10 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów (druki nr 806 i 1166).

Poseł Maria Małgorzata Janyska:

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W ostatnich miesiącach debatowano w tej Izbie nad wieloma projektami prawa, które miało sprzyjać ograniczaniu bądź likwidowaniu barier, ale także uelastycznianiu przestrzeni gospodarczej i rynku pracy, a tym samym miało realizować ideę państwa obywatelskiego. Jedną z niezwykle istotnych barier w tej kwestii jest bariera dostępu do określonych zawodów i miejsc pracy. A wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy jest przecież jednym z kluczowych konstytucyjnych praw obywatela i warunkiem funkcjonowania demokratycznego państwa. Pełna wolność pracy to nie tylko brak przymusu pracy, który pamiętamy z nie tak odległej jeszcze przeszłości, ale również brak ograniczeń możliwości wykonywania określonego zawodu czy zatrudnienia.

    Zapewniona konstytucyjnie wolność pracy nie może być jednak absolutna, podlega ona pewnym ograniczeniom, ale takim, które zgodnie z art. 31 ust. 3 konstytucji mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla zapewnienia jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Na gruncie tego przepisu rozbudowany system regulowanych zawodów w Polsce budził od lat wątpliwości co do spełniania określonych w nim wymogów.

    Stąd dziś przyszedł czas na kolejną dyskusję w tej Izbie nad jednym z ważniejszych aktów, który rozpoczyna otwieranie dostępu do wielu zawodów. Ta istotna regulacja stanowi realizację zapowiedzi zmian legislacyjnych zawartych w expos? premiera Donalda Tuska z 18 listopada 2011 r., w którym znalazło się zobowiązanie do podjęcia działań rządowych w celu zmniejszenia liczby zawodów regulowanych w Polsce. Przypomnę, że obecnie wciąż 380 zawodów podlega u nas licznym wymogom, licencjom, certyfikatom, przy średniej unijnej około 150.

    Zaznaczyć należy, że zjawisko ograniczania dostępu do wybranych zawodów Polsce nie jest zjawiskiem ani nowym, ani zamkniętym. Jesteśmy tym obciążeni od czasów PRL-owskiego systemu powszechnej regulacji i reglamentacji życia społeczeństwa i celowego uprzywilejowywania wybranych grup społecznych. Ale również po roku 1990, obecnie, przejawiane są dążenia do ograniczania konkurencji przez próby limitowania liczby osób wykonujących dany zawód. Na szczęście jednak wieloletnie doświadczenia w tej materii, a także funkcjonowanie w ramach Unii Europejskiej sprawiły, że już dość powszechna jest świadomość tego, że nadmierna, nieuzasadniona obiektywnie i prawnie regulacja stanowi bardzo poważną barierę zarówno dostępu do pracy, jak i rozwoju i podnoszenia jakości rynku usług wykonywanych w takich zawodach. Według szacunków ekspertów deregulacja może zwiększyć zatrudnienie w nich o od 15 do 20%.

    Nie podlega wątpliwości, że projekt ma dużą wartość prokonsumencką. Większa podaż usług to wspomniane już podniesienie ich jakości, ale również spadek cen, a tym samym zwiększenie dostępności usług, z których obecnie mimo potrzeb nie wszyscy mogą korzystać, często ze szkodą dla swoich interesów, swojej sytuacji życiowej, co w efekcie zwiększa koszty społeczne, socjalne państwa, bowiem bariery ograniczają dostęp do usług głównie najuboższej części społeczeństwa.

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Otwieranie dostępu do zawodów reglamentowanych to bardzo ważny etap poszerzania i przywracania wolności gospodarczej Polakom i zwiększania ich podmiotowości. Dziś mówimy o pierwszym projekcie obejmującym transzę 50 zawodów, ale trzeba wspomnieć, że prace nad tą ustawą doprowadziły do opracowania listy ponad 200 zawodów, których regulacje zostały ocenione jako nadmierne lub zbędne. Lista zawodów, które zostaną poddane deregulacji w pierwszej kolejności, powstała w oparciu o wieloaspektowe kryteria, o których mówił już poseł sprawozdawca. Zawody oraz stopień ich otwarcia zostały też bardzo szczegółowe omówione przez posła sprawozdawcę, nie będę więc tego powtarzała. Wspomnę tylko, że w projekcie został założony różny zakres i sposób otwarcia dostępu do poszczególnych zawodów w zależności od wagi i zasadności tego, co było podstawą tworzenia ograniczeń. W przypadku części z nich przeprowadzono deregulację, czyli redukcję ograniczeń stawianych przez prawodawcę przed osobami chcącymi je wykonywać, ale pozostawiono je nadal w katalogu zawodów regulowanych. Drugie przyjęte rozwiązanie to dereglamentacja, czyli wyłączenie w ogóle danego zawodu z katalogu zawodów reglamentowanych z powodu braku przesłanek dalszej interwencji państwa w tej materii.

    W tym momencie muszę się zatrzymać i pozwolić sobie na małą dygresję, ponieważ prezentowane są w zakresie dereglamentacji poglądy, że w tej sytuacji straci sens podnoszenie kwalifikacji, bo wystarczy czasem gimnazjalne wykształcenie, żeby wykonywać zawód. Zwolennikom tej teorii warto przypomnieć, że istnieją już u nas niereglamentowane zawody, a także można być przedsiębiorcą bez wymogu wykształcenia średniego czy wyższego, a mimo to rośnie wśród Polaków poziom wykształcenia i dążenie do podnoszenia kwalifikacji. Bo Polacy chcą podnosić swoje kwalifikacje, chcą się uczyć i chcą dobrze pracować. Aby nie być gołosłowną, przytoczę za Głównym Urzędem Statystycznym wyniki narodowego spisu powszechnego ludności z 2011 r. Okazuje się, że od poprzedniego spisu, od 2002 r., wzrósł poziom wykształcenia mieszkańców Polski z wyższym wykształceniem, zwiększył się ten odsetek z 9,9% do 16,8%, odsetek osób z wykształceniem co najmniej średnim wzrósł z 41,4 do 48,2, a zmniejszeniu uległ odsetek osób mających wykształcenie zawodowe, podstawowe i gimnazjalne oraz osób bez wykształcenia. Wykształcenie podstawowe i gimnazjalne w 2002 r. miało 29,8% społeczeństwa, a w 2011 r. - 23,8. Tak więc widać, że skala zagrożenia rezygnacją z dalszej nauki z powodu dereglamentacji niektórych zawodów jest mało realna, tak samo jak odwrócenie trendu podwyższania wykształcenia.

    Szanowni Państwo! Likwidacja barier, czyli uprzywilejowanej pozycji jakiejś grupy, zawsze powoduje jej niezadowolenie i w związku z tym negację czy protesty. Jednak państwo powinno działać w interesie wszystkich Polaków, a nie takiej czy innej grupy zawodowej.

    Brak czy ograniczenie reglamentacji w danym zawodzie nie oznacza, że osoby go wykonujące nie podlegają ocenom i weryfikacjom. Dokonują ich usługobiorcy, którzy są najsurowszym weryfikującym. Widać to wyraźnie w zawodach podlegających od lat wolnej konkurencji - nie następuje w nich ani spadek kompetencji, ani wykształcenia, a wręcz odwrotnie. Kto działa na otwartym rynku, ten wie, że musi być dobrze przygotowany i dążyć do coraz wyższego poziomu, bo nikt mu nie zagwarantuje odbiorcy usług. Poziom ten może osiągać oczywiście albo indywidualnie, albo przez odpowiednią organizację i strukturę swojej działalności. Jedno i drugie prowadzi i tak do rozwoju.

    Szanowni Państwo! Praca w komisji nad projektem odbywała się na zasadzie dopuszczenia do dyskusji wszystkich uwag, wątpliwości, wniosków, poprawek, dawano możliwość wypowiedzenia się wszystkim zainteresowanym, którzy byli obecni na posiedzeniach komisji. Tak więc w rezultacie przedłożony został Wysokiej Izbie dobrze przygotowany projekt.

    Na koniec, reasumując, chciałabym jeszcze podkreślić najważniejsze pozytywne efekty tego projektu, a więc: umożliwienie zwiększenia zatrudnienia w sektorach objętych regulacją bez zagrożenia likwidacją dotychczas istniejących tam miejsc pracy; zwiększenie elastyczności rynku pracy, w tym również grup zawodów powiązanych z zawodami zaplanowanymi do deregulacji i obsługujących te zawody, bo w efekcie zwiększy się popyt na usługi tych grup; wzrost innowacyjności w obrębach tych profesji; ograniczenie problemu wyzysku, na który również Parlament Europejski zwracał uwagę i łączył go właśnie z ograniczeniem dostępu do wykonywania określonych zawodów; wzrost konkurencyjności państwa; spadek cen i wzrost dostępności usług dla najuboższych członków społeczeństwa; zwiększenie konkurencyjności omawianych zawodów na polskim rynku pracy wobec podmiotów zagranicznych; ograniczenie swoistej turystyki uprawnieniowej, w wyniku której polscy obywatele jeżdżą do innych krajów Unii Europejskiej w celu uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu.

    Większa oferta usług na rynku przynosi także efekt, który przy okazji dyskusji o deregulacji jest być może mniej artykułowany, ale w dłuższym czasie bardzo istotny - wymusza edukację społeczną, gdyż w przypadku większej podaży ofert zapoznajemy się z nimi dokładniej, aby dokonać wyboru, poznać różnice, walory, wartość merytoryczną i podjąć decyzję. Rośnie więc poziom samodzielności usługobiorcy i dokonuje się zmiana pozycji klientowskiej na partnerską, również w wyniku poczucia konkurencji, jakie ma usługodawca.

    Szanowni Państwo! Polki i Polacy, zwłaszcza młodzi ludzie, potrzebują wolnego, konkurencyjnego dostępu do miejsc pracy, aby realizować swoje ambicje zawodowe, aby realizować swoje wykształcenie, a także aby w wielu przypadkach móc elastycznie reagować na zmieniające się potrzeby rynku pracy. Polki i Polacy potrzebują dobrego jakościowo, ekonomicznie i konkurencyjnego rynku usług. Naprzeciw tym potrzebom wychodzą propozycje deregulacji i dereglamentacji zawarte w projekcie z druku nr 1166. Dlatego klub Platforma Obywatelska popiera projekt ustawy i ma nadzieję, że poprą go również pozostałe kluby, gdyż nie powinno być sporów i dyskusji w kwestii wyrównywania praw obywateli i wolności osobistej. Dziękuję bardzo. (Oklaski)