8 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 2330).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Janusz Cichoń:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rządowy projekt ustawy zawarty w druku sejmowym nr 2330 przewiduje wprowadzenie zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie Kodeks karny skarbowy, ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz ustawie Ordynacja podatkowa, przy czym zmiany zawarte w ostatnich dwóch wymienionych ustawach są konsekwencją zmian proponowanych w ustawach o podatkach dochodowych. Generalnie rozwiązania zawarte w omawianym projekcie można podzielić, biorąc pod uwagę cel, jaki mają realizować, na dwie grupy przepisów.

    Celem pierwszej grupy przepisów jest w szczególności zracjonalizowanie istniejących procedur poboru podatku i poprawa sytuacji samego podatnika. Cel ten rząd stara się osiągnąć poprzez między innymi ograniczenie tam, gdzie to jest możliwe, obowiązków biurokratycznych nakładanych na podatników czy doprecyzowanie już istniejących regulacji, eliminujące istniejące lub potencjalne wątpliwości związane z aktualnym brzmieniem przepisów oraz zakresem ich stosowania. Proponowane zmiany mają przyczynić się do zwiększenia pewności prawa. W projekcie znajdują się również zmiany ukierunkowane na zapewnienie spójności między obiema ustawami o podatku dochodowym w tych przypadkach, gdy takie zróżnicowanie nie ma uzasadnienia merytorycznego, a także uwzględnienie bieżącego orzecznictwa sądów administracyjnych.

    Drugą grupę przepisów stanowią zmiany mające na celu uszczelnienie systemu podatkowego oraz przeciwdziałanie zjawisku unikania opodatkowania dochodów osiąganych w Polsce. W tym zakresie propozycje zawarte w projekcie ustawy są zbieżne z ogólną tendencją, jaką można od pewnego czasu zaobserwować na arenie międzynarodowej, to jest tendencją do przeciwdziałania erozji bazy podatkowej w podatkach dochodowych spowodowanej podejmowanymi przez podatników, w szczególności przez międzynarodowe korporacje oraz najzamożniejszych podatników, działaniami ukierunkowanymi na unikanie płacenia podatków.

    Przewidziane w niniejszym projekcie rozwiązania stanowią odpowiedź na zgłaszane także na arenie międzynarodowej zapotrzebowanie na wprowadzenie przepisów uszczelniających systemy podatkowe. Przygotowanie tej grupy przepisów poprzedzone było szczegółową analizą rozwiązań funkcjonujących w innych państwach, dzięki czemu możliwy był wybór najlepszych rozwiązań prowadzących do osiągnięcia zamierzonego celu.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Szczegółowe przedstawienie najważniejszych zmian przewidzianych w rządowym projekcie rozpocznę od rozwiązań zawartych w drugiej z wyżej wymienionych grup przepisów z uwagi na fakt, że zawiera ona rozwiązania przewidujące wprowadzenie do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych instytucji dotychczas nieznanej polskiemu systemowi podatku dochodowego. Chodzi mianowicie o przepisy dotyczące tak zwanej zagranicznej spółki kontrolowanej (Controlled Foreign Corporation). Przepisy te mają przeciwdziałać zjawisku wyprowadzania z Polski zysków przedsiębiorstw poprzez wykorzystywanie w tym celu spółek położonych w krajach o niskim poziomie opodatkowania. Pozwoli to na wyrównanie szans wszystkich podatników prowadzących działalność gospodarczą w Polsce i stanowić będzie wsparcie uczciwej konkurencji.

    Regulacja typu CFC jest powszechnie akceptowanym na arenie międzynarodowej mechanizmem zwalczania nadużyć podatkowych występujących w stosunkach pomiędzy podmiotami powiązanymi. Tego typu regulacje posiada szereg państw członkowskich Unii Europejskiej, takich jak: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Szwecja, jak również państwa pozaeuropejskie, takie jak: Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Brazylia czy Australia.

    Zaproponowana regulacja przewiduje nałożenie na polskich rezydentów obowiązku wykazania w odrębnym zeznaniu podatkowym dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych i opodatkowania ich 19-procentową stawką podatku. Zagraniczna spółka kontrolowana została zdefiniowana przez dowołanie się do trzech kryteriów: po pierwsze, poziomu kontroli (tutaj mówimy o co najmniej 25-procentowym udziale w kapitale), praw głosu lub udziału w zysku; po drugie, charakteru uzyskiwanych przez zagraniczną spółką przychodów (tutaj mówimy o kryterium, o progu co najmniej 50-procentowego udziału przychodów o charakterze finansowym); i po trzecie, położenia zagranicznej spółki w kraju o niskim poziomie opodatkowania (niższym o 25% od obowiązującej w Polsce stawki CIT).

    Za zagraniczną spółkę kontrolowaną uznany będzie ponadto każdy podmiot położony w kraju wymienionym w wykazie krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową, publikowanym przez ministra finansów w formie rozporządzenia, jak również podmioty położone w państwie, z którym Polska nie wymienia informacji podatkowych. Przepisy te nie będą miały zastosowania do podatników kontrolujących zagraniczne spółki położone w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, o ile zagraniczna spółka prowadzi tam rzeczywistą działalność gospodarczą. Przepisy przewidują dodatkowe wyłączenia, między innymi w stosunku do dochodów zagranicznych spółek osiągających przychody w wysokości nieprzekraczającej 250 tys. euro. Ponadto w celu przeciwdziałania podwójnemu ekonomicznemu opodatkowaniu tych samych dochodów przewidziano możliwość potrącania przez podatnika podatku dochodowego zapłaconego przez zagraniczną spółkę kontrolowaną w części przypadającej na opodatkowany w Polsce dochód tej spółki, jak również pomniejszania podstawy opodatkowania o kwoty dywidend otrzymanych od zagranicznej spółki kontrolowanej oraz przychodów z tytułu odpłatnego zbycia udziałów w zagranicznej spółce kontrolowanej.

    Drugą istotną zmianą mającą na celu uszczelnienie systemu podatkowego jest wprowadzenie przepisów określających sposób ustalania wartości przychodów i kosztów świadczeń w naturze. Ta proponowana zmiana rozstrzyga budzącą wątpliwości kwestię skutków podatkowych regulowania zobowiązań przez wykonanie świadczenia niepieniężnego, na przykład wypłatę przez spółkę na rzecz wspólnika dywidendy w formie rzeczowej, wypłaty dywidendy w formie na przykład mieszkań dla dewelopera. Zmiana polegać ma na jednoznacznym wskazaniu, iż u podmiotu przekazującego świadczenie niepieniężne powstanie przychód w wysokości wartości uregulowanego tym świadczeniem zobowiązania.

    Inną zmianą w ramach omawianej grupy przepisów jest propozycja wprowadzenia wyłączenia stosowania zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych dywidend w przypadku, gdy nie podlegały opodatkowaniu w państwie źródła. Zmiana ma na celu wyłączenie prawa do zwolnienia z opodatkowania dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych w przypadkach skutkujących podwójnym ekonomicznym nieopodatkowaniem tych samych dochodów w spółce wypłacającej i polskiego rezydenta otrzymującego zysk. Zmiana wyeliminuje możliwość wykorzystania różnic pomiędzy systemami prawnymi państw w celu unikania opodatkowania.

    Do grupy zmian uszczelniających system podatkowy zaliczyć należy również propozycję opodatkowania świadczeń z ubezpieczeń na dożycie mających charakter inwestycyjny, są to tak zwane polisolokaty. Projekt przewiduje opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych dochodów uzyskanych z tych ubezpieczeń, których ekonomiczny charakter zbliżony jest do lokat bankowych. Propozycja zmierza w gruncie rzeczy do równego traktowania dla celów podatkowych tożsamych rodzajowo dochodów kapitałowych.

    Projekt przewiduje także nadanie nowego brzmienia regulacji przewidującej opodatkowanie przychodów stanowiących wartość niepodzielonych zysków przekształconej spółki w razie przekształcenia spółki w spółkę niebędącą osobą prawną. Zaproponowana zmiana przesądzi o objęciu zakresem tego przepisu uzyskanych przez spółkę zysków, które nie zostały wypłacone jej wspólnikom, w tym zysków, które zasiliły inne niż kapitał zakładowy fundusze. Tym samym przekształcenie spółki w spółkę niebędącą osobą prawną nie będzie skutkowało nieopodatkowaniem, na poziomie wspólników, zysków wypracowanych przez spółkę przed przekształceniem.

    Przechodząc do omówienia zmian, które zaliczyłem na wstępie do pierwszej grupy przepisów, tj. upraszczających system podatkowy i eliminujących bariery podatkowe utrudniające prowadzenie działalności, w pierwszej kolejności chciałbym omówić króciutko przepisy mające na celu ułatwienie procesu komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych uzyskanych przez jednostki naukowe i twórców. Służy temu propozycja wprowadzenia rozwiązania polegającego na odroczeniu opodatkowania dochodów z tytułu wniesienia m.in. przez uczelnie wyższe i instytuty badawcze wkładu do spółki kapitałowej w postaci własności intelektualnej. Odroczenie opodatkowania nastąpi na okres 5 lat, który powinien umożliwić przynajmniej częściową komercjalizację wyników prac badawczo-rozwojowych i zapłatę odroczonego podatku.

    W projekcie podjęta została również istotna, w szczególności z punktu widzenia inwestorów zagranicznych, kwestia zasad stosowania certyfikatów rezydencji niezawierających okresu ważności. Proponujemy tutaj zmianę przepisów, która wprowadzi zasadę, iż w przypadku przedłożenia płatnikowi certyfikatu rezydencji bez wskazanego okresu ważności będzie on dokumentować miejsce zamieszkania przez okres kolejnych 12 miesięcy. To rzeczywiste ułatwienie dla tych, którzy się w takiej sytuacji znajdują.

    Projekt przewiduje ponadto zmianę zasad opodatkowania świadczeń otrzymywanych przez klientów banku (usługa cashback) w związku z prowadzeniem rachunku bankowego podatnika. W konsekwencji proponowanych przez nas zmian otrzymane świadczenie nie będzie, tak jak obecnie, opodatkowane przez podatnika według skali podatkowej, lecz przez płatnika w drodze poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 19%. Przyjęcie tego rozwiązania niewątpliwie ułatwi wywiązywanie się z obowiązków podatkowych podatników otrzymujących świadczenia od banku oraz uprości procedurę poboru tego podatku.

    Kolejna propozycja zmiany, niewątpliwie korzystna dla podatników, polega na wprowadzeniu alternatywnych wobec przepisów o niedostatecznej kapitalizacji zasad rozliczania podatkowego odsetek od pożyczek. Rozwiązanie, które proponujemy, jest nowe w polskim porządku prawnym. Jego celem jest dostosowanie przepisów podatkowych do specyfiki działania podmiotów gospodarczych. Przepisy te przyznają podatnikowi prawo wyboru rozwiązania wyznaczającego maksymalny poziom odliczania odsetek od pożyczek przez odwołanie do określonego procentu wartości podatkowej aktywów, w rozumieniu przepisów o rachunkowości, bez konieczności ustalania zadłużenia w stosunku do podmiotów powiązanych i niezależnie od wysokości posiadanego kapitału własnego.

    Do grupy zmian istotnych z punktu widzenia podatników zaliczyć należy również regulacje dostosowujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do linii orzeczniczej sądów administracyjnych w zakresie zwolnień podatkowych. Zwolnienia te obejmować będą wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz świadczenia przyznane stronie w wyniku uwzględnienia złożonej skargi na przewlekłość postępowania.

    Jeśli chodzi o konsekwencje linii orzeczniczej sądów administracyjnych, to mogę także powiedzieć, że w celu wykonania zalecenia zawartego w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z 29 marca zaproponowaliśmy uzupełnienie zawartego zakresu zwolnienia z opodatkowania niektórych odszkodowań o inne niż wymienione w tym przepisie normatywne źródła prawa pracy. Tak naprawdę rozszerzamy go np. o układy zbiorowe pracy, na podstawie których możliwe jest zasądzenie odszkodowania.

    Dodatkowo do projektu inkorporowano przepisy rozporządzenia ministra finansów przewidującego zwolnienie od podatku świadczeń mieszkaniowych otrzymanych przez żołnierzy zawodowych.

    Uwzględniając jedynie rozwiązania, w odniesieniu do których można dokonać oceny skutków finansowych, należy liczyć się ze wzrostem dochodów sektora finansów publicznych tak naprawdę trudnym do oszacowania głównie dlatego, że próba wprowadzenia w życie i zastosowania tych przepisów przyniesie pozytywny skutek, ale nie mamy dzisiaj możliwości dokonania jego oceny. Najistotniejsza zmiana, której skutków tak naprawdę nie jesteśmy w stanie oszacować, dotyczy zagranicznych spółek kontrolowanych, czyli CFC, czy chociażby przepisów o niepodzielonym zysku, czy wreszcie przepisów przewidujących opodatkowanie świadczeń z ubezpieczeń na dożycie, które mają charakter inwestycyjny.

    Analizując zaś zasadność wprowadzenia określonych rozwiązań z punktu widzenia spodziewanych skutków, jeśli chodzi o dochody sektora finansów publicznych, naszym zdaniem należy uwzględniać nie tylko ten bezpośredni, możliwy do oszacowania skutek, ale również korzyści wynikające z prewencyjnego charakteru zaproponowanych rozwiązań. Uszczelnienie systemu podatkowego stanowi tu pewną dodatkową wartość. Doświadczenia innych państw stosujących tego typu regulacje także wskazują na to, że nie o sam wzrost bezpośrednich dochodów tu chodzi, ale tak naprawdę także o zniechęcenie podatników do transferowania zysków do krajów o niskim poziomie opodatkowania.

    Podsumowując, powiem, że przedłożony projekt stanowi zbiór przepisów, których wprowadzenie podyktowane jest zarówno interesem podatników, potrzebą zachowania spójności systemu podatkowego, jak i troską o stan finansów publicznych. Dziękuję bardzo.