Poseł Waldemar Andzel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 12 maja br. obchodziliśmy 80. rocznicę śmierci Józefa Piłsudskiego, chciałbym zatem dzisiejsze oświadczenie poświęcić temu wybitnemu Polakowi, wielkiemu wodzowi, patriocie i mężowi stanu.

    Józef Piłsudski przyszedł na świat 5 grudnia 1867 r. w Zułowie pod Wilnem. Wywodził się z zamożnej ziemiańskiej rodziny pielęgnującej polskie tradycje i patriotycznego ducha. Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie Piłsudski podjął studia medyczne na uniwersytecie w Charkowie. Wtedy to związał się z socjalistyczno-rewolucyjnym ruchem Narodnaja Wola. Sympatie polityczne młodego Piłsudskiego doprowadziły do wydalenia go z uczelni. W 1887 r. został on aresztowany i zesłany na pięć lat na Syberię pod zarzutem udziału w spisku mającym na celu obalenie cara Aleksandra II.

    Rok po powrocie ze zsyłki Piłsudski wstąpił w szeregi niedawno powstałej Polskiej Partii Socjalistycznej. W ciągu kilku lat stał się jednym z jej czołowych przywódców. W 1900 r. władze rosyjskie ponownie aresztowały go. Osadzony został najpierw w Cytadeli Warszawskiej, a następnie przeniesiono go do szpitala w Petersburgu, skąd zdołał uciec dzięki pomocy jednego z lekarzy. Po powrocie do Galicji nie zrezygnował z dalszej działalności politycznej.

    W 1904 r. Józef Piłsudski uzyskał od toczącego wojnę z Rosją japońskiego rządu pomoc przy nabywaniu broni i amunicji dla PPS oraz utworzonej przy partii Organizacji Bojowej będącej jedną z głównych sił rewolucji w 1905 r. Kilka lat później w zaborze austriackim utworzono dwie prowadzące ćwiczenia i wykłady z dziedziny wojskowości organizacje. Piłsudski stanął na czele jednej z nich, został komendantem głównym Związków Strzeleckich.

    W chwili wybuchu I wojny światowej Józef Piłsudski stał na czele wyszkolonych oddziałów, z którymi wkroczył do Królestwa Polskiego, zajmując przygraniczny pas ziemi. Następnie stworzył Legiony Polskie, których I Brygadą dowodził, oraz powołał do życia Polską Organizację Wojskową. Po odmowie złożenia przez Legiony Polskie przysięgi na wierność Austrii i Niemcom Piłsudski został aresztowany i osadzony w Magdeburgu, gdzie przebywał do zakończenia wojny.

    Po odzyskaniu niepodległości Piłsudski otrzymał naczelne dowództwo nad polskimi wojskami oraz misję utworzenia w wyzwolonym państwie rządu narodowego. 22 listopada 1918 r. powierzono mu funkcję tymczasowego naczelnika państwa, którą sprawował cztery lata do wyboru na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Gabriela Narutowicza. W okresie tym Piłsudski bronił odzyskanej przez Polskę niepodległości - na wschodzie toczył wojnę z bolszewikami. W trakcie jej trwania otrzymał buławę pierwszego marszałka Polski.

    Po zabójstwie Gabriela Narutowicza Piłsudski wycofał się z czynnego życia politycznego. Zaniepokojony sytuacją w kraju, niezadowoleniem społeczeństwa, rosnącym bezrobociem i kryzysem gospodarczym po trzech latach powrócił jednak do polityki. W 1926 r. rozpoczął się okres rządów zmierzających do poprawy sytuacji państwa zwany sanacją.

    Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 r. Jego śmierć była zaskoczeniem dla całego narodu. Marszałek do końca ukrywał nieuleczalną chorobę, na którą cierpiał. Pogrzeb Piłsudskiego był nie tylko złożonym mu hołdem, lecz także wielką manifestacją patriotyczną. Został on pochowany w krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu. Serce marszałka spoczęło zaś w grobie jego matki na cmentarzu w Wilnie. Dziękuję bardzo. (Oklaski)