Poseł Waldemar Andzel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje dzisiejsze oświadczenie jest poświęcone Arturowi Grottgerowi, znakomitemu XIX-wiecznemu polskiemu rysownikowi, malarzowi, którego 145. rocznicę śmierci będziemy obchodzili 13 grudnia br. Swoją twórczością potrafił on do głębi poruszyć uczucia Polaków, budząc w nich świadomość narodową i ucząc patriotyzmu kolejne pokolenia prześladowanego przez rosyjskiego zaborcę narodu polskiego.

    Artur Grottger urodził się 11 listopada 1837 r. w Ottyniowicach na Podolu. Jego ojciec, Jan Józef, walczył w powstaniu listopadowym jako oficer 5. Pułku Ułanów Warszawskie Dzieci. Jako malarz z wykształcenia Jan Józef udzielał synowi pierwszych lekcji rysunku. W wieku 12 lat Artur rozpoczął systematyczną naukę we Lwowie w pracowni Jana Maszkowskiego, korzystając także ze wskazówek Juliusza Kossaka. Następnie kontynuował studia artystyczne w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych.

    W 1855 r. Grottger opuścił rodzinny kraj i wyjechał na studia do Wiednia, gdzie mieszkał przez 11 lat. W czasie powstania styczniowego zaangażował się w pomoc uchodzącym z zaboru rosyjskiego powstańcom. W grudniu 1863 r. w wiedeńskim mieszkaniu artysty został aresztowany jeden z Polaków podejrzewany o działalność spiskową w Krakowie. Austriacy wytoczyli Grottgerowi proces, a cesarz Franciszek Józef cofnął mu stypendium artystyczne, w wyniku czego artysta nie posiadał funduszy na przeżycie i w lipcu 1865 r. zmuszony został do opuszczenia Wiednia.

    Po powrocie do kraju zarabiał na życie malowaniem obrazów o przygodnej, często banalnej tematyce. Z tego okresu pochodzą jednak jego najważniejsze dzieła, wykonane czarną i białą kredką na kartonach. Choć nigdy nie widział powstania styczniowego, był autorem rysunków przedstawiających sceny z tego wydarzenia, takich jak ˝Polonia˝ czy ˝Lithuania˝. Temat powstania pojawiał się także w jego pracach olejnych ˝Pożar dworu pod Miechowem˝ czy ˝Pochód na Sybir˝. Grottger tworzył też liczne portrety rysunkowe, głównie kobiet. Chęć osiągnięcia sukcesu zmusiła artystę do wyjazdu do Paryża, gdzie ukończył swój cykl ˝Wojna˝. Zmarł w 1867 r. po długim nękaniu przez gruźlicę.

    Artur Grottger jest jednym z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim. Zapisał się w historii polskiej sztuki przede wszystkim jako twórca patriotycznych cyklów rysunkowych, które stały się częścią kanonu sztuki narodowej. Jego cykle doskonale łączą się ze współczesnym autorowi polskim odbiorcą poprzez wspólny światopogląd i ocenę wydarzeń. Autor posługiwał się językiem podobnym do języka opiniotwórczych czasopism polskich. W czasach cenzury jego dzieła służyły za manifestację dążeń narodowych. Im bardziej Grottger był zakazany, tym bardziej rosła jego popularność, jego dzieła zyskiwały na znaczeniu jako symbol walki i oporu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)