Poseł Marian Cycoń:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę wygłosić oświadczenie w 160. rocznicę urodzin Władysława Zamoyskiego.

    W roku 2013, który dobiega już końca, warto zwrócić uwagę na wyjątkową postać, warto wspomnieć człowieka, dzięki któremu odkryto Zakopane jako kurort. Mam na myśli hrabiego Władysława Zamoyskiego, który urodził się w najtrudniejszym okresie polskiej historii, na 10 lat przed wybuchem powstania styczniowego, i któremu przyszło prowadzić działalność społeczną w niezwykle skomplikowanych okolicznościach. Przez historyków został uznany za jedną z najciekawszych polskich postaci przełomu XIX i XX w.

    Urodził się 18 listopada 1853 r. w Paryżu jako syn generała i działacza emigracyjnego Władysława Zamoyskiego. Kształcił się i studiował w paryskich szkołach, a także w paryskiej politechnice. Następnie służył w wojsku francuskim, a karierę wojskową zakończył w randze podporucznika. W 1881 r. objął zapisane mu przez Jana Działyńskiego dobra kórnickie. Współpracował z matką przy tworzeniu Szkoły Domowej Pracy Kobiet, przeniesionej później z Kórnika do Kuźnic. Prześladowany przez władze pruskie, musiał opuścić Wielkopolskę. W 1889 r. kupił rozległe dobra ziemskie w Zakopanem.

    Jego talenty w zarządzaniu i racjonalna gospodarka leśna doprowadziły do uratowania unikalnej przyrody tatrzańskiej. W 1902 r. w sądzie międzynarodowym w Grazu uzyskał wyrok włączający okolice Morskiego Oka w granice ziem polskich i kończący spór o ziemie tatrzańskie. To dzięki Władysławowi Zamoyskiemu dzisiejsza granica Polski przebiega przez Rysy.

    Władysław Zamoyski przy pomocy Andrzeja Chramca doprowadził do budowy linii kolejowej Chabówka - Zakopane i szosy do Zakopanego. Od chwili nabycia dóbr zakopiańskich Zamoyskiemu przyświecała myśl chronienia przyrody Tatr, a w szczególności tatrzańskich lasów. W Zakopanem podjął się budowy dróg bitych przez Jaszczurówkę do Morskiego Oka i do Doliny Kościeliskiej. Zaangażował się w sprawę budowy elektrowni oraz wodociągów, szkoły, szpitala, poczty, nowego gmachu Muzeum Tatrzańskiego.

    Od 1901 r. był pierwszym honorowym obywatelem Zakopanego. Kiedy pierwsza wojna światowa dobiegła końca, a Polska wróciła na mapę Europy, Władysław Zamoyski podjął ostateczną decyzję o przekazaniu całego swojego majątku narodowi. Z takimi zamysłami nosił się znacznie wcześniej, bo już w lipcu 1912 r. w Paryżu Zamoyscy podpisali dokument o zamiarze oddania całego majątku na rzecz mającej powstać fundacji narodowej.

    9 lipca 1921 r. Zamoyscy gościli w Kórniku naczelnika państwa marszałka Józefa Piłsudskiego. 20 czerwca 1924 r. Zamoyski podpisał w Śremie akt notarialny zrzeczenia się całego majątku na rzecz państwa polskiego. Dokumenty złożono na ręce prezydenta państwa Stanisława Wojciechowskiego. 13 września 1924 r. spisał testament, w którym uzupełnił swój dar narodowy o bezcenną bibliotekę oraz dzieła sztuki. Arystokrata i wielki polski patriota zmarł 3 października 1924 r.

    27 grudnia 2012 r. Rada Powiatu Tatrzańskiego uchwaliła rezolucję w sprawie obchodów w 2013 r. Roku Zamoyskich. Rada Miasta Zakopane 28 grudnia 2012 r. podjęła uchwałę w sprawie ogłoszenia w mieście Zakopane roku 2013 rokiem obchodów jubileuszu 160-lecia urodzin Władysława Zamoyskiego. Dziękuję bardzo. (Oklaski)