Poseł Marian Cycoń:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę wygłosić oświadczenie w sprawie utworzenia Uzdrowiska Krynica-Zdrój.

    W ostatnich tygodniach 2013 r. nie sposób nie wspomnieć o ważnej rocznicy związanej z utworzeniem jednego z najbardziej znanych i cenionych uzdrowisk w Polsce, w miejscowości Krynica-Zdrój. W roku bieżącym mija 220 lat od założenia tego uzdrowiska. W 1783 r. Krynicę wraz z całymi dobrami muszyńskimi przejął skarb austriacki, który wkrótce wysłał tu krajowego radcę górniczego, profesora uniwersytetu lwowskiego Baltazara Hacqueta celem zbadania i oceny krynickich źródeł. Jego pozytywna opinia legła u podstaw późniejszego rozwoju krynickiego zdrojowiska.

    W 1793 r. austriacki komisarz rządowy z pobliskiego Nowego Sącza Franciszek Stix von Saunbergen zakupił tu ziemię ze źródłem wody mineralnej z zamiarem założenia zdrojowiska. Bardzo szybko powstały pierwsze domy zdrojowe.

    W 1804 r. w Krynicy uruchomiono pierwszy zakład kąpielowy, w trzy lata później Krynica otrzymała oficjalny status zdroju kąpielowego. Dynamiczny rozwój funkcji uzdrowiskowych nastąpił jednak dopiero wraz z przyjazdem do Krynicy prof. Józefa Dietla w 1856 r. Dzięki kierowanej przez niego Komisji Balneologicznej opracowano racjonalne plany rozwojowe kurortu, których realizację w wielu przypadkach nadzorował osobiście.

    Urządzenia w powstających zakładach zdrojowych były dostosowane do najnowocześniejszych metod kuracyjnych, zgodnie z ówczesnym stanem wiedzy medycznej i techniki. W roku 1877 kuracjusze byli przyjmowani przez 11 domów uzdrowiskowych oraz 64 domy prywatne, w tym samym okresie powstała Komisja Zdrojowa. U schyłku XIX stulecia krynickie zdroje odwiedzało blisko 6 tys. kuracjuszy rocznie.

    Józef Dietl, twórca naukowej klasyfikacji polskich wód leczniczych, propagator wykorzystania dostępnych lokalnie naturalnych surowców w leczeniu chorób, uważany jest za ojca balneologii. Warto jednak pamiętać, że był on również sprawnym organizatorem potrafiącym przekładać idee naukowe na działania praktyczne. Do obsługi kuracjuszy konieczna była infrastruktura towarzysząca: restauracje, hotele, kawiarnie. Te obiekty, które zbudowano w drugiej połowie XIX w., do dzisiaj zachwycają architekturą, wystrojem i, co nikogo nie dziwi, funkcjonalnością. Powstało wiele obiektów uzdrowiskowych, między innymi Pijalnia Wód, Stary Dom Zdrojowy, Stare Łazienki Mineralne, Stare Łazienki Borowinowe, Zakład Przyrodoleczniczy, Teatr Modrzewiowy.

    Dalszy prężny rozwój uzdrowiska przypada na pierwsze lata XX w. Wówczas powstawały nowe wille i pensjonaty. W tym też okresie najcenniejszą krynicką wodę leczniczą odkrył i przebadał prof. Rudolf Zuber. Była to wówczas najbardziej ceniona woda lecznicza w Europie. W 1911 r. do Krynicy doprowadzono linię kolejową, dostęp do miejscowości stał się łatwiejszy, a tym samym rosła popularność kurortu.

    Lata świetności to okres międzywojenny. W 1920 r. do Krynicy przyjechała międzyministerialna komisja z ministrem zdrowia publicznego Witoldem Chodźko i ministrem robót publicznych Gabrielem Narutowiczem w celu zapoznania się z projektem przebudowy uzdrowiska autorstwa prof. Ottona Nadolskiego. Komisja przyjęła projekt i do jego realizacji powołała Komitet Przebudowy Państwowego Zakładu w Krynicy. Dzięki temu w łazienkach wymieniono kotły, ukończono nowe ujęcia zdrojów Józefa i Jana, a wypływy umieszczono w pijalni na Janówce. Dobudowano skrzydła do Nowego Domu Zdrojowego.

    Krynica w tym okresie była jednym z najpopularniejszych ośrodków ekskluzywnego wypoczynku w Europie. W 1937 r. dla podniesienia rangi kurortu i komfortu przybywających z Europy kuracjuszy wybudowano kolejkę linowo-torową na Górę Parkową, skąd rozpościera się piękny widok na całe pasmo Jaworzyny Krynickiej i na Tatry. Do 1939 r. Krynicę odwiedzało rocznie 38 tys. osób. (Dzwonek)

    W latach II wojny światowej obiekty uzdrowiskowe wykorzystywane były przez wojsko, ale nadal, zgodnie z ich przeznaczeniem, do leczenia i rekonwalescencji. Pozwoliło to zachować główną strukturę obiektów i urządzeń również w latach powojennych. Pod okupacją Krynica znajdowała się do 18 stycznia 1945 r. Po wojnie wybudowano Pijalnię Główną z salą koncertową, nową przychodnię uzdrowiskową, szereg obiektów sportowych oraz sanatoria branżowe: Leśnik, Drzewiarz, Górnik, Silesia, Walcownik, Znicz. W późniejszych latach powstawały kolejne.

    Mimo upływu czasu Krynica nadal zachwyca i przyciąga kuracjuszy oraz turystów. Jak magnes do kurortu przyciągają renoma i światowa sława, zabytki, festiwal Kiepurowski, a także forum ekonomiczne. Obecnie przebudowie poddana została Pijalnia Główna, jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów na krynickim deptaku. Znawcy tematu twierdzą, że Krynica swoje najlepsze lata ma jeszcze przed sobą. Dziękuję bardzo. (Oklaski)