Poseł Marian Cycoń:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pragnę wygłosić oświadczenie w sprawie działalności Fundacji Gizów i jej patrona generała Józefa Gizy.

    W roku bieżącym w sposób szczególny pochylamy się nad postacią generała Józefa Gizy, Sądeczanina, uczestnika walk podczas kampanii wschodnich i walk w południowej Europie w czasie I i II wojny światowej, a także uczestnika wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r.

    Sądeczanie wspominają Józefa Gizę przy okazji jubileuszu 20-lecia działalności Fundacji Gizów - nietuzinkowej organizacji wspomagającej kształcenie uzdolnionej młodzieży. Fundacja Gizów powstała w podsądeckich Wielogłowach 21 grudnia 1993 r. z inicjatywy Tadeusza Gizy, syna generała, a zarejestrowano ją rok później. Głównym celem jej działalności jest wspieranie uzdolnionych dzieci i młodzieży. Organizacja została uznana za wzorcową w pierwszej edycji ogólnopolskiego konkursu Pro Publico Bono. W ramach tego konkursu fundacja otrzymała tytuł Obywatelskiej Inicjatywy Dziesięciolecia 1989-1999. Tytuł ten przedstawicielom fundacji podczas uroczystej gali w Teatrze Juliusza Słowackiego w Krakowie w listopadzie 1999 r. wręczyli ówczesny premier Rzeczypospolitej Polskiej Jerzy Buzek oraz legendarny kurier Jan Nowak-Jeziorański.

    Fundacja utrzymuje się głównie dzięki ofiarności darczyńców. Fundusz stanowią również dochody płynące ze sprzedaży prac uczniów podczas rozmaitych kiermaszów. Organizacja pozyskuje również środki na działalność stypendialną z różnych grantów konkursowych. Jest niewątpliwie skarbem i ogromną wartością dla lokalnej społeczności, gdyż z jednej strony gromadzi pamiątki po wielkim synu ziemi sądeckiej generale Józefie Gizie, a z drugiej strony daje szansę na efektywniejszą naukę uzdolnionym dzieciom i młodzieży.

    Patron fundacji generał Józef Giza urodził się w Nowym Sączu. Ze służbą wojskową zetknął się po raz pierwszy w 1910 r. jako ochotnik w 20. pułku piechoty austriackiej w Krakowie, a nieco później jako dowódca plutonu 16. kompanii tegoż pułku w Bośni. Latem 1914 r. Monarchią Austro-Węgierską i całą Europą Środkowo-Wschodnią wstrząsnęła wielka wojna i w ten sposób przesądził się los przyszłego generała. Tę wojnę zakończył, biorąc w tym czasie udział między innymi w kampanii serbskiej i walkach na froncie austriacko-włoskim jako instruktor i dowódca kompanii zapasowej w stopniu porucznika.

    Dalsza kariera wojskowa Józefa Gizy związana była z 1. Pułkiem Strzelców Podhalańskich. Od początku brał udział w pracach organizacyjnych jednostki, pełnił w nim różne funkcje dowódcze. W pierwszych miesiącach niepodległości poszczególne bataliony Podhalańczyków walczyły pojedynczo na krańcach odbudowującego się państwa. Józef Giza brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. na stanowisku dowódcy kompanii. Miarą zasług pułku było przyznanie mu 35 Krzyży Virtuti Militari i 181 Krzyży Walecznych. Wśród odznaczonych znajdował się kapitan Józef Giza, który otrzymał srebrny krzyż Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyż Walecznych.

    Po wybuchu drugiej wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej dowodził obroną odcinka Śmiłowice - Mikołów - Wyry na Górnym Śląsku, później odwrotem na Lubelszczyźnie, po czym w październiku 1939 r. przedostał się na Węgry.

    Na Węgrzech był internowany do 31 grudnia 1939 r. Po zwolnieniu został zastępcą dowódcy przedstawicielstwa Wojska Polskiego w Budapeszcie. W maju 1940 r. przedostał się do Francji, potem ewakuowano go do Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w brygadach kadrowych, przygotowując instruktorów i dowódców. Od lipca 1942 r. Józef Giza objął na Bliskim Wschodzie dowództwo 4. Brygady Strzelców, później stanowisko komendanta Centrum Wyszkolenia Armii na Środkowym Wschodzie, a na koniec - dowództwo 7. Dywizji Piechoty Zapasowej, która od marca 1944 r. znajdowała się we Włoszech. (Dzwonek) We wrześniu 1944 r. Józef Giza został mianowany generałem brygady. Bezpośredniego udziału w walkach już nie wziął. Generał, zwany przez żołnierzy i kolegów ˝Bacą, zmarł 16 sierpnia 1965 r. w Londynie. Dziękuję bardzo.