49 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie uczczenia 70. rocznicy Powstania Wileńskiego - operacji ˝Ostra Brama˝ (druki nr 2548 i 2629).

Poseł Tadeusz Iwiński:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ten okres, który był związany z końcową fazą II wojny światowej na Wileńszczyźnie, jest przedmiotem wielu kontrowersji. Chodzi mi zwłaszcza o ujęcie przez niektóre siły polityczne Litwinów w działalności Armii Krajowej. Ja w te spory nie chcę wchodzić, bo to też wiąże się z podejściem na przykład szaulisów itd. do Niemców. W każdym razie mówię o tym, broń Boże, nie żeby deprecjonować ten projekt uchwały, bo klub SLD go poprze. Tylko okazuje się, jak pewne wydarzenia, które w innym kontekście w tym roku też okazały się sporne w związku z postacią generała Czerniachowskiego, jeżeli chodzi o Pieniężno, jego pomnik, bo on później uczestniczył też w wykonywaniu okrutnych rozkazów dotyczących polskich członków Armii Krajowej... To wszystko pokazuje złożoność, wielostronność, wielokolorowość, jeżeli mogę tak powiedzieć, tamtych wydarzeń.

    Tu zresztą wspomniana jest Kaługa, dokąd wywieziono część polskich żołnierzy, gdzie notabene urodził się Konstanty Ciołkowski, wybitny rosyjski badacz, astronom polskiego pochodzenia.

    Mało znana jest ta operacja. Uważam, że określenie w tytule ˝operacja 'Ostra Brama'˝ jest jakby spokojniejsze, łagodniejsze. Często z upływem czasu niektóre wydarzenia się pomniejsza, inne powiększa. W każdym razie pojęcie ˝powstanie wileńskie˝ nie jest upowszechnione w historiografii. Nie wchodzę w to, czy to dobrze, czy źle, ale tak jest.

    Na koniec, skoro mówimy o tym w tej Izbie, chciałbym przypomnieć, że córka generała Krzyżanowskiego Olga Krzyżanowska była m.in. wielokrotną posłanką, była też wicemarszałkiem Sejmu. W jakiejś mierze to koło też się zamyka. Jej ojciec zaś, który do 1947 r. był represjonowany na terytorium Związku Radzieckiego.

    Po powrocie do Polski także przeżywał dramatyczne momenty i zmarł w 1951 r. w szpitalu więziennym.

    Jeszcze raz chciałbym stwierdzić, że klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej poprze ten projekt uchwały. Dziękuję.