Poseł Maria Nowak:

    Dziękuję.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Będę kontynuowała wystąpienia wygłaszane już na wcześniejszych posiedzeniach, czyli dziś kolejna część moich uwag na temat historii Górnego Śląska.

    We wrześniu 1939 r. Śląsk, mimo silnych fortyfikacji, nie był broniony przez armię polską, która wycofała się z tych ziem już 2 września, i cały region znalazł się pod władzą niemiecką. Polska część Śląska, a była to zaledwie 1/3 Górnego Śląska, która została przyłączona do macierzy po III powstaniu śląskim, została przyłączona do prowincji Górny Śląsk, zaś niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły politykę terroru w stosunku do Polaków. Dokonywano aresztowań na podstawie sporządzonych jeszcze przed wojną list, wymordowano byłych powstańców śląskich, działaczy plebiscytowych, dziennikarzy, polityków i księży. W Katowicach jednym z najcięższych było więzienie przy ul. Mikołowskiej, gdzie gilotynowano skazanych na śmierć. Przeprowadzano wysiedlenia ludności polskiej z obszaru Górnego Śląska, a w ich miejsce osiedlano osadników Rzeszy. Już w październiku 1939 r. dekretem Adolfa Hitlera obszar Górnego Śląska został wcielony do Rzeszy. W wyniku dalszych działań od 1941 r. 90% mieszkańców rejencji katowickiej wpisano na niemiecką listę narodowościową, a około 40 tys. Ślązaków wcielono przymusowo do wermachtu. Od 1942 r. niewpisanie się na folkslistę skutkowało obozem koncentracyjnym, a później nawet karą śmierci. Dlatego też biskup katowicki Stanisław Adamski za zgodą Stolicy Apostolskiej i rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie nakłaniał wiernych do deklarowania narodowości niemieckiej, aby uniknąć wyniszczenia narodu polskiego na Śląsku.

    Niemcy wydali zakaz używania języka polskiego. Mówiący po polsku byli bici, karani karami pieniężnymi, aresztowani. Zniesiono także nabożeństwa w języku polskim, niszczono ślady polskości poprzez zmianę nazw polskich miejscowości, ulic, placów. Można uznać, że terror niemiecki na Górnym Śląsku był bardziej masowy niż w innych częściach Polski, ale i tak działał tu ruch oporu w postaci chociażby Organizacji Orła Białego powiązanej z Armią Krajową.

    Powojenne lata na Śląsku zapisały się brutalną obecnością wojsk sowieckich. Niesuwerenne władze PRL uznały ludność śląską za niemiecką i poddawały ją procesowi weryfikacji. Do roku 1950 z Górnego Śląska wysiedlono prawie 300 tys. osób, ale w dalszym ciągu Ślązacy uważani byli za zgermanizowanych. Już od początku 1945 r. rozpoczęły się wywózki do Związku Sowieckiego do niewolniczej pracy w kopalniach i hutach. Gwałty, napaści, rabunki dokonywane przez Sowietów były na Śląsku codziennością. Armia Czerwona traktowała Śląsk jako wrogie tereny niemieckie i obce były jej niuanse przynależności narodowościowej. Sekundowały jej w tym ówczesne władze nowo utworzonego województwa śląsko-dąbrowskiego, sztucznego organizmu, którego ślady pozostały do dziś.

    Szacunki dotyczące liczby Ślązaków wywiezionych, zamordowanych i zaginionych nie są nadal do końca znane. Instytut Pamięci Narodowej ciągle prowadzi badania na ten temat. Historycy podkreślają, że większość deportowanych stanowili ojcowie rodzin. Ich wywiezienie do Związku Sowieckiego nie tylko niweczyło społeczną więź, wiele dzieci pozostało sierotami, wielu ojców nigdy nie wróciło do domów. Ginęli z powodu nadmiernie ciężkiej pracy i chorób. Temat deportacji Górnoślązaków do 1989 r. był tematem przemilczanym, nie istniał ani w powszechnej świadomości, ani w publicznym dyskursie, choć trwał w pamięci Ślązaków.

    Dzisiaj Instytut Pamięci Narodowej bada te sprawy, wydaje publikacje na ten temat. Tutaj, z tego miejsca, chcę bardzo gorąco podziękować Instytutowi Pamięci Narodowej właśnie za badanie tej przeszłości. (Dzwonek) Dziękuję za uwagę.

    Bedę to kontynuować. O okresie PRL postaram się powiedzieć na następnym posiedzeniu Sejmu. Dziękuję. (Oklaski)