21 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk nr 848).

Poseł Zbyszek Zaborowski:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Przy okazji tej ustawy rozmawiamy dzisiaj o kondycji finansowej polskich samorządów i kondycji finansowej państwa polskiego, ale powinniśmy również rozmawiać o uwarunkowaniach konstytucyjnych.

    Wysoki Sejmie! Pragnę wszystkim przypomnieć zapisy konstytucji dotyczące dochodów samorządu. Art. 167 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w ust. 1 stanowi: ˝Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań˝, a w ust. 4 stanowi: ˝Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych˝.

    Czy te normy konstytucyjne są w Polsce szanowane? Śmiem twierdzić, że prawie od samego początku reformy systemu samorządowego w Polsce nie są szanowane. Wnioskodawcy przedstawili dzisiaj 16 ustaw, które zmieniały sytuację kompetencyjną, ale przede wszystkim finansową polskich samorządów. Szczególnie trzeba podkreślić znaczący ubytek w dochodach samorządów z powodu zmiany skali i progów podatkowych podatku od osób fizycznych, przede wszystkim z 2006 r., ale również ulg prorodzinnych z 2007 r., co łącznie stanowi dla samorządów ubytek rzędu 6,8 mld zł. Kilkanaście innych ustaw nakładających często nowe obowiązki na samorządy, zwłaszcza na samorządy gminne, spowodowały ubytek rzędu 1,2 mld zł. W sumie mówimy o stratach poniesionych od 2006 r. w wysokości ok. 8 mld zł rocznie.

    Uważam, że stanowi to istotny delikt konstytucyjny, jeżeli dokładnie zanalizujemy zmianę kompetencji samorządów i zadań nakładanych, jak podkreślam, w szczególności na samorząd gminny w tym czasie. Na sytuację samorządów wpływa oczywiście również realizacja subwencji oświatowej przez rząd. Dzisiaj szacuje się, że przeszło 25% kosztów zadań oświatowych jest ponoszona przez same samorządy z dochodów własnych, a nie z subwencji oświatowej. Szczególnie wyraźnie widać to w wielkich miastach. W powiatach grodzkich niedofinansowanie zadań oświatowych wynosi ok. 40%.

    Rząd od kilku lat ustami pana ministra Rostowskiego stara się powstrzymać zadłużanie samorządu. Samorząd zadłuża się nie tylko z powodu nakładania nowych zadań bez adekwatnego finansowania, lecz przede wszystkim z uwagi na inwestycje z udziałem środków europejskich.

    Mam nadzieję, że rządowi Donalda Tuska uda się obronić to, co było w tej perspektywie finansowej, a więc możliwość 15-procentowego udziału własnego w realizacji inwestycji unijnych. Jeżeli nie, to ta sytuacja raptownie się pogorszy. Oczywiście bardzo ważna jest kwalifikowalność VAT. O tym również trzeba rozmawiać. Mam nadzieję, że koalicja rządowa faktycznie pozwoli pracować w miarę racjonalnym tempie w Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej oraz Komisji Finansów Publicznych. Mam nadzieję, że wnioski wypływające z tej debaty i pracy nad przedstawianym dzisiaj projektem obywatelskim zostaną wykorzystane przez parlament i projekt ten zostanie uchwalony w tej kadencji parlamentu, a najlepiej w najbliższym roku budżetowym, że w tej sprawie koalicji rządowej wystarczy kadencji na zmiany, sprawiedliwe zmiany w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

    W imieniu klubu Sojusz Lewicy Demokratycznej deklaruję poparcie dla tego projektu, tak jak wspieraliśmy go na etapie zbierania podpisów przez obywateli. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)