1 punkt porządku dziennego:

Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za lata 2010 i 2011 (druk nr 969) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 1094).

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Również dołączam się do podziękowań za merytoryczną debatę. Było czuć, zwłaszcza w wystąpieniach klubowych, że państwo swoją aktywność w polityce wiążecie z aktywnością w sektorze pozarządowym, a może większość z nas najpierw tam czyniła pierwsze kroki i została zauważona na tej płaszczyźnie publicznej i politycznej. To dobrze wróży przygotowywaniu kolejnych rozwiązań wspierających ten sektor.

    Pani poseł Bobowska z Platformy w swoim wystąpieniu wspominała o pewnej niechęci samorządów do rad działalności pożytku publicznego. Chcę jednak przypomnieć, że tutaj różniliśmy się w podejściu do stosownego zapisu w czasie prac nad tą ustawą. Ja i część sektora pozarządowego staliśmy na stanowisku, że powinno to być rozwiązanie obligatoryjne, a zdecydowaliśmy się, właśnie głosami m.in. Platformy Obywatelskiej, na rozwiązanie fakultatywne - że istnieje możliwość powołania tych rad działalności pożytku publicznego na wniosek sektora. Ale myślę, że tutaj sektor też ma lekcję do odrobienia, bo jeśli wpływa taki wniosek 50 organizacji, to nie sądzę, żeby któryś samorządowiec odmówił powołania tego. A więc tutaj mogą być inicjatywy z dwóch stron: po pierwsze, samorządu, który powoła takie gremium, jeśli będzie postrzegał sektor pozarządowy jako ważnego partnera swojej polityki obywatelskiej, po drugie, sektora, bo może to uczynić, ustawa na to pozwala.

    Pan poseł Marian Cycoń mówił na końcu o tym, aby pokazać możliwości dotyczące powołania organizacji pozarządowej, która będzie działała na rynku pracy, wspomagała właśnie rynek pracy. Po pierwsze, w sferze zadań publicznych w art. 4 ust. 1 pkt 8 mamy sferę dotyczącą aktywizacji zawodowej - działania w tym obszarze mogą prowadzić organizacje pozarządowe, również organizacje pożytku publicznego. Po drugie, mówiłem to w swoim wystąpieniu jako poseł sprawozdawca, gdyby minister pracy i polityki społecznej był bardziej liberalny, a takie rozwiązanie funkcjonowało wcześniej, ono zostało zniesione, zapewniłby większy dostęp do Funduszu Pracy sektorowi, który organizuje również program aktywizacji bezrobotnych, chociażby program staży. Po trzecie, to jest kwestia też korzystania z instytucji, która jest przewidziana: kiedy ujednolicaliśmy sprawę realizacji zadań publicznych, które są zlecane czy mogą być zlecane w formie konkursów, pozbawiliśmy obszar pomocy społecznej - tam był oddzielny system przewidziany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - m.in. również możliwości ogłaszania konkursów na zadania z zakresu aktywizacji zawodowej. Ale ja też widzę, że niestety urzędy pracy w pierwszej kolejności korzystają z formy przetargu, a tę formułę pozostawiają jakby na uboczu, mówiąc: a, tu nie wiadomo, o co chodzi itd. Czyli brakuje gotowości do podjęcia tego.

    Była też mowa w kilku wystąpieniach o wzmocnieniu tego instrumentu ekonomii społecznej. Szanowni państwo, jednym z elementów, który miał pomagać w aktywizacji osób bezrobotnych, osób niepełnosprawnych, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, wynikającym z ustawy o zatrudnieniu socjalnym jest formuła pozwalająca organizować określone przetargi z określonymi preferencjami. Jak to się nazywa, zapomniałem...

    (Poseł Małgorzata Gosiewska: Klauzula społeczna.)

    O, klauzula społeczna.

    Właśnie w tej sprawie skierowałem też interpelację do wszystkich ministrów. Niestety w tym ambaras, by panowie wreszcie to rozpoczęli. Ale chciałbym w tym miejscu podziękować innemu urzędnikowi rządowemu pani minister Agnieszce Kozłowskiej-Rajewicz, bo ministrowie wreszcie piszą: dostaliśmy ponaglenie od pani minister, wreszcie się za to zabierzemy, wcześniej nie wiedzieliśmy, jak się za to zabrać. W związku z powyższym może wspólnymi wysiłkami uda się również otworzyć możliwość stosowania klauzuli społecznej w administracji rządowej, w administracji samorządowej. Wspólnie z Urzędem Zamówień Publicznych musimy wykonać tę pracę informacyjno-edukacyjną, tak aby ludzie po prostu tego się nie bali, wiedzieli, że to jest zgodne z procedurą zarówno krajową, jak i europejską.

    Mamy też kilkanaście przemyśleń z debaty dotyczących właśnie 1% dla więcej niż jednej organizacji, kilku innych spraw. Myślę, że potrzebna jest ta reklama tej instytucji 1%. Zachęcałbym nas wszystkich do tego, co się nazywa tworzeniem koalicji lokalnych. Kiedyś jadę samochodem, słucham Jedynki, wystąpienia w tej Jedynce pana dyrektora Więckiewicza, obecnego tu przy panu ministrze, który nawołuje w Polskim Radiu: nie czekajcie, róbcie koalicję na rzecz 1% w wymiarze lokalnym, przekonujcie ludzi do tego, żeby organizowali się i przekazywali te pieniądze tam, gdzie jest problem do rozwiązania. Nie czekałem ani chwili, zaprosiłem prezydenta Gniezna, starostę gnieźnieńskiego, zaprosiłem media lokalne, wszystkie organizacje, usiedliśmy, wydrukowaliśmy plakat, uruchomiliśmy na stronach internetowych jednego i drugiego urzędu właśnie wykaz organizacji, które posiadają taki status, media lokalne to prowadzą i analizujemy to. Jest postęp, więcej środków w środowisku lokalnym pozostaje. Ale oczywiście zgadzam się, że nie mamy reklamy w mediach i dostępnych innych form - np. wspólnie z mediami pisanymi wysyła się PIT-y, gdzie jest ˝na sztywno˝ wpis dla jakiejś organizacji. W związku z powyższym wszystkie chwyty są dozwolone, jeśli są zgodne z prawem - te organizacje duże to stosują.

    Pan poseł Walkowski mówił: no tak, ale ok. 7 tys. organizacji ze statusem pożytku publicznego korzysta z odpisu 1%, przy tym zróżnicowaniu co do wielkości, co więc zrobić, żeby 94 tys. pozostałych organizacji korzystało z tego. Niestety tu też jest tendencja negatywna: po wprowadzeniu mechanizmu 1% zanika gotowość do przekazywania darowizn od osób fizycznych i osób prawnych. Każdy z nas może odpisać 6% podatku dochodowego od osób fizycznych od podstawy opodatkowania i 10% podatku od osób prawnych. Dane pokazują, że niestety zanika ta gotowość do filantropii, a to jest darowizna dopiero, bo 1% to jest tylko kwestia tego, czy zostawiam to, czy daję komuś innemu, a tutaj muszę się jednak swoimi pieniędzmi z kimś podzielić i mogę to odpisać zależnie od tego, ile płacę, w jakiej skali po prostu podatek płacę. Myślę, że na ten obszar też powinniśmy popatrzeć, sprawdzić, gdzie są jeszcze bariery, żeby jednak ta filantropia była, zwłaszcza gdy są programy celowe, np. stypendia. Ludzie są gotowi dawać pieniądze w formie darowizn na stypendia, ale gdy fiskus mówi, że jeśli powyżej 360 zł przez 10 miesięcy, to potem opodatkuje, to nawet samorządy terytorialne dają te stypendia, np. sportowe, tylko do tej kwoty, nie więcej, bo mówią: po co ma zabierać ktoś inny, skoro to są nasze środki finansowe.

    Pan poseł Łukasz Borowiak mówił o inicjatywie lokalnej. Rzeczywiście art. 19c ust. 1 ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie mówi, że organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego określają tryb i zasady składania wniosków o realizację inicjatywy lokalnej jako zadania publicznego. Można odczytać to w ten sposób, że każdy, kto stosuje prawo, powinien podjąć takie prace, ale to nie jest przepis jakiejś szczególnej rangi, który musi zauważyć wójt, burmistrz, prezydent, skarbnik czy radni. W związku z powyższym tu też musi być inicjatywa - przecież są różne metody oddziaływania na samorząd: interpelacja radnego, wniosek, lista z podpisami itd. - tak żeby brak tego wewnętrznego dokumentu ustanowionego przez radę gminy, powiatu czy województwa nie był przeszkodą. Bo to by było źle, gdyby inicjatywa była na stole, ale brakowałoby tego właśnie, gdyż to oznaczałoby, że druga strona, strona samorządowa w sposób formalny blokuje te inicjatywy lokalne nie tylko ze względu na brak środków finansowych, ale i przez brak gotowości, a przecież podjęcie takiej uchwały nie oznacza, że muszą być od razu środki finansowe.

    Zróżnicowanie terytorialne sektora, podnoszone również - pan poseł Andrzej Szlachta. Tak, programy rządowe próbują to uwzględniać, biorąc pod uwagę tę mapę zróżnicowania, także jeśli chodzi o ilość organizacji, np. są dodatkowe punkty dla nowo tworzonych organizacji, właśnie tam, w tych województwach, gdzie jest najmniejsze nasycenie organizacjami sektora, ale myślę, że to nadal jest niestety mało. Jeśli mówimy o tym, czy 1% to już wystarczy, czy 2% itd., to myślę, że gdybyśmy razem doszli do przekonania, parlament i rząd, że 1% wystarczy, to tylko biorąc to pod uwagę całościowo, nie tylko 43% tych, którzy korzystają z tego mechanizmu - tzn. gdyby pozostałe 57% zostało przekazane do dyspozycji Programu Operacyjnego ˝Fundusz Inicjatyw Obywatelskich˝ i gdyby z tego utworzono mechanizmy w poszczególnych województwach wspierające te małe organizacje punktowo. I wcale nie musimy nikomu dużemu zabierać, tylko po prostu trzeba mieć taką wolę polityczną. Może akurat do tego dojdziemy, bo, jeśli pamięć mnie nie myli, kiedy trwały prace nad ustawą, czerpaliśmy na początku wzorce z mechanizmu węgierskiego, a tam właśnie tak to funkcjonuje.

    Panie i Panowie Posłowie! Jeśli chodzi o wolontariat, w administracji rządowej panuje niechęć. Kiedy pytałem o to również w interpelacjach, na 18 monitorowanych tylko 6 poinformowało, że publicznie zachęcało do wolontariatu. To jest sprawa o kapitalnym znaczeniu teraz, kiedy jest bardzo wysokie bezrobocie wśród młodych ludzi, kiedy mamy do zagospodarowania dużą grupę osób z różnych powodów wygaszających swoją aktywność, 50+, 60+. Sądzę, że w większym stopniu powinniśmy zwrócić na to uwagę. Mam tu na myśli administrację publiczną i samorząd. Tylko podmiotów samorządowych mamy 2800, nie mówiąc już o podległych im jednostkach. Gdybyśmy razem policzyli instytucje rządowe i samorządowe, to mielibyśmy w granicach 5 tys., a było ledwo 10 tys., czyli po dwie na jedną instytucję. A więc mamy do wykorzystania ogromny kapitał.

    Przecież to dla wielu ludzi będzie jakaś nadzieja - ktoś mnie dostrzegł, ktoś stworzył mi możliwość, moje CV zawodowe pozwala mi startować w innych konkursach, bo mam właśnie staż wolontariacki. Może w polityce lokalnej, jeśli chodzi o młodych ludzi, pierwszeństwo, jeśli chodzi o staż, będą mieli także ci, którzy mają staż wolontariacki. Można podjąć próbę, mamy tutaj ogromne możliwości, ale ten podstawowy ruch, jestem o tym przekonany, należy do administracji publicznej, samorządowej i rządowej. Kiedy dzisiaj rozmawiam z samorządowcami, to mówią: to jest koszt, muszę dać opiekuna, muszę utworzyć stanowisko itd. A więc lepiej spotykać się z taką gotowością do odpowiedzi, że w moim środowisku jest bardzo dużo bezrobotnych młodych ludzi czy innych, którzy chcą podjąć pracę, lepiej się tłumaczyć, niż podejmować działania. Myślę, że aktywna polityka byłaby bardziej oczekiwana przez ewentualnych kandydatów na wolontariuszy, ale też lepiej służyłaby polityce państwa. Dziękuję uprzejmie.

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński)