50 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w 70. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego (druki nr 2623 i 2635).

Poseł Tadeusz Iwiński:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej poprze tę uchwałę, ale zgłosi jedną poprawkę, o czym za chwilę. Nikt nie kwestionuje bohaterstwa mieszkańców Warszawy i dobrze, że funkcjonuje Muzeum Powstania Warszawskiego, żeby nie było żadnych wątpliwości. Ono cieszy się rzeczywiście wielkim powodzeniem. Spory na ten temat będą się toczyły, one są nieuchronne. Są one związane z tym, czy warto było ponieść stratę prawie 200 tys. ludzi, młodych ludzi, to był kwiat polskiej inteligencji. Nie chcę przypominać wielu faktów, tego, co mówił gen. Anders, co mówiło wielu innych wybitnych ludzi na temat decyzji tych, którzy ją podjęli, którzy zdecydowali się, wbrew wielu ostrzeżeniom. Ten spór pewnie jest nie do rozstrzygnięcia, w każdym razie on się będzie toczył. A ta uchwała bezwzględnie oddaje hołd tym, którzy walczyli z hitlerowcami z bronią w ręku, cywilnym mieszkańcom stolicy, którzy zginęli itd.

    Również tego typu przedsięwzięcie, jak chociażby zrobiony wielkim kosztem w sensie nakładów sił, inteligencji film o Warszawie 1944 r., to jest bardzo ważna rzecz.

    Oczywiście, powstanie miało charakter polityczny, prawda, miało charakter polityczny, miało, tego nikt nie kwestionuje i to trzeba zrozumieć.

    Chciałbym, panie marszałku, zgłosić poprawkę na piśmie, która dotyczy propozycji wykreślenia czwartego akapitu, czyli drugiego od końca, który brzmi tak: ˝Wstrzymanie sowieckiej ofensywy na prawym brzegu Wisły oraz ograniczone wsparcie ze strony aliantów doprowadziły do upadku powstania, mimo trwającej 63 dni heroicznej walki mieszkańców stolicy˝.

    Dlaczego? Otóż w tym akapicie jest zawarta nieprawda, mówię o tym z dużą przykrością. To powstanie po prostu... Czy to powstanie mogło się udać? W moim przekonaniu autorzy tego sformułowania twierdzą, że gdyby były większe zrzuty alianckie i gdyby wojska radzieckie udzieliły większej pomocy, wkroczyły, to powstanie by wygrało. Ale przecież wojska radzieckie nie wkroczyły. (Dzwonek) Pamiętajmy też o tym, że oddziały polskie, które szły razem z nimi, próbowały pomóc, dokonywały przecież przepraw przez Wisłę. Powstanie upadło po 63 dniach. A kiedy została zdobyta Warszawa? 17 stycznia 1945 r. Oczywiście jest prawdą, że Rosjanie być może mogli zrobić więcej, podobnie jak alianci, oni być może też mogli zrobić więcej, ale to nie jest tak, że upadło powstanie, był obóz w Pruszkowie itd. i nagle wojska radzieckie weszły do Warszawy. Krótko mówiąc, jest to ogromne uproszczenie, a moim zdaniem nawet nieprawda.

    Jeśli chodzi o literaturę, to są jej całe wagony, to są ogromne publikacje i nie tylko o dramacie, ale też o tym, czy w ogóle to powstanie mogło się udać. Wielu autorów stawia dramatyczne pytania: Czy warto było? Czy bilans tego powstania jest pozytywny? Być może następne pokolenia będą na te pytania odpowiadały. Stąd wydaje mi się, że trzeba rozprawić się z mitem, bo ten akapit próbuje upowszechnić mit, że powstanie miało szanse zwycięstwa. Otóż, z przykrością to mówię, ale wydaje się, że powstanie nie miało szans zwycięstwa.