47 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie uczczenia pamięci ofiar Obławy Augustowskiej z lipca 1945 roku (druki nr 2513 i 2626).

Poseł Tadeusz Iwiński:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Polska historia jest pełna tragicznych wydarzeń, pod wieloma względami jest nie do końca wyjaśniona i siłą rzeczy stanowi przedmiot, który skłania do rozmaitych sporów politycznych. Historii oczywiście nie zmienimy, historię możemy rozmaicie interpretować. Sądzę też, że te projekty uchwał - akurat nie mówię o tej szczególnie, choć w jakimś stopniu - powinny być przedstawiane z dużym wyprzedzeniem, po to żeby nie naprędce można było je przedyskutować, dbając o ścisłość, i żeby umieć różnić się pięknie, jak mawiał Norwid. A więc bardzo witam pomysł, który dzisiaj powstał, zresztą przy udziale pana marszałka, na posiedzeniu Konwentu Seniorów, żeby w przyszłości dokonać takich zmian, iżby z określonym wyprzedzeniem trzeba było zgłaszać takie projekty uchwał. Tu też nawiązuję do wypowiedzi pana posła Stuligrosza. Chodzi po prostu o to, żebyśmy mogli spokojnie, bez zacietrzewienia, bez wycieczek osobistych nad tym dyskutować. Siedem projektów uchwał historycznych wpłynęło na tej sesji.

    Jeśli chodzi o meritum, to prawdą jest, że to wydarzenie jest za słabo znane i że faktycznie z uwagi na ogromne straty... Według różnych ocen w tym okresie, między 10 a 25 lipca 1945 r., zatrzymano nawet ponad 7000 osób. Ile zginęło, nie wiadomo. W 1991 r. po przeprowadzeniu ekshumacji w Gibach ustawiono tam krzyż na symbolicznej mogile zaginionych i na krzyżu wypisano nazwiska 530 osób. Jeszcze wcześniej, w 1980 r., w Gibach powstał pomnik projektu Andrzeja Strumiłły.

    Klub Poselski SLD będzie głosował za tym projektem uchwały. Natomiast nie mam czasu, żeby podjąć polemikę z panią poseł Kruk, dlatego że akurat pani się powołała na osobę, która nie jest szczególnym autorytetem. Przewodnicząca komisji pani Śledzińska-Katarasińska cytowała między innymi ekspertyzę, gdzie chodzi o to, że słowo ˝sowiecki˝ jest po prostu rusycyzmem. Coś innego znaczy nawet w języku angielskim ˝Soviet Union˝. Po prostu ˝sowiet˝ to jest ˝rada˝ i chodzi o to, że w języku naukowym używa się głównie słowa ˝radziecki˝.

    (Poseł Ryszard Terlecki: Nieprawda.)

    To nie oznacza podziału. Natomiast w publikacjach potocznych (Dzwonek) czy innych często używa się tego wymiennie. W ocenie środowisk prawicy - mówię to intuicyjnie, ale zawsze ta intuicja się potwierdza - chce się użyć słowa ˝sowiecki˝ trochę w charakterze słowa poniżającego, degradującego, a słowo ˝radziecki˝ jest neutralne w tym sensie, bo spór jest sporem językowym, a nie sporem politycznym. A więc mam nadzieję, że w przyszłości będziemy właśnie umieć różnić się pięknie.

    Rzeczywiście może lepiej byłoby przyjąć tę uchwałę w przyszłym roku, ale skoro została przedstawiona, to nie widzę powodu, zwłaszcza że faktycznie w tym regionie, który jest mi nie tak słabo znany, faktycznie w tych czterech powiatach, o których jest mowa, leżących dzisiaj na terenie woj. podlaskiego, czyli w augustowskim, sejneńskim, sokólskim i suwalskim, ta rzecz jest, zwłaszcza dla ludzi starszego pokolenia, nie tylko, ale zwłaszcza dla tych ludzi bardzo żywa. Jeszcze raz powtórzę, że Klub Poselski SLD będzie głosował za projektem tej uchwały, niejako wyważonym po tych poprawkach. Dziękuję. (Oklaski)