Poseł Waldemar Andzel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 21 stycznia obchodziliśmy 140. rocznicę urodzin Wincentego Witosa, polskiego polityka, działacza ruchu ludowego oraz trzykrotnego premiera Rzeczypospolitej Polskiej.

    Urodził się 21 stycznia 1874 r. w Wierzchosławicach k. Tarnowa w rodzinie chłopskiej. W wieku 21 lat zaczął odbywać służbę wojskową w armii austriackiej, najpierw w piechocie, później w artylerii. Oddziały, których był żołnierzem, stacjonowały w Tarnowie, Krakowie i Krzesławicach. Należał do Stronnictwa Ludowego, był posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego we Lwowie oraz do austriackiej Rady Państwa. W tym okresie pełnił również funkcję wójta Wierzchosławic. Po rozłamie w Stronnictwie Ludowym Witos został wybrany na wiceprezesa nowo powstałej partii politycznej Polskie Stronnictwo Ludowe ˝Piast˝. Działał także w Naczelnym Komitecie Narodowym, później w Lidze Narodowej i Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Podczas działalności w galicyjskim Sejmie Krajowym był jednym z głównych autorów deklaracji o dążeniu do utworzenia niepodległej Polski.

    Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w pierwszych wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1919 r. został wybrany posłem, obejmując przewodnictwo Klubu Poselskiego PSL ˝Piast˝. Stał się równocześnie jedną z czołowych postaci II Rzeczypospolitej, politykiem dużego formatu sięgającym po najwyższe godności w państwie. Trzykrotnie sprawował funkcję premiera rządu. Został obalony w wyniku przewrotu majowego. Był również jednym z przywódców Centrolewu, zdecydowanie przeciwstawiał się rządom sanacji. W odpowiedzi na te działania w 1930 r. został aresztowany, a następnie przewieziony do więzienia wojskowego w Brześciu. Tam był bity i upokarzany. Wyszedł na wolność po ponad 2 miesiącach, po wpłaceniu kaucji. Pomimo uwięzienia 27 listopada 1930 r. został ponownie wybrany na posła do Sejmu.

    W obliczu walki obozu sanacyjnego z partiami ludowymi Witos głosił konieczność konsolidacji ugrupowań chłopskich, w wyniku czego w 1931 r. powstało zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Witos został prezesem Rady Naczelnej ugrupowania. W tym samym roku zasiadł na ławie oskarżonych w tzw. procesie brzeskim, oskarżony o planowanie zamachu stanu. Został skazany na 2,5 roku więzienia (wyrok obniżono następnie do 1,5 roku). Po odbyciu kary wyjechał do Czechosłowacji, decydując się na emigrację polityczną. Do kraju powrócił tuż przed wybuchem II wojny światowej.

    Po napaści Niemiec na Polskę i odniesieniu ran podczas jednego z bombardowań został aresztowany i osadzony w więzieniu w Rzeszowie. Tam zdecydowanie odrzucił propozycję utworzenia rządu kolaboracyjnego. Przetrzymywany był w więzieniach w Tarnowie, w Krakowie, Berlinie i Poczdamie. Ostatecznie ze względu na zły stan zdrowia został zwolniony. Narzucono mu jednak areszt domowy w Wierzchosławicach pod nadzorem gestapo. Podczas internowania współpracował z Polskim Państwem Podziemnym.

    Witos odrzucił propozycję udziału w rozmowach moskiewskich w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. 15 sierpnia 1945 r. trafił do szpitala w Krakowie, gdzie zmarł 31 października tego roku. Został pochowany w rodzinnych Wierzchosławicach.

    Podczas ogólnopolskich obchodów 140. rocznicy urodzin Wincentego Witosa, które odbyły się w Wierzchosławicach, prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński złożył kwiaty na grobie tego wspaniałego Polaka. W ramach uroczystości odbyła się msza święta w intencji ojczyzny i polskich rolników. Wincenty Witos był bowiem wielkim przywódcą polskiego ludu i zawsze w swoich politycznych działaniach kierował się dobrem polskiej wsi. Dziękuję bardzo. (Oklaski)