14 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie z realizacji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce w 2010 roku˝ (druk nr 54) wraz ze stanowiskiem komisji (druk nr 90).

Poseł Czesław Hoc:

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Komisji Zdrowia sprawozdanie z realizacji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce w 2010 roku˝ (druk sejmowy nr 54).

    Już w 1995 r. Sejm RP uchwalił pierwszą ustawę chroniącą obywateli przed zgubnymi skutkami tytoniu, zwaną wówczas ustawą antynikotynową. Byliśmy w Europie w awangardzie, wprowadzając takie regulacje. Polska zyskała ogólnoeuropejskie uznanie w kwestii troski o zdrowie swoich obywateli w aspekcie kontroli spożycia tytoniu. W 2006 r. miała miejsce ważna ratyfikacja przez Polskę Ramowej konwencji WHO o ograniczeniu użycia tytoniu, a od 2007 r. minister zdrowia powierzył koordynację ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu˝ głównemu inspektorowi sanitarnemu. Obecnie realizowany jest program określający cele i zadania na lata 2010-2013, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 16 lutego 2010 r. Program ma zapewnić skuteczne propagowanie stylu życia wolnego od dymu tytoniowego, a palącym powinien pomóc w trwałym zerwaniu z nałogiem.

    Wsparcie ze strony Światowej Organizacji Zdrowia, inicjującej i koordynującej zdrowotną współpracę międzynarodową, a także wsparcie ze strony globalnej inicjatywy Bloomberga pomaga racjonalizować niektóre elementy strategii oraz zwiększyć efektywność realizowanej polityki zdrowotnej.

    Wysoki Sejmie! Palenie tytoniu należy do najpoważniejszych współczesnych zagrożeń cywilizacyjnych. Wynika to zarówno z rozpowszechnienia tego zjawiska, jak i strat ponoszonych przez społeczeństwo i gospodarkę. Szacuje się, że w Polsce pali około 30% dorosłej populacji, co stanowi około 11 mln ludzi. Obserwuje się niepokojącą tendencję - otóż w porównaniu z populacją mężczyzn, w wypadku których w ostatnim czasie poziom codziennego palenia spadł z 65% w 1982 r. do 37% w 2009 r., odsetek kobiet palących pozostaje bez zmian. Bardzo niepokojące są dane dotyczące palenia tytoniu przez dzieci i młodzież. Wyniki badania z 2003 r. wskazują, że 64% chłopców i 53% dziewcząt w wieku 13-15 lat podjęło w swoim życiu próbę palenia papierosów. Z badań zachowań zdrowotnych kobiet w ciąży przeprowadzonych w 2009 r. wynika, że zdecydowana większość badanych kobiet, które paliły tytoń w ciągu ostatnich dwóch lat, zaprzestała palenia przed ciążą lub na samym jej początku (62%), 17% kobiet zerwało z paleniem w pierwszej trymestrze ciąży, a dodatkowe 10% w drugim i trzecim trymestrze. 11% badanych kobiet, które paliły w czasie ciąży, kontynuowało palenie po porodzie. Niemniej jednak w Polsce nadal każdego roku rodzi się ponad 100 tys. dzieci, które podczas pierwszych miesięcy w łonie matki narażone są na działanie setek niszczących zdrowie związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym.

    Wysoki Sejmie! W roku istnieją dwa ważne w aspekcie walki z nałogiem palenia i organizowania ogólnokrajowych kampanii edukacyjnych dni, to jest data 31 maja - Światowy Dzień bez Tytoniu i data 18 listopada - Światowy Dzień Rzucania Palenia. W roku 2010 Światowy Dzień bez Tytoniu obchodzono pod hasłem ˝Płeć a tytoń˝, skierowanym do kobiet planujących ciążę, ciężarnych i młodych matek. Działania na poziomie krajowym były koordynowane przez Ministerstwo Zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny, CO - Instytut, Biuro WHO w Polsce oraz Stowarzyszenie ˝Manko˝, a na poziomie regionalnym przez wojewódzkie i powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne i regionalne centra onkologii. Na szczeblu samorządowym i na szczeblu instytucji państwowych oraz organizacji pozarządowych zorganizowano liczne akcje edukacyjne, konferencje i szkolenia. W każdym województwie odbywały się bardzo atrakcyjne imprezy, szkolenia, przemarsze, happeningi z bardzo ciekawymi pomysłami i hasłami, np. ˝Mamo, tato - nie pal!˝, ˝Bez dymu do celu˝, ˝Stop palaczom drogowym˝, ˝Działdowo beznikotynowo˝ i innymi. Prowadzono badania na zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu u osób palących. Były konkursy, np. rzutu papierosem do kosza. A w Warszawie w tym dniu bezpłatnie kursowały w godz. od 13 do 18 zabytkowe tramwaje oznakowane ˝Tylko dla palaczy, którzy chcą rzucić palenie˝. Obsługiwali je studenci uczelni medycznych.

    Z kolei w trakcie obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia, którego organizatorami były CO - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Fundacja ˝Promocja Zdrowia˝, wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne oraz Ministerstwo Zdrowia, zorganizowano szereg przedsięwzięć adresowanych do wszystkich osób palących, które poszukiwały pomocy w rzucaniu palenia oraz porad związanych ze zdrowym stylem życia.

    Natomiast w poniedziałek 15 listopada 2010 r., a więc w pierwszym dniu obowiązywania nowych przepisów ustawy z dnia 8 kwietnia 2010 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, odbyła się ogólnopolska kampania medialna w aspekcie nowelizacji tej ustawy. Zgodnie z nią strefy bezdymne zostały rozszerzone na zakłady pracy, uczelnie, lokale gastronomiczno-rozrywkowe, a całkowity zakaz palenia tytoniu został wprowadzony w przedszkolach, szkołach, w ZOZ, kinach, teatrach, domach kultury, obiektach sportowych, środkach transportu publicznego, na przystankach komunikacji publicznej i miejscach przeznaczonych do zabaw dla dzieci.

    Kampania była jednym z elementów projektu o charakterze ogólnokrajowym ˝Tobacco Free Cities - Odświeżamy nasze miasta˝. Jej głównym zadaniem jest poprawa egzekwowania i wzrost przestrzegania postanowień znowelizowanej ustawy. W ramach tego projektu do 2013 r. zorganizowane zostaną szkolenia dla funkcjonariuszy Policji i straży miejskiej odpowiedzialnych za egzekucję zapisów ustawy w zakresie przestrzegania zakazu palenia i oznakowania stref bezdymnych, a także przygotowany zostanie podręcznik dla pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej sprawujących bieżący nadzór nad realizacją obowiązków wynikających z wyżej wymienionej ustawy. Planuje się również przeprowadzenie kampanii społecznej, której głównym celem będzie rozpowszechnianie informacji o regulacjach prawnych dotyczących miejsc wolnych od dymu tytoniowego oraz edukacja w zakresie skutków zdrowotnych używania tytoniu, w tym tzw. biernego palenia. Musimy pamiętać o tym, że poważnym problemem jest zjawisko biernego palenia. W miejscach pracy na wdychanie dymu tytoniowego narażonych było 19% niepalących Polaków. Skala biernego narażenia na dym tytoniowy wśród dzieci była w Polsce ogromna. Codziennie ok. 4 mln polskich dzieci wdychało biernie dym tytoniowy w domu lub w miejscach publicznych. Bierne palenie choć powoli, ale zabija.

    Wysoki Sejmie! W ramach ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce˝ są organizowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną lokalne koalicje z udziałem władz instytucji i organizacji pozarządowych na rzecz zdrowego środowiska wolnego od dymu tytoniowego w zakładach pracy i miejscach użyteczności publicznej oraz są realizowane wojewódzkie programy autorskich projektów, konkursów i imprez edukacyjno-zdrowotnych. Ciekawym zadaniem w tym programie jest także realizowany krajowy program edukacji antynikotynowej pt. ˝Czyste powietrze wokół nas˝, adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów. Odbywa się edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty. ˝Nie pal przy mnie, proszę˝ to pilotażowy program edukacji antynikotynowej dla uczniów klas I-III szkół podstawowych czy też program ˝Znajdź właściwe rozwiązanie˝, też dla młodzieży szkolnej.

    Trwa realizacja programów profilaktyki palenia tytoniu i leczenia uzależnienia od tytoniu w zakładach opieki zdrowotnej oraz wśród pacjentów leczonych w warunkach uzdrowiskowych. Działa Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym. Zauważa się korzystną zmianę klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu wśród funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej oraz osób osadzonych w zakładach penitencjarnych. Wdrażane są działania edukacyjne w zakresie profilaktyki palenia tytoniu w zakładach pracy i na rzecz ograniczenia ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy. Zgodnie z postanowieniami przepisów unijnych, a także rządowego programu systematycznie zwiększa się w Polsce wysokość stawek podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe, co sprzyja zmniejszaniu ich konsumpcji. Kontynuowane są działania ograniczające dostępność na krajowym rynku tytoniowym tanich papierosów pochodzących z nielegalnych źródeł. Doskonali się system kontrolowania zakazu reklamy i promocji wyrobów tytoniowych.

    Wysoki Sejmie! W roku sprawozdawczym na realizację ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce˝ przeznaczone zostały środki z budżetu państwa w kwocie 400 tys. zł oraz środki wydzielone w budżetach wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych. To zbyt mało. To nie pozwala na pełną realizację zadań oraz osiągnięcie celów. A zważywszy na fakt szczerego i konkretnego zaangażowania wielu ludzi w Polsce, skupionych i związanych zawodowo z instytucjami i urzędami, ale też organizacji samorządowych, stowarzyszeń, ich zdumiewająco pozytywnej pomysłowości, te środki są wręcz symboliczne. Niekiedy sprawy finansowe w tych działaniach są dyskretnie pomijane w ogóle, by nie zaburzać spontanicznego i uczciwego zaangażowania ludzi dobrej woli. Dlatego też należy zdecydowanie zwiększyć środki na ten program.

    Oczywiście rok 2010 to nade wszystko nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Jednakże jej wejście w życie dopiero w dniu 15 listopada 2010 r. pozwala tylko na przedstawienie pierwszych danych i analiz wniosków z realizacji przepisów tej ustawy. Przedstawił je przed chwilą główny inspektor sanitarny. W szczegółach będzie to temat sprawozdania za rok 2011. Wstępnie można stwierdzić, że ustawa pozytywnie sprawdza się.

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Poza wnioskiem o zwiększenie środków na realizację tego programu w imieniu Komisji Zdrowia z zadowoleniem i satysfakcją rekomenduję Wysokiemu Sejmowi przyjęcie rządowego sprawozdania z realizacji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce w 2010 roku˝. Dziękuję.