22 punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Sądu Najwyższego w roku 2011 (druk nr 384) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 545).

Poseł Robert Kropiwnicki:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Prezesie! Z dużym zainteresowaniem przeczytałem tę informację o działalności Sądu Najwyższego przedłożoną przez pana pierwszego prezesa. To sprawozdanie jest wynikiem współdziałania władz publicznych Rzeczypospolitej Polskiej, ma na celu koordynację pracy władz publicznych. Ustawa o Sądzie Najwyższym zobowiązuje do przedstawiania informacji o działalności Sądu Najwyższego oraz wynikających z niej istotnych problemach. Rzeczywiście mamy tę informację o działalności. O tych istotnych problemach jest w tym dokumencie mniej, ale do tego się jeszcze odniosę.

    Po zapoznaniu się z tym materiałem myślę, że warto zwrócić uwagę na kilka istotnych orzeczeń. Część z nich pan prezes już tutaj przytaczał, była o nich mowa, więc już tylko wspomnę. Myślę, że bardzo istotna jest też rola pierwszego prezesa, który ma koordynować w pewien sposób pracę izb Sądu Najwyższego i niwelować rozbieżności.

    Z taką rozbieżnością mieliśmy do czynienia w przypadku problemu, czy brak pouczenia skutkuje rozpoczęciem biegu terminów, czy też, jeżeli pouczenie jest nieskuteczne, ten bieg nie jest rozpoczynany. W tym przypadku doszło do posiedzenia aż dwóch połączonych izb: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Ten skład podjął uchwałę rozstrzygającą zagadnienie, czy niepouczenie lub błędne pouczenie strony działającej bez zawodowego pełnomocnika w sprawie wniesienia środka zaskarżenia w sprawie cywilnej powoduje, że termin do wniesienia tego środka nie rozpoczyna biegu. Zagadnienie to doprowadziło do rozbieżności i Sąd Najwyższy w składzie połączonych izb uznał, że niepouczenie albo błędne pouczenie strony działającej bez adwokata, radcy prawnego, o dopuszczalnym terminie i sposobie wniesienia środka nie ma wpływu na rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia tego środka. Warto zwrócić uwagę, że w samym Sądzie Najwyższym w dwóch izbach dochodzi do rozbieżności. To jest naprawdę ważne, że pan prezes nad tym czuwa, ale nie umyka uwadze to, że dochodziło do takich rozbieżności.

    Orzeczenie dotyczące możliwości naruszenia godności więźniów osadzonych w celach, w których jest mniej niż 3 m² na osobę, jest bardzo istotne i w obecnym stanie pokazuje ten ważny wymiar kierunkowego orzekania Sądu Najwyższego. Istotne jest, że w ramach tego nie tylko samo osadzenie w celi poniżej 3 m² powoduje od razu naruszenie godności osobowej człowieka, tylko wymagane są jeszcze inne dodatkowe elementy, tj. czas, otoczenie, uciążliwość. To jest bardzo istotne i powoduje, że więźniowie tylko i wyłącznie nie biegają z metrówką. Jest to jeden z ważnych elementów, ale nie jest to aż tak kluczowa rzecz.

    Orzeczenie dotyczące auta zastępczego i konieczności zwrotu środków też było cytowane, więc już nie będę o nim mówił, ale myślę, że bardzo ważne było orzeczenie dotyczące alimentów czy też braku możliwości sprzedaży wierzytelności z alimentów, które blokuje tę możliwość. Rzeczywiście zaczął się rozwijać rynek handlu długami związanymi z alimentami, który był dość koszmarny. Sąd Najwyższy zablokował tę możliwość. Myślę, że jest to bardzo ważne i istotne orzeczenie, które ma wpływ na funkcjonowanie życia społecznego, podobnie jak to, które mówiło o minimalnym wynagrodzeniu w krajach Unii Europejskiej. Na styku prawa polskiego i prawa europejskiego jest tak, że pracownik oddelegowany za granicę ma prawo do minimalnego wynagrodzenia w kraju, w którym pracuje. Rzeczywiście blokuje to możliwość wykorzystywania pracowników polskich czy generalnie z krajów o niższych wynagrodzeniach w krajach, w których to średnie wynagrodzenie jest zdecydowanie wyższe.

    Myślę, że ta część sprawozdawcza i informacyjna jest bardzo obszernie omówiona, jest to bardzo istotna lektura. Przyznam, że brakuje mi trochę szerszego podsumowania dotyczącego tych istotnych problemów wynikających z orzecznictwa, tych postulatów legislacyjnych, które są tylko dość wąsko zaznaczone we wnioskach. Myślę, że warto by tę część rozwijać. W informacji bardzo często pan prezes wytyka parlamentowi niską jakość legislacji, wadliwe prawo, powiedziałbym wręcz, że trochę jak mantra przewija się to w wielu momentach. Tę krytykę dzielę na dwie kategorie: słuszną, czyli tam, gdzie po takiej istotnej krytyce, tak jak w przypadku Prawa spółdzielczego czy ustawy o dochodzeniu roszczeń grupowych, są wskazane konkrety, z którymi się pan prezes nie zgadza. Można się z tym zgadzać lub nie, ale jest to bardzo istotne. Wątpliwa jest dla mnie taka krytyka, gdzie są stwierdzenia ogólne bez podania przykładów, czego dotyczy ta krytyka. Chciałbym zwrócić uwagę, że jest to dokument Sądu Najwyższego, który jest powszechnie rozsyłany, i takie powtarzanie ˝wadliwa legislacja˝ i ˝jest źle˝ moim zdaniem nie oddaje też prawdy. Sejm i Senat uchwalają dużo ustaw, zdarzają się też złe, ale myślę, że zdecydowana większość to jednak ustawy oceniane pozytywnie, stąd uważam, że takie niepoparte przykładami elementy krytyki mogą wręcz w pewien sposób naruszać podział władzy czy zasadę współdziałania, której przykładem jest to sprawozdanie. Bardzo chętnie słucham krytyki, ale kiedy jest odniesiona in concreto do jakiejś sprawy, do ustawy, do tego, z czym ma związek, a nie jest taka abstrakcyjna i mówi po prostu, że jest źle, bo jest źle. Sąd Najwyższy ma uprawnienia do opiniowania projektów ustaw, a my te opinie pilnie czytamy, dyskutujemy na posiedzeniach komisji, podchodzimy do nich z wnikliwą uwagą. Zachęcam, żeby opinii było ciut więcej, żeby były może bardziej pogłębione. Bo to jest istotny element, który uprawnia Sąd Najwyższy do pewnego swoistego wpływania na proces legislacyjny na etapie projektu. Uprawnieniem Sądu Najwyższego jest też wskazywanie luk w prawie, a tego jest dość mało. Przyznam szczerze, że jeżeli chodzi o konkretne rzeczy, które należałoby wprost uzupełnić, to w tych wnioskach jest to tylko pokazane, a nie jest bardziej rozwinięte. Oczywiście należy się z częścią zgodzić, tam, gdzie dotyczy to zmiany regulacji odnośnie do świadka koronnego, na pewno warto to rozważyć. Mój przedmówca, sprawozdawca komisji pan poseł Budka, również mówił o tych wnioskach.

    Odniosę się też do tego, że w mojej opinii brakuje tu informacji o ilości spraw dyscyplinarnych, które rozważa Sąd Najwyższy. Jest ogólny komentarz, ale nie ma danych, ile tych spraw było, czego dotyczyły, takiej statystyki w tym zakresie. Brakuje informacji o wytknięciach w trybie art. 65 ustawy o Sądzie Najwyższym. Nie wiemy, czy były wytknięcia Sądu Najwyższego wobec innych sądów, czy ich po prostu nie było. Można powiedzieć, że człowiek też jest omylny i mogłem czegoś nie znaleźć.

    Chciałbym się też odnieść, a propos różnego wytykania, do tego, że kiedy czytałem stronę 21 - a miałem wcześniej do czynienia ze skargą pauliańską - to musiałem sobie przypomnieć, co to jest actio pauliana, ponieważ na cztery sformułowania trzy razy w tym dokumencie jest napisane o skardze paulińskiej. Myślę, że takiej rzeczy nie powinno być w tym dokumencie. Rozumiem, że jest to banał, omyłkowa rzecz, wręcz omyłka pisarska, mam nadzieję. Ale jest to w oficjalnym dokumencie Sądu Najwyższego, do którego sięgają również studenci. Jak później mówić studentom, żeby nie mylili skargi pauliańskiej ze skargą Pauliny, skoro w dokumencie Sądu Najwyższego na jednej stronie jest to powtórzone trzy razy? To w kontekście mówienia, że Sejm się mylił - Sąd Najwyższy też może się mylić.

    Generalnie uważam, że ocena dorobku Sądu Najwyższego powinna być jak najbardziej pozytywna. Należy docenić, że jest to dużo bardzo żmudnej i konkretnej pracy. Gratuluję i dziękuję. A w innych sprawach myślę, że warto dyskutować. Dziękuję bardzo.