Poseł Maria Nowak:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dziś zakończę swoją krótką, wręcz ekspresową opowieść o historii Górnego Śląska. Próba wyjaśnienia państwu jej zawiłości zajęła mi osiem sejmowych wystąpień. Dziś ostatnie, dotyczące przemian społeczno-gospodarczych po 1989 r.

    Nie zawaham się powiedzieć, że Górny Śląsk poniósł największe koszty przełomu, jaki nastąpił po roku 1989. Nagle się okazało, że całe bogactwo regionu, przemysł ciężki, górnictwo i hutnictwo są Polsce nie tylko niepotrzebne, ale wręcz szkodzą finansom państwa i środowisku naturalnemu. Zaczęło się zamykanie kopalń, likwidacja hut i innych zakładów przemysłowych. Setki tysięcy ludzi straciły pracę. Rosło niespotykane tutaj dotąd bezrobocie. Nastąpiło przerwanie tradycji przemysłowych i doszło do zanikania tradycyjnych zawodów, co doprowadziło do dramatycznej w skutkach dezintegracji społeczności lokalnych, a nawet zachwiania modelu tradycyjnej śląskiej rodziny.

    Złe efekty przemian gospodarczych ujawniają się zwłaszcza w starych dzielnicach, w koloniach robotniczych, ale też w całych miastach. Przykładem niech będą Świętochłowice, w których zlikwidowano trzy potężne, zatrudniające po kilka tysięcy ludzi zakłady pracy, a skutki miasto odczuwa do dziś, będąc od lat najbiedniejszą gminą w Polsce. Przykładem niech będzie zrujnowany przez szkody górnicze Bytom, gdzie ludzie boją się mieszkać. Na Śląsku pojawiły się liczne, dawniej tu zupełnie nieznane, środowiska ludzi trwale wykluczonych, poszerzyły się obszary biedy i bezrobocia. Dawniej na Śląsk jechało się za pracą i w celu poprawienia sobie warunków bytowych, dziś w tym samym celu ze Śląska się wyjeżdża.

    Na szczęście w parze z odzyskaną wolnością na Górnym Śląsku szło odrodzenie społecznych ruchów regionalnych i obywatelskich, odżyła nadzieja na powołanie do życia kulturowo, terytorialnie silnego ekonomicznie samorządowego regionu. Jednak pod tym względem reforma samorządowa z 1998 r. nie spełniła oczekiwań. Przez ostatnie ćwierćwiecze region nie miał szczęścia do jego włodarzy, przez 25 lat nie pojawił się tutaj gospodarz z prawdziwego zdarzenia. Górnośląski Związek Metropolitalny jest martwy, sparaliżowany przez konflikt interesów między miastami i niechęć władz centralnych. To daje się we znaki mieszkańcom w postaci chociażby likwidacji linii tramwajowych, niezintegrowanej komunikacji miejskiej, braku wspólnego biletu czy od lat opracowywanej śląskiej karty usług publicznych i wielu innych mankamentów. Doszło do tego, że w ostatnich kilku latach synonimem niegospodarności, powtarzam: niegospodarności, i dyletanctwa stała się dla całego kraju przebudowa Stadionu Śląskiego czy klęska śląskich kolei regionalnych.

    Pozytywne przemiany ostatniego dwudziestolecia to pojawienie się nowego wysoko wykształconego i ambitnego młodego pokolenia. Nieoceniona w tym zasługa wyższych uczelni regionu - Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Śląskiego, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Uniwersytetu Ekonomicznego i wielu innych uczelni.

    Wielkie nadzieje na rozwój innowacji i nowoczesnych technologii wiąże nie tylko miasto Chorzów, ale cały region, ze Śląskim Międzyuczelnianym Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych. Powstały znaczące dla całego kraju ośrodki kultury, jak ostatnio wspaniała siedziba Filharmonii Śląskiej czy nowy gmach Muzeum Śląskiego. Przez przyjezdnych jesteśmy chwaleni za rozbudowę sieci dróg lokalnych, w tym Drogową Trasę Średnicową.

    Sukcesem jest wyeliminowanie z atmosfery szkodliwym związków chemicznych. Dziś Śląsk nie już strefą zadymioną i cuchnącą, ale terenem wręcz zielonym. Tych pozytywów mogłabym wyliczyć więcej, ale należy ciągle pamiętać, jak wielkie koszty społeczne ponieśliśmy i ponosimy do dziś w procesie przemian gospodarki z typowo industrialnej na wysoce stechnicyzowaną, a także preferującą rozwój sektora handlowo-usługowego.

    Na zakończenie przypomnę, ku przestrodze rządzących, podejmujących strategiczne, nie zawsze trafne, może nawet należy powiedzieć, że szkodliwe dla tego regionu decyzje. W Polsce około 90% energii elektrycznej oraz 80% ciepła wytwarza się w oparciu o węgiel, a ten w zdecydowanej większości znajduje się na Śląsku. Górny Śląsk to region o wielkim potencjale pod wieloma względami. Dodam, że silny i zamożny Górny Śląsk (Dzwonek) to silna i zamożna Polska. Dziękuję bardzo.