Poseł Waldemar Andzel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W 120. rocznicę urodzin generała Stanisława Maczka Senat Rzeczypospolitej Polskiej postanowił oddać hołd temu bohaterowi narodu i ustanowić październik 2012 r. miesiącem jego pamięci. Z tej okazji chciałbym przybliżyć postać jednego z najbardziej zasłużonych i znanych polskich dowódców wojskowych z okresu II wojny światowej.

    Stanisław Maczek urodził się 31 marca 1892 r. w Szczercu pod Lwowem w rodzinie Polaków pochodzenia chorwackiego. Po ukończeniu gimnazjum w Drohobyczu w 1910 r. przeniósł się wraz z rodziną do Lwowa. Tam też w latach 1910-1914 studiował filozofię ścisłą oraz filologię polską na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego. W tym samym czasie zainteresował się działalnością patriotyczną oraz szkolił się w Związku Strzeleckim. W czasie I wojny światowej walczył w armii austriackiej, służąc w pułku tyrolskim na froncie włoskim. Uniemożliwiło mu to służbę w Legionach Piłsudskiego.

    W listopadzie 1918 r. przedostał się do Krosna i wstąpił do Wojska Polskiego. Na miejscu objął dowództwo kompanii, z którą wszedł następnie do walk z Ukraińcami. W kwietniu 1919 r. oddział Maczka wszedł w skład 4 Dywizji Piechoty. Po ustaniu walk polsko-ukraińskich Maczek został zweryfikowany w stopniu majora i przeniesiony do zadań sztabowych. Po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej otworzył swój batalion szturmowy włączony w skład dywizji jazdy generała Juliusz Rómmla. Na jego czele walczył w obronie Lwowa przed Armią Czerwoną. W okresie międzywojennym pozostał w wojsku i służył na różnych stanowiskach dowódczych. W 1937 r. przystąpił do organizowania 10. Zmotoryzowanej Brygady Kawalerii.

    We wrześniu 1939 r. w wojnie obronnej Polski dowodził brygadą, która walczyła w składzie Armii Kraków i Karpaty, zadał niemieckiemu XXII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod Jordanowem, Wiśniczem, Łańcutem i Rzeszowem. Od 15 września walczył po raz kolejny w obronie Lwowa, jednak już 18 września, po najeździe sowieckim na Polskę, zmuszony był wraz z całą jednostką przerwać walkę z Niemcami i wobec nadciągających jednostek Armii Czerwonej przekroczyć granicę polsko-węgierską. Z Węgier generał Maczek przedostał się do Francji i tam na nowo formował 10. Brygadę Kawalerii Pancernej. Po klęsce Francji udał się do Wielkiej Brytanii i od 1942 r. przystąpił do organizowania 1. Dywizji Pancernej w oparciu o żołnierzy i oficerów walczących pod jego komendą w Polsce i we Francji.

    Sławę i czołowe miejsce w historii oręża polskiego przyniosły generałowi zwycięskie bitwy, które stoczył jako dowódca 1. Dywizji Pancernej w ramach pamiętnej operacji normandzkiej 1944 r. To wtedy zdobył wysokie uznanie w dowództwie alianckim, zaskarbił sobie wdzięczność ludności wyzwalanych miast we Francji, Belgii i Holandii oraz wzbudził podziw i szacunek swoich żołnierzy.

    Od maja 1945 r. pełnił obowiązki dowódcy korpusu polskiego w Szkocji. Po rozformowaniu Wojska Polskiego pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Do końca życia spędzonego na obczyźnie cieszył się szacunkiem rodaków, a zwłaszcza swoich żołnierzy i kombatantów, nie uchybiając w niczym dobremu imieniu Polaka i polskiego żołnierza.

    Generała Maczka jego żołnierze nazywali ˝bacą˝, ze względu na jego opiekuńczy stosunek do wojska. Osobisty goniec generała porucznik Mieczysław Lutczyk powiedział w jednym z wywiadów, że generał Maczek był wspaniałym dowódcą, strategiem, który nie przegrał ani jednej bitwy.

    Stanisław Maczek został pozbawiony przez władze komunistyczne obywatelstwa polskiego oraz wszelkich świadczeń przysługujących alianckim żołnierzom. Utrzymywał się, pracując m.in. jako barman w edynburskich hotelach. W 1992 r. został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł 11 grudnia 1994 r. w Edynburgu w wieku 102 lat. Ostatnią wolą generała Maczka było pochowanie go razem ze swoimi żołnierzami na cmentarzu w holenderskiej Bredzie. Dziękuję. (Oklaski)