34 punkt porządku dziennego:

Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za okres od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. (druk nr 2851) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2993).

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Szanowna Pani Minister! Sprawozdanie z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za rok 2013 zawiera opis działań zrealizowanych w ramach programu uchwalonego przez Radę Ministrów 26 września 2006 r. Działania te są prowadzone przez wszystkie szczeble administracji publicznej we współpracy z organizacjami pozarządowymi i adresowane są do ofiar i sprawców przemocy. Skalę ujawnionych przypadków przemocy obrazuje m.in. procedura ˝Niebieskie karty˝. W 2013 r. sporządzono ponad 73 tys. formularzy A ˝Niebieskich kart˝. Najwięcej przypadków przemocy w rodzinie zostało stwierdzonych przez policję - ponad 57 tys., następnie przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej - ponad 12 tys.

    Jak wynika z danych zawartych w sprawozdaniu, w stosunku do 2007 r. w 2013 r. wzrosła liczba pracowników pierwszego kontaktu uczestniczących w szkoleniach, liczba korzystających z pomocy i liczba sprawców przemocy uczestniczących w programach korekcyjno-edukacyjnych. Niemniej jednak trudno mówić o tendencji wzrostowej, dlatego że te dane w poszczególnych latach ulegały zmianom i pewnym wahaniom. Kiedy w 2007 r. podsumowywano sprawozdanie z realizacji pierwszego roku funkcjonowania programu, wówczas zapisano, że jednym z celów tego programu jest zwiększenie liczby instytucji, zwłaszcza specjalistycznych ośrodków wsparcia zajmujących się przemocą w rodzinie.

    Jak to wygląda w rzeczywistości, jeśli chodzi o dane porównawcze instytucji pomagających ofiarom przemocy w rodzinie, liczbę osób korzystających z pomocy w gminach w roku 2007 i w roku 2013? Właśnie z tych danych wynika, że na poziomie gmin zmniejszyła się liczba instytucji pomagających ofiarom przemocy w rodzinie, liczba korzystających z takiej pomocy oraz zmieniła się struktura instytucji. Zmniejszył się procentowy udział ośrodków interwencji kryzysowej i ośrodków wsparcia w całości tych instytucji. Na przykład jeżeli chodzi o rok 2007, to ośrodków wsparcia w gminach było 181, a w 2013 r. było ich 48. Jeżeli chodzi o ośrodki interwencji kryzysowej, to w 2007 r. było ich 92, a w 2013 r. było 12 ośrodków.

    Warto też zauważyć, że zmniejszyła się liczba czy też zróżnicowało się rozmieszczenie tych instytucji, czyli dostęp do nich w poszczególnych województwach. Na podstawie tych danych można zauważyć, że sieć instytucji pomocowych w poszczególnych województwach jest dość duża, jest znacznie zróżnicowana, a punkty konsultacyjne funkcjonują, to jest ważne, we wszystkich województwach, ośrodki wsparcia w 13 województwach, a ośrodki interwencji kryzysowej w 8 województwach.

    Jeżeli chodzi o liczbę instytucji pomagających ofiarom przemocy w rodzinie i osoby korzystające z tych instytucji na szczeblu powiatu, to średnio każda instytucja prowadzona przez powiaty w 2007 r. udzieliła pomocy 126 osobom, natomiast w 2013 r. - 140 osobom. Jednak również w powiatach zmniejszyła się liczba instytucji pomagających ofiarom przemocy w rodzinie, liczba korzystających z tej pomocy oraz zmieniła się struktura instytucji. Zdecydowanie zwiększył się procentowy udział ośrodków interwencji kryzysowej, a zmniejszył się udział ośrodków wsparcia, jeżeli chodzi o liczbę tych wszystkich instytucji.

    Z tych danych wynika, że w poszczególnych województwach ta sytuacja, jeśli chodzi o dostęp do tych instytucji pomocowych na szczeblu powiatu, też jest zróżnicowana. Ośrodki wsparcia, domy dla matek z dziećmi funkcjonują w 8 województwach, ośrodki interwencji kryzysowej i specjalistyczne ośrodki wsparcia - we wszystkich 16 województwach. Stąd jednym z wyzwań, które nas czeka, jest przede wszystkim stworzenie lepszej sieci tych ośrodków, zwłaszcza zniwelowanie tego ich wyspowego funkcjonowania, tych różnic w dostępie w nich w poszczególnych województwach. Gdy popatrzymy również na tę mapę, to jeśli chodzi o województwa, gdzie tych instytucji jest mniej, to zauważymy, że może nie w całości, ale w znacznej mierze pokrywa się to z sytuacją ekonomiczną tychże województw. Tam, gdzie jest biednie, tych instytucji jest mniej. Jak pokazują te badania i dane, to jednak bieda, wykluczenie społeczne, właśnie ta przemoc ekonomiczna są przyczynami przemocy w rodzinie. W związku z powyższym państwo musi być gwarantem wyrównywania tego, chodzi o tę mapę powstawania instytucji. Musi w większym stopniu wspierać te właśnie samorządy, które są w trudniejszej kondycji finansowej, w prowadzeniu tych instytucji pomagającym ofiarom przemocy w rodzinie.

    Biorąc pod uwagę wcześniejsze funkcjonowanie programu, Najwyższa Izba Kontroli, kiedy kontrolowała ten program, zwróciła uwagę przede wszystkim na podniesienie kwalifikacji osób zajmujących się tymi problemami, pracujących we wszystkich instytucjach publicznych. To wyzwanie zostało podjęte zarówno przez administrację rządową, jak i samorządową. Czy w 2013 r. liczba tych środków była wystarczająca? Biorąc pod uwagę tę sieć, zróżnicowanie, można powiedzieć, że pewno nie, niemniej jednak na realizację programu przeznaczono ponad 17 mln zł, kwota ta znajduje się w budżetach wojewodów, a na realizację programów korekcyjno-edukacyjnych - ponad 4 mln zł. Włączały się w to fundusz norweski, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji i inne instytucje. Stąd istotną kwestią jest to, żeby środki w ramach tego programu, przeznaczone na wspieranie jednostek samorządu terytorialnego, stworzenie systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, starać się systematycznie uruchamiać czy w dalszym stopniu dedykować ten komponent tym powiatom, gminom, województwom, gdzie sieć tych placówek jest stosunkowo niewielka, żeby jednak nadążać za potrzebami, bo przecież mamy rozpoznanie, jeśli chodzi o występowanie przemocy w rodzinie w poszczególnych województwach, jak to się rozkłada. To wynika m.in. z analizy chociażby ˝Niebieskiej karty˝. W związku z tym można oczywiście próbować temu przeciwdziałać.

    Jak stwierdzono w podsumowaniu, jednym z kluczowych osiągnięć, które dotychczas udało się zrealizować zarówno na szczeblu centralnym, jak i samorządowym, jest podejmowanie współpracy oraz branie odpowiedzialności za to przez różne resorty zaangażowane w realizację programu, również przez służby pracujące w środowisku lokalnym. Tutaj uczyniliśmy postęp. Ale wszyscy wiemy, bo pokazuje to życie, informują o tym media, że jednak jeśli chodzi o współdziałanie tych instytucji, nadal jest duża przestrzeń do uzyskania lepszych rezultatów. Bo kiedy wydarzy się coś nadzwyczajnego, kiedy media informują, kiedy dziennikarze próbują dojść, dlaczego nikt tego wcześniej nie sygnalizował, nie wiedział, to tak jakby było mówione: każdy sobie rzepkę skrobie. W związku z tym myślę, że w zakresie współdziałania w ramach profilaktyki, przeciwdziałania, likwidowania przyczyn, mamy wspólnie jeszcze wiele do zrobienia. Stąd właśnie, jak już wspomniałem, raport NIK-u dotyczący oceny funkcjonowania programu za 2010-2011 spowodował, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wprowadziło do programu te działania naprawcze, m.in. skupiając się na podniesieniu kompetencji przedstawicieli służb realizujących zadania dotyczące zapobiegania przemocy w rodzinie, głównie tzw. pracowników pierwszego kontaktu.

    Chciałbym uprzejmie podziękować wszystkim tym, którzy zajmują się tą problematyką, również podziękować osobom działającym w ramach trzeciego sektora, pracownikom organizacji pozarządowych, bo to jest bardzo ważny społeczny partner pomagający w realizacji tego programu, w budowaniu świadomości, we wzmacnianiu tej świadomości w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Dziękuję uprzejmie paniom i panom posłom za umożliwienie mi wystąpienia poza kolejnością. Dziękuję uprzejmie.