20 punkt porządku dziennego:

Informacja rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2011 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (druk nr 742) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 796).

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Szanowny Panie Ministrze! Co roku mamy zaszczyt rozpatrywać informację rządu o stanie realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych z 1997 r. To właśnie w końcówce kadencji rządów PSL-SLD została przyjęta taka karta jako dokument, wyraz pewnego rodzaju deklaracji politycznej, woli politycznej, adresowany do władzy publicznej, dotyczący przestrzegania praw osób niepełnosprawnych, który zawiera również oczekiwania parlamentu wobec instytucji publicznych.

    Czy dzisiaj, po upływie pewnego czasu, w kontekście innych uwarunkowań prawnych ta karta zachowuje niejako swoją ważność? Myślę, że samo przesłanie płynące z tej karty jak najbardziej zachowuje swą ważność, ale rzeczywiście możemy przedyskutować kwestię sprawozdawczości z realizacji zapisów karty w kontekście przyjętej konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych i może to być informacja o realizacji konwencji połączona z informacją o realizacji zapisów karty. Sądzę, że jesteśmy zgodni co do tej sprawczości, zwłaszcza że w okresie dwuletnim obserwujemy jednak określone tendencje, bo dzisiaj jesteśmy w takiej sytuacji, że rozpatrujemy informację o stanie realizacji zapisów karty w 2011 r., a mamy rok 2013, więc często wybieramy te argumenty, które są czy powinny być w większym stopniu w kręgu zainteresowania władzy publicznej teraz niż to było wcześniej.

    Po pierwsze, chciałbym oświadczyć w imieniu Klubu Poselskiego SLD, że uczyniliśmy wiele w poprzednim i obecnym parlamencie ponad podziałami politycznymi, jeśli chodzi o zmianę otoczenia prawnego, na rzecz osób niepełnosprawnych. Komisja Polityki Społecznej i Rodziny ma tu swoje osiągnięcia, ale także inicjatywy klubowe, w tym Klubu Poselskiego SLD, wpływały na poprawę sytuacji formalnoprawnej osób niepełnosprawnych oraz warunków dostępu do udziału w życiu publicznym, choćby wybory, możliwość bycia w różnych miejscach publicznych, pies przewodnik i wiele innych działań, które zostały podjęte.

    Warto również zauważyć, że w dostępie do życia publicznego, a także budowaniu poczucia własnej tożsamości, uwzględnione zostały potrzeby możliwości reprezentowania własnego państwa. Są to chociażby rozwiązania prawne dotyczące sportu osób niepełnosprawnych, zrównanie wysokości świadczeń za zdobyte medale na igrzyskach olimpijskich i paraolimpijskich, stypendia. To jest ważny krok. Myślę, że my też jesteśmy dumni z naszych niepełnosprawnych sportowców, którzy w Londynie zdobyli 36 medali, a przed chwilą na zakończonych Światowych Zimowych Igrzyskach Olimpiad Specjalnych nasi sportowcy zdobyli 46 medali (Oklaski), mimo że dla nich najważniejszy jest sam udział. To oczywiście dobrze świadczy. Bazując jednak na zapisach karty, a także konwencji, myślę, że mamy tam jeszcze trochę do zrobienia, żeby te nierówności, zwłaszcza jeśli chodzi o rozwiązania podatkowe i kilka innych, przeanalizować. To wszystko przed nami.

    Podjęliśmy również wysiłek dotyczący zatrudniania osób niepełnosprawnych w administracji publicznej, mam na myśli ustawę. Jednak na razie jest to krok ustawowy, bo administracja publiczna, niestety, dość opornie wdraża ducha tej ustawy. Poprzez interpelacje skierowane do wszystkich ministrów w 2012 r. sprawdziłem, ile w resortach jest zatrudnionych osób niepełnosprawnych.

    Szanowni państwo, z przykrością muszę stwierdzić, że w wielu resortach jest mniej osób niepełnosprawnych niż członków gabinetów politycznych, a wynagrodzenie tych osób jest na poziomie średniej w resorcie. W gabinecie politycznym zaś wynosi od 5 do 14 tys. zł. A więc to pokazuje, na jakim etapie jesteśmy, jeśli chodzi o mentalność, jeśli chodzi generalnie o władzę publiczną. Zbadałem to na podstawie resortów, ale myślę, że w wielu innych urzędach centralnych, a także samorządowych mamy wiele do zrobienia. Na przykład w Ministerstwie Spraw Zagranicznych - 4 osoby niepełnosprawne, w Ministerstwie Edukacji Narodowej - 3 osoby niepełnosprawne, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego - 5 osób niepełnosprawnych, a w Ministerstwie Sportu i Turystyki do 1 października nie była zatrudniona żadna osoba niepełnosprawna.

    Dlaczego to jest takie ważne? Po pierwsze, z punktu widzenia społecznego, po drugie, również z punktu widzenia poprawy sytuacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych. Mówili tutaj o tym moi przedmówcy. Myślę, że to też jest słabość sprawozdawczości, informacji zawartej w przedłożeniu rządowym. Może dlatego, że nie wymagała tego karta, mianowicie jakby pokazania sytuacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych, rodzin, w których są osoby niepełnosprawne, i wszystkich tych, którzy towarzyszą osobie niepełnosprawnej.

    Trzeba pamiętać, że z raportu wynika, iż 3/4 osób niepełnosprawnych to są osoby starsze. Ponadto z tego raportu wynika, że na 100 osób zamieszkałych w mieście 15% to osoby niepełnosprawne, na wsi 20% to osoby niepełnosprawne. A więc osoby niepełnosprawne częściej mieszkają w środowisku wiejskim. Oznacza to szereg utrudnień, o których mówiła również jedna z posłanek, chociażby w dostępie, co jest bardzo ważne właśnie dla starszych osób, do lekarzy specjalistów. I to jest jakby jedna z podstawowych spraw podnoszonych przez osoby niepełnosprawne. Dostęp do kardiologa, onkologa, ortopedy, okulisty czy stomatologa w wielu małych środowiskach staje się dzisiaj sprawą o priorytetowym znaczeniu. Na przykład panie ze stowarzyszenia ˝Amazonki˝, odkąd polikwidowano poradnie onkologiczne, muszą jeździć 50-80 km po to, żeby przepisać lek, żeby zapisać protezowanie itd. To dla nich jest coś, co dzisiaj utrudnia im normalne funkcjonowanie w życiu, mimo że przeszły chorobę, uczestniczą w życiu, mało tego, same się organizują dla poprawy własnej sytuacji.

    I tutaj warto zauważyć ogromną rolę sektora pozarządowego w integracji, poprawie sytuacji ekonomicznej, ale także przywróceniu do aktywności społecznej osób niepełnosprawnych. Prawie 4,5 tys. organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych to olbrzymi kapitał. Myślę, że ten kapitał musimy wzmacniać na wszystkich szczeblach. A czy te instrumenty, które dzisiaj państwo ma, umożliwiają to? Niestety, jest coraz trudniej.

    Przede wszystkim wynika to z malejących środków w PFRON-ie na rehabilitację społeczną i na programy. Ktoś powie, a czy pan nie wie, dlaczego. Wiem, dlatego że trzeba więcej wydawać na zatrudnienie osób niepełnosprawnych, ale też mam odpowiedź, że to dofinansowanie do zatrudnienia osób niepełnosprawnych w pewnym momencie w ramach umowy społecznej miało być ważnym udziałem państwa. A państwo z czasem ogranicza dofinansowanie do PFRON-u, zwłaszcza do zatrudnienia osób niepełnosprawnych, stąd mniej środków finansowych właśnie na ten cel. Te dotacje z budżetu państwa też maleją. W 2008 r. było to 891, w 2011 r. - 744. To skutkuje oczywiście tym, że na zadania realizowane przez samorządy w 2008 r. był ponad 1 mld zł, w 2011 - 750, a na 2013 r. w porównaniu do 2012 r. jest o 68% mniej. To jest informacja zebrana w czasie prac budżetowych. Na programy zatwierdzane przez radę nadzorczą w 2008 r. było 681 mln zł, w 2011 r. - 96 mln zł.

    I to, jak mówiłem, jeżeli chodzi o ten kapitał społeczny w postaci sektora pozarządowego to jest to utrudnieniem. Jakby na pierwszej linii pozostawia się dylematy osób niepełnosprawnych na styku z sektorem pozarządowym, ograniczając instrumenty wsparcia. Pewnym uzupełnieniem, to fakt, jest instrument 1%. Tutaj państwo uczyniło ważny krok. Myślę, że organizacje pozarządowe, zwłaszcza osób niepełnosprawnych, muszą ten instrument pielęgnować, ale też muszą pamiętać o pewnej równowadze w tym, co same robią, w tym, co czynią na rzecz poszczególnych osób niepełnosprawnych.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem przekonany, że mamy jeszcze wiele do zrobienia, zwłaszcza jeśli chcemy być jak najbliżej środowiska, miejsca zamieszkania i funkcjonowania osób niepełnosprawnych, czyli w poszczególnych miastach, gminach, a więc tam, gdzie oni mieszkają. Poczyniliśmy pewne kroki, jeśli o chodzi o likwidację barier architektonicznych, ale w wielu miejscach mamy jeszcze niedociągnięcia. Powinniśmy też w większym stopniu w ramach polityki samorządowej, z użyciem tych instrumentów samorządowych starać się włączać w życie społeczne, mam na myśli chociażby dostęp do basenu, kina, teatru, różnych miejsc. Pan minister zdrowia Bartosz Arłukowicz pewnego razu był w kancelarii premiera i opowiadał o tym, jak to włączymy osoby starsze, w tym niepełnosprawne, do życia publicznego, mówił o pobycie raz w tygodniu w kawiarni itd. Ale to było dość krótko i teraz musi się zmierzyć z tym, aby te osoby niepełnosprawne miały dostęp zwłaszcza do lekarzy specjalistów. Niemniej jednak myślę, że to były zapowiedzi ze strony kancelarii premiera, więc część z tych kwestii, na miarę naszych możliwości, powinniśmy w znacznej mierze podejmować.

    Na koniec sprawa bardzo istotna, o której po części była mowa. (Dzwonek) Mianowicie niektóre rozwiązania prawne, jak te dotyczące świadczeń wynikających z ustawy o świadczeniach rodzinnych, też muszą budzić nasz niepokój. W przypadku ponad 2 mln osób możemy mówić o zasiłkach rodzinnych. Tam mamy pewne preferencje, zwiększone kwoty dla rodzin z osobami niepełnosprawnymi, system ulg podatkowych na wychowanie dzieci. Co z tymi, którzy nie mogą uzyskać tej ulgi, dlatego że nie mają dochodów? Co z tymi, którzy mają bardzo małe świadczenia...

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    ...jeśli chodzi o świadczenia rentowe? Ponad 60% rodzin utrzymuje się ze świadczeń rentowych, a 50% to są świadczenia w wysokości do 1 tys. zł.

    Tak więc jeśli chodzi o tę politykę ekonomiczną wzmacniającą możliwość ekonomicznego funkcjonowania i usamodzielniania się osób niepełnosprawnych, mamy wiele do zrobienia.

    Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej opowiada się za przyjęciem tego sprawozdania, mimo tych uwag, które zgłosiliśmy, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie ekonomiczne, nad którymi musimy pracować, aby poprawiać sytuację tychże osób. Dziękuję. (Oklaski)