1 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o pilnym rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1312 i 1377).

Poseł Artur Ostrowski:

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Sojuszu Lewicy Demokratycznej dotyczące omawianego projektu ustawy. Ten projekt ustawy stanowi wynik pewnej batalii stoczonej pomiędzy przeciwnikami a zwolennikami wspierania wychowania przedszkolnego z budżetu państwa. Ta batalia, ta bitwa - bo wojna jest jeszcze przed nami - została wygrana przez zwolenników finansowego wspierania przedszkoli z budżetu państwa.

    Przypomnę, że dwa projekty obywatelskie zostały przygotowane przez Związek Nauczycielstwa Polskiego. Jeden projekt znajduje się jeszcze w komisji. Założono w nim wprowadzenie dużo lepszego mechanizmu finansowania wychowania przedszkolnego niż ten proponowany w tym projekcie. Zdecydowanie korzystniejszym rozwiązaniem jest subwencjonowanie. Podam konkretne wielkości. Subwencja w przeliczeniu na jednego ucznia wynosi 5193 zł, natomiast ta zakładana w budżecie na przyszły rok w przeliczeniu na jednego przedszkolaka jest równa 1242 zł. Tu już widać poważną różnicę.

    Nadal nie ma odpowiedzi na pytanie, czym różni się dziecko sześcioletnie, w odniesieniu do którego subwencja jest przyznawana, od cztero-, pięcio- czy trzyletniego, w odniesieniu do którego dotacja zostanie udzielona dopiero teraz. Zarówno strona samorządowa, jak i nauczycielskie związki zawodowe - tutaj powołam się na opinię komisji wspólnej rządu i samorządu oraz na stanowiska Związku Nauczycielstwa Polskiego i innych organizacji samorządowych - wskazują subwencję jako zdecydowanie lepszy środek finansowania zadania, jakim jest wychowanie przedszkolne.

    Chciałbym też przypomnieć, że nakłady na przedszkola przewidziane w tym projekcie na ten rok zostały wygospodarowane z subwencji oświatowej dla szkół. Pan minister Rostowski zabrał 300 mln z tego pierwotnego projektu i teraz - jak rozumiem - ta suma pojawia się w postaci dotacji dla przedszkoli. Po prostu odebrano je szkołom.

    Cel projektu ustawy stanowi umożliwienie rodzicom wnoszenia niższych opłat za przedszkola, wprowadzenie dla 4- i 3-latków prawa do miejsca w przedszkolu i rozwój przedszkoli. Za każdą godzinę ponad tych pięć bezpłatnych rodzic ma wnieść opłatę w wysokości 1 zł. W skali miesiąca daje to kwotę 100 zł. To też, pani minister, na obszarach wiejskich może być poważna bariera, nie do przejścia dla wielu rodziców, którzy mają problemy finansowe.

    Jest też pewna możliwość obejścia przepisów tej ustawy, bo dotacja dotyczy strefy działalności merytorycznej. Niepubliczne przedszkola, które przystąpią do tego programu i otrzymają 100% dotacji, mogą zwiększyć swoje dochody, na przykład podwyższając opłatę za wyżywienie i rekompensując sobie tym samym niskie przychody wynikające z pobierania od rodziców tej jednej złotówki.

    Problem następny stanowią zajęcia, które do tej pory odbywały się w przedszkolu, np. rytmika lub nauka języka angielskiego. Zgodnie z tym projektem ustawy przedszkola nie będą mogły pobierać opłat za nauczanie języka angielskiego czy rytmikę. Skończy się to tym, że na naukę języka angielskiego stać będzie tylko zamożnych rodziców, którzy skorzystają z prywatnych szkół językowych, ponieważ według projektu te zajęcia nie mogą odbywać się w przedszkolu, bo nie będą pobierane za to dodatkowe opłaty. Wiem, że pani minister powie, że ma to nastąpić w ramach tej dotacji. Jednak czy wszyscy nauczyciele, którzy pracują w przedszkolach, przeważnie w przedszkolach publicznych, będą mogli uczyć języka angielskiego albo rytmiki? Moim zdaniem takiej gwarancji nie mamy i jestem ciekawy, czy to się nie skończy tym, że po prostu tych zajęć tam nie będzie.

    Co do prawa dziecka do przedszkola, prawa, a nie obowiązku - ma to dotyczyć trzy- i czterolatków - to kierunek jest bardzo dobry, z tym że obawa jest taka, że samorządy, skoro mają się przygotować w roku 2015 do przyjęcia każdego przedszkolaka, każdego czterolatka do przedszkola, to od września 2013 r. mogą nie przyjmować dzieci trzyletnich, tak żeby przez te dwa lata zrobić miejsce dla tych czterolatków, które zgodnie z tą ustawą otrzymają takie prawo.

    Gmina dostaje z budżetu państwa pieniądze na każde dziecko, które będzie w przedszkolu, i ma to pokryć straty związane z tą jedną złotówką, ale też ma być źródłem finansowania rozwoju edukacji przedszkolnej w Polsce. Moim zdaniem i zdaniem mojego klubu może to też doprowadzić do tego, że gminy, ratując się czy też szukając innego rozwiązania, będą prowadzić przedszkola, w których będzie tylko i wyłącznie ta podstawa programowa, czyli tych 5 bezpłatnych godzin, a później tych zajęć może nie być. Natomiast beneficjentem tego systemu mogą okazać się przedszkola niepubliczne, które przystąpią do tego programu i będą otrzymywać 100% dotacji. Zresztą zgłaszają już one taką gotowość, że są w stanie przyjąć każdego przedszkolaka w Polsce już od 1 września 2013 r. Jednak czy samorządy do 2015 r. są w stanie przygotować sieć samorządowych przedszkoli w ramach takich środków? Uważam, że jest tutaj wielkie niebezpieczeństwo, bo te środki są niewystarczające, aby taką sieć przez te dwa lata zbudować i żeby każdy cztero-, a później trzylatek miał prawo do miejsca w takim przedszkolu. Natomiast takie miejsca na pewno są gotowe stworzyć przedszkola niepubliczne. Uważamy, że jeśli państwo przeznacza dotację z budżetu państwa, to ta dotacja powinna przede wszystkim trafić do przedszkoli samorządowych.

    Sprawa nauczycieli. Jeśli przedszkola niepubliczne na mocy tej ustawy skorzystają z tego mechanizmu i będą otrzymywać 100% dotacji, to powinny też zatrudniać nauczycieli na podstawie określonych umów wynikających z Kodeksu pracy, a nie np. umów śmieciowych, bo przedszkola samorządowe zatrudniają nauczycieli na podstawie Karty Nauczyciela. Najlepsze byłoby takie rozwiązanie, że przedszkola niepubliczne, które przystępują do tego programu, stają się przedszkolami publicznymi, otrzymują 100-procentową dotację i zatrudniają nauczycieli na takich samych zasadach. W związku z tym mój klub składa poprawkę, która zakłada, że nauczyciele, którzy są zatrudniani czy będą zatrudniani w niepublicznych przedszkolach, które przystąpią do tego programu i będą otrzymywać dotację, byli zatrudniani na podstawie umowy o pracę. To jest taka gwarancja, że nie pojawią się przedszkola, w których nauczyciele będą zatrudnieni na podstawie umów śmieciowych.

    Następny problem to finansowanie rozwoju przedszkoli. W tej ustawie i w tym programie, o czym mówiła również pani minister, jest takie założenie, że pokrywa się nie tylko tę różnicę, jeśli chodzi o obecną stawkę za godzinę. W niektórych miastach jest to 3 zł czy 2,60 zł za godzinę, teraz będzie 1 zł. Te środki mają też wystarczyć na rozwój wychowania przedszkolnego, na rozwój przedszkoli, czyli tworzenie nowych przedszkoli i nowych miejsc w przedszkolach. Samorządy już teraz oceniają, że to będą niewystarczające środki finansowe na to, żeby budować nowe przedszkola czy też tworzyć nowe miejsca w przedszkolach. Jeśli nie uruchomimy w Polsce narodowego programu budowy żłobków i przedszkoli, to nie rozwiążemy problemu rozwoju sieci przedszkoli. Pani minister, zwracam się tutaj do pani, może pani liczyć na mój klub w tej walce. Jeśli udało nam się przekonać wszystkich przeciwników dotowania czy też wspierania finansowego wychowania przedszkolnego w Polsce do tego, że jednak trzeba wyasygnować z budżetu pieniądze na przedszkola, to proponuję, pani minister, aby powalczyć o taki program budowy przedszkoli i żłobków w Polsce, tak jak w przypadku programu budowy ˝Orlików˝. Skoro można było budować boiska sportowe, oczywiście z korzyścią dla szkół i przedszkoli, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby uruchomić taki fundusz, z którego samorządy mogłyby pozyskiwać środki na budowę nowych przedszkoli, adaptację budynków na przedszkola czy też tworzenie nowych miejsc w przedszkolach. (Dzwonek)

    Na zakończenie tryb uchwalania tej ustawy. Obym nie był złym prorokiem, ale czy to się nie skończy tak, jak z ustawą śmieciową, powiedzmy sobie, w cudzysłowie, że za kilka miesięcy usiądziemy do nowelizacji tej ustawy, bo ona po prostu w tym trybie pilnym nie została do końca i dokładnie zapisana, sprecyzowana? Po prostu pojawią się błędy w tym projekcie, a w przyszłości w ustawie, która przecież ma wejść w życie od 1 września. Wtedy też samorządy mają otrzymać dotację.

    Kończąc, chciałbym powiedzieć, że ustawa jest krokiem w dobrym kierunku. Mechanizm przyjęty przez rząd w postaci dotacji nie jest najlepszym rozwiązaniem, ale lepszy taki projekt niż żaden, lepsze takie rozwiązanie niż żadne, lepsza dotacja niż to, co było do tej pory, czyli zero środków z budżetu państwa na wychowanie przedszkolne. W związku z tym składamy odpowiednią poprawkę, ale też będziemy głosować za tą może nie idealną, ale jednak idącą w dobrym kierunku ustawą. Dziękuję bardzo. (Oklaski)