Poseł Waldemar Andzel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W tym roku obchodziliśmy 70. rocznicę akcji pod Arsenałem. Dokładnie 26 marca 1943 r. Grupy Szturmowe Szarych Szeregów przeprowadziły pod warszawskim Arsenałem u zbiegu ul. Bielańskiej, Długiej i Nalewek akcję, w wyniku której uwolniono harcmistrza Jana Bytnara ˝Rudego˝ oraz 24 innych więźniów przewożonych z siedziby gestapo przy al. Szucha 25 do więzienia Pawiak. Operacją w całości dowodził Stanisław Broniewski ˝Orsza˝. Grupą bezpośrednio kierował natomiast Tadeusz Zawadzki ˝Zośka˝.

    Gdy w nocy z 18 na 19 marca 1943 r. gestapo aresztowało komendanta Hufca Praga Henryka Ostrowskiego pseudonim ˝Heniek˝, w jego mieszkaniu znaleziono liczne materiały świadczące o jego działalności. Wśród nich były prawdopodobnie notatki harcmistrza Jana Bytnara ˝Rudego˝. Został on aresztowany wraz z ojcem i natychmiast poddany okrutnemu i brutalnemu przesłuchaniu na Pawiaku oraz w siedzibie gestapo. Informacja o aresztowaniu ˝Rudego˝ dotarła do Tadeusza Zawadzkiego ˝Zośki˝ i Macieja Aleksego Dawidowskiego ˝Alka˝. Zebrali oni natychmiast grupę gotową do przeprowadzenia ataku na więźniarkę przewożącą Jana Bytnara z al. Szucha na Pawiak.

    Akcja, której nadano kryptonim ˝Meksyk I˝, została niestety odwołana, ponieważ w tak krótkim czasie nie udało się uzyskać zgody dowództwa Komendy Głównej Armii Krajowej na jej przeprowadzenie. Udało się ją jednak zdobyć 26 marca na około pół godziny przed atakiem. Jednej z najważniejszych akcji zbrojnych w okupowanej Warszawie nadano kryptonim ˝Meksyk II˝. Została ona przeprowadzona w piątek, 26 marca 1943 r., pomiędzy godz. 17.30 a 17.45.

    Kiedy z al. Szucha wyruszył transport z ˝Rudym˝, wtedy akcja się zaczęła. Sekcja ˝Anody˝ obrzuciła butelkami szoferkę nadjeżdżającej więźniarki, która stanęła w płomieniach. Z samochodu wyskoczył jeden z Niemców, drugi wypadł na jezdnię. Sekcja ˝Butelki˝ oddała strzały do wciąż toczącego się wozu. Siedzący z tyłu gestapowcy odpowiedzieli ogniem. Jeden z nich został zabity. Przebiegającego przez jezdnię Tadeusza Krzyżewicza ˝Buzdygana˝ ranił w brzuch i nogę leżący na ziemi policjant. Nastąpiła ostra wymiana strzałów grupy ˝Zośki˝ z siedzącym z tyłu wozu gestapowcem i z żandarmami z pobliskiego getta. Wśród strzałów grupa ˝Atak˝ dobiegła do auta. Zabrali ˝Rudego˝, którego ułożono obok rannego ˝Buzdygana˝ w przygotowanym przez kolegów samochodzie. ˝Alek˝ i ˝Rudy˝ zmarli jednego dnia, 30 marca 1943 r., w Szpitalu Wolskim. ˝Rudy˝ zmarł na skutek obrażeń zadanych przez gestapowców w czasie przesłuchania.

    Akcja pod Arsenałem była pierwszą akcją uliczną zbrojnego podziemia i Szarych Szeregów o tak dużej skali przeprowadzoną w okupowanej Warszawie. W odwecie 27 marca 1943 r. na dziedzińcu Pawiaka Niemcy rozstrzelali 140 więźniów, Polaków i Żydów. Z 28 żołnierzy Grup Szturmowych biorących udział w akcji pod Arsenałem wojnę przeżyło 11. Większość zginęła w czasie powstania warszawskiego. Kilku zostało skazanych po wojnie na długoletnie więzienie. Jan Rodowicz ˝Anoda˝, aresztowany w Wigilię 1948 r., 7 stycznia 1949 r. zginął w niejasnych okolicznościach zakatowany w śledztwie lub, wedle innej wersji, wyrzucony z okna siedziby Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Cześć ich pamięci! Dziękuję. (Oklaski)