22 punkt porządku dziennego:

Rozpatrzenie obywatelskiego wniosku o poddanie pod referendum ogólnokrajowe sprawy o szczególnym znaczeniu dla państwa i obywateli dotyczącej systemu edukacji - ˝Ratuj maluchy i starsze dzieci też˝ (druk nr 1635).

Poseł Artur Ostrowski:

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoki Sejmie! Panie Pełnomocniku! Debatujemy nad wnioskiem o przeprowadzenie ogólnokrajowego referendum, pod którym podpisało się milion obywateli. Sojusz Lewicy Demokratycznej z szacunkiem odnosi się do tych podpisów, jak i do osób, które poparły wniosek i organizowały tę akcję.

    Odnosząc się do wystąpienia pana pełnomocnika, chciałbym powiedzieć, że można było to przedstawić spokojniej, z użyciem najistotniejszych argumentów w tej sprawie.

    (Poseł Teresa Piotrowska: Czy przybędzie od tego pieniędzy?)

    To już kolejny obywatelski wniosek o referendum złożony w Sejmie. Przypomnę, że poprzedni dotyczył wieku emerytalnego. Tak jak w przypadku tego ostatniego, dotyczącego wieku emerytalnego, SLD uważa, że problemy i pytania zawarte we wniosku są niezwykłej wagi dla Polski i zaważą na jej przyszłości. To referendum ma odpowiedzieć na pytania o najistotniejsze sprawy, które dotyczą polskiej szkoły, a przede wszystkim dzieci, młodzieży, uczniów, więc sprawy niezwykle delikatne, niezwykle wrażliwe.

    Po pierwsze, ma odpowiedzieć na pytanie, czy dzieci 6-letnie powinny być objęte obowiązkiem szkolnym. Od początku Sojusz Lewicy Demokratycznej stwierdzał, że tak jak w wielu innych państwach w Europie, sześciolatek jest gotowy do nauki w szkole. Pytanie podstawowe, które tutaj należy zadać, brzmi: Czy polska szkoła jest do tego w 100% przygotowana? Każda szkoła i w każdym wymiarze. Przypomnę, że gotowość szkolna to zestaw umiejętności, cech i wiadomości, których posiadanie jest powiązane z poradzeniem sobie z wymaganiami stawianymi przez szkołę. Psychologowie w ocenie gotowości szkolnej uwzględniają trzy wymiary: gotowość fizyczną, poznawczą i społeczno-emocjonalną. Tak jak w innych państwach Europy, 6-letnie dziecko tę gotowość szkolną ma.

    Czy polska szkoła jest w 100% przygotowana? Poprzednie debaty w Sejmie o stanie przygotowań potwierdzały jednak, że nie jest. Koronnym argumentem jest sama polityka rządu w tej sprawie. Reforma została wprowadzona w 2008 r., pani minister, i do tej pory nie jest zrealizowana. W przyszłym roku minie już 6 lat od tej decyzji rządu Platformy Obywatelskiej i PSL. Ministerstwo co rusz dokonuje zmian, a więc na dobrą sprawę samo nie jest przekonane i pewne co do przygotowania tej reformy. Są również inne sygnały, inne argumenty co do stanu przygotowań polskiej szkoły. To są raporty, analizy czy wyniki kontroli. W sumie samo zachowanie rządu daje nam argument, że jednak polska szkoła do tej reformy nie była i nie jest przygotowana.

    Niestety, ten rok i następne nie będą napawać optymizmem. Przyszłoroczny budżet nie gwarantuje prawidłowej realizacji zadań oświatowych. Dziś już widzimy narastającą patologię w systemie oświaty. To może w konsekwencji doprowadzić do całkowitej likwidacji oświaty państwowej na terenie niektórych samorządów w Polsce. Bezpośrednim skutkiem przyjętych obecnie założeń budżetowych będzie więc dalsze przekazywanie przez samorządy prowadzenia szkół w ręce prywatne czy też fundacjom. Państwo przestanie gwarantować dostęp do edukacji publicznej. Co istotne, w tym projekcie budżetu, jeśli chodzi o oświatę, mamy zmniejszoną po raz pierwszy w historii subwencję oświatową. To jest już sygnał, że źle się dzieje w polskiej oświacie.

    Przypomnę, że wydatki na edukację w Unii Europejskiej wynoszą około 5% produktu krajowego brutto. Średnia najlepszych wyników to jest ponad 7%. W Polsce mamy wskaźnik niewiele ponad 2% produktu krajowego brutto. Mamy też trend spadkowy, jeśli chodzi o środki na oświatę w porównaniu z PKB. To jest zatrważające. To jest, niestety, argument popierający ideę referendum. Środków finansowych jest niewiele na realizację zadań oświatowych. Od kilku lat rząd nakłada na samorządy kolejne zadania, lecz nie zapewnia na to wystarczających środków z budżetu państwa. Nie przekazano dostatecznych środków również na realizację tej reformy, czyli obniżenia wieku szkolnego. Tych pieniędzy było niewiele na realizację tej reformy dotyczącej sześciolatków. Mamy również problemy z finansowaniem przedszkoli mimo tej dotacji, jeśli chodzi o zajęcia dodatkowe. Problem jest nierozwiązany.

    (Poseł Domicela Kopaczewska: Rozwiązany.)

    Przekładanie terminów wejścia w życie, modyfikacja rozwiązań, brak kontaktu ze społeczeństwem doprowadziły do tego, że ludzie stracili jakiekolwiek zaufanie do proponowanych przez rząd zmian. Jeśli rząd chce przeprowadzić reformę z akceptacją społeczną, musi po prostu na tę reformę znaleźć pieniądze, ale tych pieniędzy przez ostatnie lata nie było. Rząd zajął się propagowaniem idei pójścia sześciolatków do szkół dopiero dzień po złożeniu podpisów pod wnioskiem dotyczącym referendum. Wtedy dopiero została uruchomiona infolinia i rodzice mogli zgłaszać do ministerstwa swoje uwagi.

    Reformy, pani minister, powinny być efektywne, a nie efektowne, a także odpowiednio sfinansowane z budżetu państwa. SLD ma konkretną propozycję rozwiązania tego problemu. Dzieci 6-letnie są obecnie objęte obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego, czyli zerówki. Można więc wprowadzić takie rozwiązanie, aby dziecko realizowało program pierwszej klasy w miejscu, w którym uczęszcza do zerówki. Jeśli jest to przedszkole, to w przedszkolu, jeśli jest to szkoła, to będzie go realizować w szkole. Odrębną sprawą jest oczywiście kwestia programu, ale to też można zmienić.

    Pytania referendalne dotyczą też samej istoty istnienia polskiej szkoły - być albo nie być szkół i placówek. Pani minister zarzuca, że referendum wprowadzi chaos w oświacie. Chaos w oświacie zaczął się już dawno, od reformy wprowadzonej przez rząd premiera Buzka, pani minister. To wtedy wprowadzono gimnazja i zniszczono dobrze funkcjonujący system. SLD był przeciwko reformie pana ministra Handkego i pana premiera Buzka. Trzeba było w tym momencie, kiedy reformowano oświatę, doinwestować tę oświatę - unowocześnić programy szkolne, zadbać o rozwój nauczycieli, sfinansować przedszkola i wzmocnić kształcenie zawodowe. To mógł zrobić rząd Jerzego Buzka, niestety wprowadził chaos, o którym mówi dzisiaj pani minister. (Oklaski)

    (Poseł Teresa Piotrowska: A potem rządziliście i trzeba było to zmienić.)

    Gimnazja, które w zamyśle, w cudzysłowie, reformatorów miały być miejscem wyrównywania szans edukacyjnych, w praktyce przyspieszyły selekcję uczniów, stały się także miejscem kumulacji problemów wychowawczych związanych z trudnościami okresu dojrzewania. Inny przykład nietrafionych rozwiązań w oświacie to wszechobecne testowanie.

    (Poseł Teresa Piotrowska: A wasz rząd co zrobił?)

    Na dobrą sprawę przygotowujemy dzieci i uczniów do wypełniania testów, a nie rozwijamy ich krytycznego myślenia. Chaos w oświacie, pani minister, niestety trwa nadal - chodzi o likwidowanie szkół, zamieszanie z przedszkolami, zwalnianie nauczycieli, reformę programową, problemy z finansowaniem szkół w samorządach, brak kontroli państwa nad tym, co się dzieje w szkołach. Przykładem z ostatnich dni jest kolejna zmiana ustawy o systemie informacji oświatowej, pani minister. Jeszcze system nie zafunkcjonował, a my już przeprowadzamy kolejną nowelizację. Jeśli tak, pani minister, są przygotowywane projekty ustaw, to co powiedzieć w przypadku, kiedy mamy posłać 6-letnie dziecko do nieprzygotowanej szkoły? Z systemem informacji nie potraficie sobie poradzić i odpowiednio go wprowadzić, następne trzy lata będziemy czekać na to, żeby ten system rzeczywiście w 100% zaczął działać - tak nie można prowadzić polityki oświatowej.

    Co do wyników gimnazjów, pani minister, na które się pani powoływała, to niech pani zapyta nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych, co sądzą o absolwentach gimnazjów. Niech pani zapyta o poziom tych absolwentów. (Oklaski) Oni pani powiedzą, jakie są rzeczywiście wyniki kształcenia w gimnazjum. Zostawiam to pytanie, niech pani minister zapyta nauczycieli. (Dzwonek)

    Konieczna jest skuteczna obrona samorządowych szkół publicznych przed likwidacją. Musimy przywrócić kuratorowi oświaty jego kompetencje. Kurator oświaty musi być taką policją oświatową państwa i wkraczać wtedy, kiedy łamane jest prawo oświatowe, ale niestety nie ma takich kompetencji. Pani minister też jest bezsilna. W wielu sytuacjach samorządowcy, wójtowie czy burmistrzowie robią, co chcą, i ani wojewoda, ani kurator, ani minister, ani premier nie są w stanie niczego zmienić. To jest bulwersujące.

    Wicemarszałek Eugeniusz Tomasz Grzeszczak:

    Panie pośle, proszę konkludować.

    Poseł Artur Ostrowski:

    Konkluduję, panie marszałku.

    Trzeba urealnić nakłady na oświatę, to jest rzecz podstawowa. Niech odbędzie się ogólnonarodowa debata nad oświatą. Niech zaangażują się w nią wszystkie zainteresowane organizacje, rodzice, nauczyciele, samorządowcy i niech rząd też przedstawi w tej sprawie swoje racje. Ale niech ta debata i niech to referendum się odbędą, bo musimy odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie o przyszłość Polski. Dziękuję bardzo. (Oklaski)