Poseł Maria Nowak:

    Dziękuję, pani marszałek.

    Wysoka Izbo! We wtorek, w trakcie tego posiedzenia Sejmu, przedstawiłam Wysokiej Izbie oświadczenie, w którym informowałam o obchodach 20. rocznicy działalności Stowarzyszenia Polonia w Jakucji, w których miałam zaszczyt uczestniczyć. Dziś chciałabym uzupełnić tę wypowiedź o informacje i wrażenia ze spotkań, jakie odbyłam w czasie pobytu w Jakucji.

    Jakucja, czyli inaczej Republika Sacha, to część Federacji Rosyjskiej obejmująca wschodnią część Syberii. Jej obszar jest 10-krotnie większy od Polski, a mieszka tam jedynie 1100 tys. ludzi. Wielu z mieszkańców przyznaje się do posiadania polskich przodków. Według informacji przekazanych nam w czasie spotkania w ministerstwie Republiki Sacha szacuje się, że co czwarty mieszkaniec Jakucji ma wśród przodków Polaków. Polacy docierali do Jakucji już w XVII w. wraz z oddziałami moskiewskimi, które podbijały te tereny, następnie w XIX w. do Jakucji dotarło wielu zesłańców carskich. Ostatnia fala Polaków to okres represji stalinowskich, czyli głównie lata 40. ubiegłego wieku.

    Ponieważ wielu zesłańców z Polski odcisnęło bardzo pozytywne ślady w historii Jakucji, np. Wacław Sieroszewski, prowadząc badania etnograficzne, Edward Piekarski, spisując pierwszy słownik języka jakuckiego, Jan Czerski i Aleksander Czekanowski, prowadząc badania geologiczne, architekt Leszewicz, projektując budynki użyteczności publicznej, które dzisiaj są perełkami w Jakucku, student medycyny Aleksander Sipowicz, lecząc bezpłatnie miejscową ludność i wielu, wielu innych, Jakuci często z dumą podkreślają swoje związki z Polską. Niejednokrotnie mieliśmy okazję przekonać się o tym, gdy w czasie rozmowy podchodzili do nas i pytali, czy mówimy po polsku i czy jesteśmy z Polski. Gdy potwierdzaliśmy, sami chwalili się związkami z naszym krajem, oczywiście w języku rosyjskim, ponieważ znajomość języka polskiego jest tam bardzo, bardzo nikła. Spotkaliśmy także młodych Jakutów, którzy wprawdzie nie mieli bezpośrednich korzeni polskich, ale ze względu na zainteresowania naukowe dobrze opanowali język polski i nawiązali współpracę z polskimi ośrodkami naukowymi.

    W czasie pobytu w Jakucji odwiedziliśmy także wsie leżące poza Jakuckiem, w których zachowały się polskie ślady. Jedną z nich była wieś Maguty, w której spotkaliśmy panią Katarzynę Wolnoralską, liczącą już 95 lat, wnuczkę polskich zesłańców. Odwiedziliśmy też miejsce, w którym przebywał zesłaniec Sipowicz, gdzie w ubiegłym roku postawiono pomnik upamiętniający jego pobyt i bezinteresowne leczenie miejscowej ludności, niejednokrotnie z narażeniem się na dalsze represje ze strony carskiej administracji. We wsi Appany, miejscu pobytu Wacława Sieroszewskiego, zwiedziliśmy muzeum, w którym jest stała wystawa poświęcona jego działalności.

    Gospodarze republiki Sacha ukazywali nam także swoje tradycje, przyrodę i historię. Zwiedziliśmy muzeum historyczne, muzeum skarbów Jakucji, muzeum przyrodnicze oraz królestwo wiecznej zmarzliny. Wielkie wrażenie zrobiła na mnie przyroda, dziewicza, nieskażona jeszcze działalnością człowieka. Przyrodę mogliśmy podziwiać, płynąc Leną, największą rzeką Syberii, a także podróżując terenami tajgi do wsi pod Jakuckiem. Wszędzie spotykaliśmy się z życzliwością, wielkim szacunkiem i uznaniem dla naszych przodków, którzy jako zesłańcy żyli na terenie Jakucji, przyczyniając się do rozwoju tych terenów. Powinniśmy umieć to wykorzystać do promocji Polski i zacieśniać stosunki środowisk naukowych, ale także gospodarczych z Jakucją. Dziękuję bardzo.