5 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży o rządowym i komisyjnym projektach ustaw o zmianie ustawy o zasadach finansowania nauki oraz niektórych innych ustaw (druki nr 2086, 2829 i 2943).

Poseł Jerzy Żyżyński:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z wielkim zainteresowaniem wysłuchałem tych wystąpień. Uważamy, że niewątpliwie prawo o finansowaniu nauki potrzebuje zmian.

    Te zmiany są ciekawe, rzeczywiście wiele porządkują, ale muszę powiedzieć też jako naukowiec, że dokument jest jednak mało przydatny do poprawienia stanu polskiej nauki. Dlaczego? Aczkolwiek trochę się tu porządkuje, pewne rzeczy poprawia, wprowadza też kilka ważnych zmian, np. dla naukowców niepełnosprawnych, Radę Młodych Naukowców itd., i z tym się zgadzamy, ale jest to niestety dokument obciążony pewną głęboko wadliwą filozofią, w myśl której dostrzegamy świat niebywale przeregulowany. Mamy tu definicje naukowców różnych kategorii, badań naukowych, prac rozwojowych, specjalnych urządzeń badawczych. Mamy napuszone nazewnictwo, nowomowę, mapę drogową. Proponujemy jednak poprawkę, która usunie niepotrzebną nowomowę. Tak jakby taki uświetniony polityczny termin wprowadził nas na drogę nowoczesnego zarządzania nauką, co jest przecież nieprawdą. Mamy informacje o tym, jak minister ma nadzorować, kogo powoływać i jak rozliczać. Jest o ˝Diamentowym Grancie˝, jest o Komitecie Polityki Naukowej, to pewnie potrzebne, jest o tym, jak powoływać ekspertów. Mamy też zapisy mówiące o tym, jak tworzyć i gromadzić informacje o naukowcach, na co można wydawać środki, na inwestycje, budowę obiektów, przebudowę, zakup nieruchomości. Brakuje tylko informacji, gdzie podpiąć kamery, żeby ich kontrolować, brakuje też sposobów instalowania czujników na uczonych głowach, by wiedzieć, czy we śnie rozmyślają na tematy naukowe, czy o jakichś głupstwach.

    Niestety jest to wciąż, proszę państwa, tkwienie na drodze naiwnej wiary, że nauka będzie się rozwijać w pętach przeregulowania, a za to bez nakładów finansowych. Od mieszania niedosłodzonej herbaty nie stanie się ona słodsza. O tym wszyscy wiemy. Ustawa o finansowaniu nauki mówi tylko o opakowaniu finansowania, ale nie mówi o finansowaniu de facto. Powinna ona przede wszystkim nakładać rygory i zobowiązania na tego, kto finansuje naukę, która potrzebuje przede wszystkim finansowania na takim poziomie, by instytucje naukowe mogły działać lepiej. Nie przedstawia ona najważniejszych kwestii, wymagań, jakie trzeba nałożyć na państwo, które powinno być mecenasem nauki. Nauka potrzebuje uporządkowania i potrzebuje pewnych regulacji, ale przede wszystkim potrzebuje mądrego mecenatu państwa, a mądry mecenas stwarza tym, wobec których sprawuje swą mecenasowską pieczę, odpowiednie warunki pracy.

    Nie bez powodu pewien naukowiec, uczony mówi tak: Po reformie nauki uczony stał się robotnikiem w fordowskiej fabryce, ma do wykonania określone zadanie i w każdym momencie możne się znaleźć na bruku. Jeśli ocaleje, to się nie rozwinie, bo w nowym modelu nie ma chwili na refleksję, nie ma warunków do rozwoju naukowca i jego wszechstronnych zainteresowań naukowych. De facto wciąż mamy socjalizm. W socjalizmie państwo nie finansowało, bo jakoś sobie poradzą. W gospodarce rynkowej jest inaczej. Mówi się o wielu ważnych sprawach, ale w potopie przepisów ginie człowiek jako podmiot, któremu trzeba stworzyć warunki rozwoju i pracy. Ginie człowiek, bo nie tworzy się barier przeciw zatrudnianiu na umowach śmieciowych. Stosuje się taką praktykę, że np. młody człowiek, jak mnie informowano, asystent po zrobieniu doktoratu jest zwalniany na miesiąc, by po miesiącu podpisać z nim umowę na czas określony. Co będzie robił przez miesiąc? Z czego będzie żył? Tym się nikt nie interesuje, nikogo to nie obchodzi. Ktoś to określił jako patologiczną marketolatrię, neoprymitywizm i jurydyzację nauki. Do niczego to nie prowadzi. Stworzono świat tytułomanii, choć w nauce na świecie liczą się wyniki naukowe, to, czy ktoś publikuje, prowadzi badania, bierze udział w seminariach itd., a nie tytuły. Tytuły w gruncie rzeczy są ważne, oczywiście, ale nie najważniejsze. Znam przypadek, że pewien wybitny ekonomista był zatrudniony w bibliotece, bo nie lubił prowadzić badań dydaktycznych. Zatrudniono go, brał udział w seminariach i inspirował innych naukowców.

    Zostawcie naukę naukowcom. Oni już potrafią siebie wzajemnie ocenić. Trzeba tylko mądrej i hierarchicznej struktury, bo tak nauka dobrze funkcjonuje, ale w jej ramach naukowiec przez całe życie może funkcjonować jako doktor (Dzwonek), specjalista w jakiejś wąskiej dziedzinie. Ciągle tkwimy w socjalizmie, profesor ma zarabiać tyle, ile sprzątaczka. Młody naukowiec staje się szwaczką polskiej nauki. Czytałem, że upomniano się o szwaczki, które zarabiają po 1000 zł, zatrudniane w jakiejś kapitalistycznej fabryce w Polsce, a jakoś niestety nie broni się młodych naukowców, którzy mają kilka lat pracować za 1200 zł stypendium. Ustawa o finansowaniu nauki powinna nakładać na twórcę budżetu wymagania i warunki ograniczające, tymczasem nie mamy wymagań co do finansowania np. udziału naukowców w seminariach zagranicznych, w tłumaczeniach i finansowaniu tłumaczeń itd.

    Pewne elementy są pozytywne. Poprzemy tę nowelizację, która oczywiście trochę to poprawia, pod jednym warunkiem: nie odrzucicie państwo poprawki o powrocie do zasady finansowania wynagrodzeń w nauce, która była już kiedyś uchwalona, czego nie kryję, i od której niestety się odeszło. Uważamy, że jest to tak ważne, że bez tego nie jesteśmy w stanie poprzeć tej ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)