Poseł Józef Lassota:

    Dziękuję.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Moje oświadczenie dotyczy Orderu Wojennego Virtuti Militari i związanych z tym pewnych moim zdaniem nieprawidłowości. Jest ono swoistym apelem do ministra obrony narodowej o podjęcie działań, być może legislacyjnych, aby tę sprawę uporządkować.

    Order Wojenny Virtuti Militari, którego dewiza brzmi: Honor i Ojczyzna, to najwyższe polskie odznaczenie wojskowe nadawane za wybitne zasługi bojowe. Stanowi najstarszy order wojskowy na świecie spośród nadawanych do chwili obecnej. Został on ustanowiony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w dniu 22 czerwca 1792 r. w celu uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Zieleńcami po rozpoczęciu wojny polsko-rosyjskiej przeciwko interwencji imperium rosyjskiego i konfederacji targowickiej, a w obronie Konstytucji 3 Maja.

    Order był nadawany w okresie Księstwa Warszawskiego. Po utworzeniu Królestwa Kongresowego order, zachowując swój statut, otrzymał nazwę Order Wojskowy Polski. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Sejm Ustawodawczy na mocy ustawy z dnia 1 sierpnia 1919 r. wskrzesił order, nadając mu nazwę Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Obecnie order może być nadawany podczas wojny lub pięć lat po jej zakończeniu przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari.

    W latach 1943-1989 została temu orderowi odebrana należna cześć. Nadano wówczas 5167 orderów, a wśród odznaczonych znalazły się osoby, które utrwalały władzę komunistyczną, były skazywane za zbrodnie stalinowskie. Jednym z takich przykładów jest 29 stycznia 1944 r., kiedy to sowieccy partyzanci bestialsko wymordowali polską wieś Koniuchy. Dowodzący masakrą Genrikas Zimanas po wojnie został uznany za bohatera, a władze Polski Ludowej przyznały mu Virtuti Militari. Odznaczenia nigdy mu nie odebrano, jak i wielu innym, którym to odznaczenie się nie należało.

    W 1976 r. w proteście przeciw odznaczeniu przez władze PRL sowieckiego przywódcy Leonida Breżniewa orderem Virtuti Militari I klasy przedwojenni dowódcy wojskowi zorganizowali uroczystość złożenia na Jasnej Górze swoich orderów Virtuti Militari.

    16 października 1992 r. Sejm uchwalił ustawę, na mocy której orderowi nadano ponownie nazwę Order Wojenny Virtuti Militari. Została przywrócona kapituła orderu, a nadawany ma być on przez prezydenta RP. Określono również podobne szczegółowe kryterium nadawania, jak w ustawie z dnia 25 marca 1933 r. Dodano również, że order może być nadany tylko w czasie wojny lub nie później niż pięć lat od zakończenia wojny.

    W 1995 r. Kapituła Orderu Virtuti Militari wyjaśniła kwestię legalności nadań tego odznaczenia w okresie Polski Ludowej. W specjalnym dokumencie oznajmiła także: W obronie i przez szacunek dla tych niewątpliwych zasług polskich żołnierzy walczących na wszystkich frontach w obronie ojczyzny, stwierdzamy jednak głośno i dobitnie, że praktyka nadań przez władze Polski Ludowej orderu Virtuti Militari, zwłaszcza najwyższych klas, nadanych w bezprecedensowej liczbie przedstawicielom obcego mocarstwa, to obraza honoru polskiego żołnierza.

    Dlatego też wydaje się, że najwyższy czas, aby tę sprawę uporządkować i doprowadzić do tego, żeby te nadania, które hańbią order Virtuti Militari, zostały wycofane. Dziękuję bardzo.