25 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie głównego inspektora pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2013 roku (druk nr 2545) wraz ze stanowiskiem Rady Ochrony Pracy oraz ze stanowiskiem Komisji do Spraw Kontroli Państwowej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2728).

Poseł Ryszard Zbrzyzny:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pani Inspektor! Kolejny już rok Państwowa Inspekcja Pracy sprawozdaje przed Wysoką Izbą. I właściwie gdybym chciał dokonać zbitki tych wszystkich sprawozdań, szczególnie z ostatnich pięciu lat, to powiedziałbym, że na dobrą sprawę te sprawozdania nie bardzo różnią się od siebie treścią, a przede wszystkim nie różnią się wnioskami z kontroli i z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w kolejnych latach, które były wyciągane.

    Sprawozdania - to i poprzednie - były swoistą fotografią zdarzeń, których uczestnikami w sensie prowadzonej kontroli byli inspektorzy pracy, oczywiście zdarzeń w sferze czy w zakresie funkcjonowania polskiej gospodarki, w zakresie stosunków w przedsiębiorstwach na linii pracodawca - pracobiorcy, obowiązków i praw, które są przypisane każdej ze stron, a wynikają z powszechnie obowiązujących w Polsce przepisów. To są zdarzenia, które pokazują nam na przestrzeni kolejnych lat, z jakimi zjawiskami mamy do czynienia i co należałoby zrobić, żeby te zjawiska o charakterze negatywnym próbować eliminować we wzajemnych stosunkach, a pokazywać dobre przykłady, które powinny być wzorcem dla wielu pracodawców czy też dla kreowania wielu zdarzeń w gospodarce. Niestety kolejne sprawozdanie z kolejnego roku funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy utwierdza nas w tym, że nic w zakresie negatywnej sytuacji, jeśli chodzi o nieprawidłowości w zakresie prawnej ochrony pracy czy też stanu bhp, nie zmienia się na lepsze. Otóż nadal rośnie, i to w sposób nie do zaakceptowania, ilość pracodawców, którzy nie wypłacają pracownikom wynagrodzeń na czas albo w ogóle nie płacą, albo udają, że płacą. Nakazy wypłat, i to ze sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy wynika, wydane przez inspektorów pracy osiągnęły czy przekroczyły kwotę 200 mln zł w roku 2013. To są dramaty wielu tysięcy rodzin, wielu tysięcy pracowników, którzy pracują i z tego tytułu nie uzyskują wynagrodzenia.

    Kolejna kwestia to kwestia tzw. śmieciowych umów o pracę, a więc zatrudniania na czas określony, który jest wydłużany ekstremalnie - do 5, 10, 20 lat. W ogóle nie rozumiem istoty takiego podejścia, nie akceptujemy takich zachowań. Ale to nie jest pierwszy sygnał, to jest któryś z kolei sygnał wynikający ze sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy. A więc ten proceder rozszerza się w najlepsze. I powiem, że my, posłowie, zauważamy ten problem, my także czerpiemy naukę ze sprawozdań z działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Przedłożyliśmy w Sejmie kilka projektów ustaw, których celem głównym jest reagowanie na te patologie, które mają miejsce w stosunkach pracy. Niestety w Wysokiej Izbie dzisiaj nie ma klimatu do tego, żeby skutecznie przez Sejm przeprowadzić regulacje, które by ukróciły te patologie albo je wyeliminowały, aczkolwiek będzie to trudne, z polskiego obiegu gospodarczego. Projekty ustaw są po pierwszych czytaniach czy w trakcie pierwszego czytania i grzęzną w komisjach sejmowych. Pani marszałek wcześniej mówiła, a teraz pan marszałek pewnie powie: nie blokuję niczego, u mnie nie ma swoistej zamrażarki (takie określenie było modne w poprzedniej kadencji Sejmu). Tak, tyle że zamrażarki zostały przeniesione, zamienione na mniejsze chłodziarki w komisjach sejmowych. A więc jeżeli są wnioski wynikające ze sprawozdań z działalności Państwowej Inspekcji Pracy - a Państwowa Inspekcja Pracy przecież podlega Sejmowi Rzeczypospolitej, tutaj sprawozdania są odczytywane, analizowane i tu powinny być wyciągane wnioski - jeżeli wyciąga je także Państwowa Inspekcja Pracy, to nad tymi wnioskami, w sensie dążenia do poprawy stanu legislacyjnego czy polskiego prawa, powinna pracować Wysoka Izba.

    I pytanie: Co z tego, że kolejny raz przyjmujemy sprawozdanie? Te sprawozdania są rzetelnie robione, pokazują rzeczywiście ogromne zaangażowanie inspektorów pracy w to, do czego zostali powołani. Oczywiście kolejny już rok nie dostaną podwyżki wynagrodzeń, bowiem ustawa budżetowa na rok 2015 zamraża po raz kolejny, to chyba już szósty rok z kolei, wynagrodzenia w sferze budżetowej. A więc mimo że są nisko opłacani, mimo że uczestniczą w dziesiątkach tysięcy kontroli - 90 tys. kontroli, jak wynika ze statystyki; oczywiście chciałoby się, żeby było ich więcej, bo liczba pracodawców w Polsce jest zdecydowanie większa niż liczba tych, którzy zostali skontrolowani statystycznie rzecz biorąc, jeden pracodawca w Polsce ma szansę być skontrolowany mniej więcej raz na 10 lat, to jest taka statystyka, gdybyśmy tylko i wyłącznie tą statystyką chcieli się posługiwać - a więc mimo że są nisko wynagradzani, mimo że w rzetelny sposób realizują cele, do których zostali powołani, mimo że zaangażowani są ponad miarę i przygotowują nam, posłom, nam, parlamentarzystom, gotowca w postaci wniosków z tego, co się dzieje na rynku pracy, z tego, co się dzieje w przedsiębiorstwach, z tego, co się dzieje, jeśli chodzi o przestrzeganie przepisów prawa pracy, przepisów związkowych, przepisów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, my nie wyciągamy żadnych wniosków. To jest wytyk do nas, do parlamentarzystów, a szczególnie do tych, którzy dzisiaj sprawują władzę, którzy mają większość parlamentarną. Nie róbmy sztuki dla sztuki. Dzisiaj bowiem przyjmiemy, bo pewnie przyjmiemy, to sprawozdanie, nie słyszałem żadnego głosu odmiennego i mój też nie będzie odmienny, i co? I na tym się kończy nasza rola? I to sprawozdanie za chwilę pójdzie do tzw. okrągłego segregatora? I znowu będziemy czekać rok na kolejne sprawozdanie, które właściwie będzie powieleniem tego, które w tej chwili jest przedmiotem debaty w Wysokiej Izbie? Oczywiście ja osobiście i klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej z taką technologią pracy Sejmu się nie zgadzamy. Dlatego wychodzimy z inicjatywami poselskimi, jeśli chodzi o poprawę naszego prawa, idącymi w kierunku eliminowania tych patologii, które są zauważane i potwierdzane w kolejnych sprawozdaniach Państwowej Inspekcji Pracy. Apeluję tutaj do większości parlamentarnej, żebyście zechcieli poważnie się pochylić nad tymi wszystkimi wnioskami i propozycjami, które składaliśmy. A jeżeli już nie chcecie się pochylać nad projektami, które przygotowała opozycja, to przygotujcie własne, idące właśnie w tym kierunku, a ja deklaruję, że na pewno je poprzemy, bo naprawdę w tej dziedzinie, w tej sferze jest bardzo dużo do zrobienia.

    Uważam także, że potrzebna jest poprawa wzajemnych relacji między Państwową Inspekcją Pracy a prokuraturą. Nie może być tak, że setki, tysiące wniosków do prokuratury idzie, a prokuratorzy albo to umarzają, albo w ogóle nie podejmują żadnych działań, a tylko w niektórych, sobie znanych przypadkach podejmują działania, które często nie kończą się tym efektem, który powinien przyświecać takiemu doniesieniu do prokuratury, bowiem każdy, kto łamie prawo, powinien z tego tytułu ponosić odpowiedzialność. Okazuje się, że w Polsce nikt albo prawie nikt z tytułu łamania prawa pracy nie jest pociągnięty skutecznie do odpowiedzialności karnej, nie mówię o odpowiedzialności finansowej. Uważamy, że kwoty sankcji, mandatów karnych, które nakładają państwowi inspektorzy pracy, są niewspółmiernie niskie w porównaniu do wykroczeń, które za nimi stoją. Ze sprawozdania wynika, że średnia kwota grzywny czy mandatu nałożonych przez inspektora pracy to jest 1186 zł. Żaden dyrektor, żaden prezes takiego mandatu się nie boi. Żaden. I powiem, że żaden nie boi się z tego tytułu działań podejmowanych przez Państwową Inspekcję Pracy. A jeśli chodzi o sądy, to tam też grzywny są niewiele wyższe, średnia kwota to 2180. Tak więc jeżeli my w ten sposób będziemy traktować, tolerować niezgodne z prawem zachowania na rynku pracy, to powiem, że te patologie pojawią się w kolejnych sprawozdaniach i będą miały jeszcze wyższy wymiar, niż to ma miejsce do tej pory.

    Generalnie rzecz biorąc, odnosząc się do sprawozdania i do efektów pracy Państwowej Inspekcji Pracy, nie wnosimy tutaj żadnych zastrzeżeń. Chcielibyśmy także podziękować za to zaangażowanie, ale uważamy nadal, że Państwowa Inspekcja Pracy powinna być mocniej usytuowana w polskim systemie prawnym, powinna mieć więcej kompetencji, większe możliwości egzekwowania zachowań zgodnych z literą prawa. Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej (Dzwonek) oczywiście przyjmuje to sprawozdanie. Dziękuję. (Oklaski)