15 punkt porządku dziennego:

Przedstawiona przez Radę Ministrów informacja o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2011 r. (druk nr 1614) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 2125).

Poseł Czesław Hoc:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość przedstawić stanowisko wobec rządowego dokumentu: Informacja o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2011 r., druk nr 1614.

    Zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa - czytamy w preambule ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Zatem ochrona zdrowia psychicznego obejmuje w szczególności realizację zadań polegających na promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym, zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym, kształtowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji.

    Powyższe zadania są realizowane przez działania określone w ˝Narodowym programie ochrony zdrowia psychicznego˝ na lata 2011-2015.

    Wysoki Sejmie, czy rzeczywiście są realizowane? Co prawda informacja dotyczy roku 2011, a więc pierwszego roku obowiązywania programu, ale mamy już rok 2014, a w roku 2015 kończymy ten program. Tak więc jesteśmy na końcowym etapie realizacji programu, ale jeśli chodzi o jego treść - niestety na początku. A zatem nie ma już czasu na to, o czym mówił wiceminister zdrowia na posiedzeniu sejmowej komisji, cytuję: Rekomenduje się, żeby jako cele priorytetowe na następne lata potraktować działania z zakresu wzmocnienia zaangażowania wszystkich podmiotów w realizację programu, zabezpieczenia finansowania, poprawę, wzmacnianie i upowszechnianie działań profilaktycznych, podejmowanie działań służących przeciwdziałaniu samobójstwom, wzmocnienie współpracy z samorządem terytorialnym, zapewnienie dostępności wszystkich metod leczniczych, ze szczególnym uwzględnieniem zaangażowania podstawowej opieki zdrowotnej w proces leczenia psychiatrycznego, zwiększenie liczby personelu w zakresie problematyki zaburzeń psychicznych i kwalifikowanego personelu pielęgniarskiego. Koniec cytatu.

    Jeśli zatem poinformuję, że na realizację programu w zakresie ministra do spraw zdrowia wydano kwotę w wysokości 53 tys. zł, z czego na badania ankietowe przeznaczono 28 tys. zł, o których zresztą na posiedzeniu komisji nikt nie potrafił nic konkretnego powiedzieć, to może to oznaczać, że program de facto nie istnieje. Jeśli czytamy w informacji o realizacji programu, że do końca czerwca 2011 r. zostaną opracowane programy wczesnej diagnostyki i interwencji w zaburzeniach rozwoju u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym czy też programy zapobiegania samobójstwom, w sytuacji gdy tylko 10% szkół zatrudnia pedagogów i psychologów szkolnych, w sytuacji gdy, jak donosi ˝Rzeczpospolita˝, cytuję, tylko w ciągu I półrocza 2013 r. na życie targnęło się blisko 4200 osób, z tego 3 tys. skutecznie, a w całym roku 2012 było 5700 prób samobójczych, a zgonów w ich wyniku 4100, a więc dramatyczny wzrost liczby samobójstw, nie wspomnę o tzw. seryjnych samobójcach, to może to oznaczać, że program de facto nie istnieje.

    Oto wybrane fragmenty opinii konsultantów krajowych w dziedzinie psychiatrii i w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży obecnych na posiedzeniu, z moim zastrzeżeniem i moją opinią, ile mogą powiedzieć, zważywszy na fakt, że powołuje ich minister zdrowia.

    Konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii, cytuję: Każdy dyrektor szpitala wielospecjalistycznego powie, że ostatnim oddziałem, który chciałby u siebie utworzyć i mieć, jest oddział psychiatryczny. I to nie ze względu na to, że to są szczególni pacjenci, chociaż może też, ale ze względu na to, że psychiatria jest fatalnie finansowana. Wycena tzw. osobodnia jest zdecydowanie za niska. Udział środków pieniężnych na opiekę psychiatryczną i leczenie uzależnień w planach finansowych poszczególnych oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia według narodowego programu nie może być niższy niż 5%, a w tej chwili wynosi zaledwie 3,5%. A to jeszcze nie świadczy o zapewnieniu jakości. Koniec cytatu.

    Należy wyjaśnić, że w wycenie szpitalnych świadczeń psychiatrycznych za jeden punkt jest płacone 11,5 zł, a według obliczeń kosztów powinno być 13 zł. Tak więc na starcie jest 20% strukturalnego zadłużenia poprzez funkcjonowanie psychiatrii.

    Kolejny konsultant krajowy, w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, cytuję: To jest ciężka, niewdzięczna praca. Nawet nie chodzi o to, że źle płatna, po prostu pracuje się w fatalnych warunkach. W sytuacji kiedy pracuje się na oddziale, który jest deficytowy, i problemem jest pomalowanie, kupienie papieru toaletowego czy naprawienie wykopanych przez pacjenta drzwi, ponieważ oddział regularnie przynosi straty, zrobienie czegokolwiek na tym oddziale jest niemożliwe. To jest obszar oddziaływania dla powiatowych centrów pomocy rodzinie, w których na przykład w ogóle nie funkcjonują asystenci rodzinni. To jest obszar oddziaływania dla psychologów szkolnych, których nie ma. W tej chwili ok. 10% szkół ma psychologa w szkole. Koniec cytatu.

    Przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, cytuję: Dobrze, że takie programy powstają, i dobrze, że to się utrzymuje, ale nie podjęto w ciągu roku 2012 i w roku 2013 w moim odczuciu żadnych zadań, w ramach których w sposób strategiczny, sensowny i przyszłościowy przystępowano by do realizacji czegoś, co było jednym z głównych celów, a mianowicie owej modernizacji lecznictwa psychiatrycznego, czyli zmiany jego pozycji z azylowej, instytucjonalnej na środowiskową. Nie udało nam się doprosić o to, żeby powstał schemat organizacyjno-prawny mający nie tylko wymyślony przez ekspertów, ale i legislacyjnie usytuowany model funkcjonowania, tzw. centrum zdrowia psychicznego, które miało być placówką, która w różny sposób, zróżnicowany lokalnie, oferowałaby mieszkańcom Rzeczypospolitej zintegrowaną, kompleksową, adekwatną do aktualnego etapu ich problemów pomoc psychiatryczną. Nie udało nam się przekonać Narodowego Funduszu Zdrowia do stworzenia produktu, który mógłby być kupowany od potencjalnych świadczeniodawców, chodzi o tzw. zespoły leczenia środowiskowego. To powinno być wyzwanie kulturowe, cywilizacyjne, a dla mojego środowiska wyzwanie wręcz pokoleniowe. To mogłaby być szansa na to, żeby psychiatra zaistniał w świadomości społecznej inaczej niż tylko jako ten, który nakłada kaftan i wywiera presję na człowieka. Liczymy na to, że instytucje Rzeczypospolitej pomogą nam zrobić krok w tym kierunku. To na razie - mówię to z bólem - się nie udaje. Koniec cytatu

    Wysoki Sejmie, tymczasem w Polsce liczba osób leczonych z powodu problemów zdrowia psychicznego oscyluje w okolicy 1,6 mln. Jednakże należy spodziewać się, iż faktyczna liczba osób cierpiących na zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania jest znacznie wyższa. W obliczu rosnącej zapadalności na zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania obowiązkiem władz publicznych jest walka o fundamentalne zmiany w systemie psychiatrycznej opieki zdrowotnej. W ciągu 20 lat, między rokiem 1990 a 2010, wskaźnik rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych wzrósł ponad 2-krotnie - o 124% w opiece ambulatoryjnej i o 51% w opiece stacjonarnej.

    Nie możemy w żadnym razie pozwolić na to, by chorzy na chorobę psychiczną stali się osobami przezroczystymi, czyli niewidzialnymi. Jeśli chodzi o chorobę psychiczną, można wyzdrowieć albo mieć wieloletnią remisję. Można prowadzić pełne sensu życie, kontrolując objawy choroby. To jest jednak możliwe wyłącznie dzięki dostępowi do nowoczesnej, odpowiednio zorganizowanej i finansowanej opieki psychiatrycznej. ˝Narodowy program ochrony zdrowia psychicznego˝ miał być zarówno nadzieją, jak i realną szansą na zmiany, nie tylko systemowe, lecz także społeczne polegające na odrzuceniu uprzedzeń i krzywdzącego postrzegania osób borykających się z problemami zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Tak się jednak nie stało.

    Wobec powyższego na posiedzeniu komisji złożyłem wniosek formalny w kwestii wystosowania dezyderatu do ministra zdrowia w sprawie realizacji programu. Natomiast w imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość składam wniosek o odrzucenie w całości informacji o realizacji działań wynikających z ˝Narodowego programu ochrony zdrowia psychicznego˝ w 2011 r. (druki nr 1614 i 2125). Dziękuję bardzo. (Oklaski)