9 punkt porządku dziennego:

Raport Rady Ministrów o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2010 roku (druk nr 118) wraz ze stanowiskiem Komisji Gospodarki (druk nr 145).

Poseł Tomasz Piotr Nowak:

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Komisja Gospodarki na posiedzeniu w dniu 25 stycznia 2012 r. rozpatrzyła zawarty w druku nr 118 raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2010 r. Raport ten zawiera informacje o pomocy publicznej spełniającej przesłanki art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ma opracować i opracowuje zgodnie z ustawą o pomocy publicznej sprawozdanie zawierające wyniki monitorowania pomocy publicznej za dany rok.

    Pomoc publiczna w rozumieniu ustawy jest to pomoc udzielana przez państwo członkowskie lub ze źródeł państwowych, w jakiejkolwiek formie, która narusza konkurencję lub grozi naruszeniem konkurencji przez uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw czy produkcji niektórych wyrobów, w zakresie, w jakim wpływa ona negatywnie na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi.

    W 2010 r. pomocy udzieliło ok. 850 organów administracji publicznej, na rzecz ok. 90 tys. beneficjentów, a jej ogólna wartość, o czym mówiła pani minister, to 24 087 mln, co stanowiło 1,7% produktu krajowego brutto, czyli o 0,27 punktu procentowego więcej niż w 2009 r. Ta wartość pomocy udzielonej w 2010 r., podobnie jak w 2008 r. i w 2009 r., uwzględnia środki pomocowe z Unii Europejskiej.

    Jeżeli chodzi o formy pomocy, której udzielono, przede wszystkim największe znaczenie mają dotacje - jest dominacja tej formy pomocy, bo stanowi ona aż 77,5% ogólnej wartości. Ponadto są ulgi podatkowe, subsydia, miękkie kredytowanie, poręczenia, gwarancje.

    Wartość udzielonej pomocy jest przedstawiona w każdym roku na dzień jej udzielenia, czyli przyporządkowana jest do danego roku bez względu na długość trwania pomocy w latach.

    Przeznaczenie pomocy publicznej.

    Przede wszystkim to pomoc horyzontalna. To jest taka pomoc, która się nie ogranicza do danych sektorów, idzie wzdłuż gospodarki i jest związana z realizacją określonych celów społeczno-gospodarczych, na przykład zmniejszeniem bezrobocia. Pomoc horyzontalna, która się wydaje najbardziej chyba korzystna, obok pomocy regionalnej, z punktu widzenia gospodarki, stanowiła 30% ogólnej wartości pomocy, to jest ponad 6 mld zł. Z tego największa część, bo ponad 2900 mln, była udzielona na zatrudnienie (to jest bardzo ważny współczynnik, tu gros stanowiły refundacje wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych przez PFRON oraz prace interwencyjne zlecane przez samorządy), na ochronę środowiska - 1475 mln (tu największą pozycję stanowiło zwolnienie z podatku akcyzowego od biopaliw) i na prace badawczo-rozwojowe - 517 mln (wydaje się, że to nie jest zbyt dużo, ale tendencja jest rosnąca). Na szkolenia było 446 mln (tu szczególnie chodzi o Program Operacyjny ˝Kapitał ludzki˝). Pomoc na te trzy cele to 80% wartości udzielonej pomocy horyzontalnej. Ponadto była pomoc na ratowanie i restrukturyzację. To jest dosyć istotne, ponieważ na przykład Agencja Rozwoju Przemysłu udzieliła pięciu przedsiębiorstwom pomocy indywidualnej w formie pożyczki preferencyjnej. Najwięcej, bo 150 mln, uzyskały Zakłady Chemiczne Police, a na restrukturyzację - Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa. Bardzo ważne jest też, że Stocznia Gdańsk otrzymała pomoc na restrukturyzację w formie gwarancji o wartości nominalnej 46 mln. W 2010 r. znacznie wzrosła wartość pomocy na ratowanie i restrukturyzację - z 21 mln w 2008 r. do, i to jest bardzo duży wskaźnik, 223 mln w 2010 r. To z punktu widzenia konkurencji jest zjawisko niewątpliwie niepokojące, gdyż ma negatywny wpływ na konkurencję. Ale musimy pamiętać, że 2010 r. był to rok, w którym pokonywaliśmy kryzys, a więc wynikało to zapewne również z potrzeby opanowania kryzysu. Ważną składową pomocy horyzontalnej była pomoc przedsiębiorcom. Był to rok powodziowy i ta pomoc udzielona przez fundusze pożyczkowe w formie nieoprocentowanych lub warunkowo umorzonych pożyczek wynosiła 16,6 mln zł. Systematyczny wzrost, począwszy od 2006 r., wartości pomocy horyzontalnej Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ocenia pozytywnie ze względu na charakter i cel tej pomocy.

    Obok pomocy horyzontalnej istotna była pomoc sektorowa. Stanowiła 16% ogólnej wartości pomocy udzielonej w 2010 r., co dało ponad 3387 mln. Do pomocy sektorowej zaliczono: pomoc na pokrycie kosztów nadzwyczajnych i dofinansowanie do inwestycji początkowych dla podmiotów działających w sektorze górnictwa węgla (my jako Sejm to bardzo postulowaliśmy i to się stało faktem w 2010 r. - największymi beneficjentami była Spółka Restrukturyzacji Kopalń, Katowicki Holding Węglowy czy Kompania Węglowa), pomoc w formie rekompensaty dla wytwórców energii z tytułu dobrowolnego rozwiązania umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (wynika to też z przyjętych przez Wysoką Izbę ustaleń ustawowych), pomoc dla podmiotów działających w sektorze kinematografii (to się też znalazło) oraz, co bardzo ważne, pomoc dla podmiotów działających w sektorze gazu ziemnego (tutaj bowiem inwestowano w coś, co jest niezbędne ze względu na bezpieczeństwo energetyczne kraju, czyli pomoc z przeznaczeniem na podziemne magazyny gazu ziemnego czy układy przesyłowe gazu ziemnego - tu przede wszystkim Gaz-System był beneficjentem i PGNIG).

    Trzecim rodzajem pomocy była pomoc regionalna. Ona bardzo zwyżkowała. Tutaj mieliśmy 50% ogólnej wartości udzielonej pomocy i w 2010 r. ta wartość wzrosła z 38% w porównaniu z rokiem poprzednim. O tym zdecydował głównie wzrost wartości pomocy na wspieranie nowych inwestycji - ponad 3 mld. Najwięcej pomocy o tym przeznaczeniu udzielili siłą rzeczy marszałkowie w ramach regionalnych programów operacyjnych, następnie prezes PARP - ponad 2 mld. Także podobnie jak w latach poprzednich znacząca kwota pomocy została udzielona przez organy podatkowe na podstawie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych - to też jest realizacja pewnej strategii państwa, bowiem też my jako Wysoka Izba wszyscy dbamy o to, ażeby te strefy ekonomiczne nie zwijały się, a żeby stawały się, były zawsze bardzo ważnym elementem gospodarczego krajobrazu Polski.

    Ciekawe są województwa. Jeżeli chodzi o pomoc w województwach, przede wszystkim mazowieckie jest liderem w wielu aspektach i w tym również - ponad 4,8 mld, później śląskie, koledzy ze Śląska są niewątpliwie zadowoleni - 3,2 mld, następnie łódzkie - 1,6 mld. Ja jestem z Wielkopolski i cieszę się, że Wielkopolska jeszcze w tym rankingu się znalazła - 1,5 mld zł. Najsłabiej wypadło województwo lubuskie - a wydawałoby się, że niekoniecznie, bo to już jest ściana wschodnia bardziej, ale ściana wschodnia pojawia się chwilę potem - podlaskie i świętokrzyskie. W przypadku żadnego z tych województw wartość pomocy nie przekroczyła 500 mln zł.

    Szanowni Państwo Posłowie! Pomoc była udzielana w bardzo znacznym procencie przede wszystkim przedsiębiorstwom prywatnym. To aż 70% ogólnej wartości. Ponad 1/5 pomocy została udzielona spółkom, w których podmiotami dominującymi są Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub komunalne jednostki organizacyjne. Przedsiębiorstwa państwowe otrzymały więcej pomocy niż w poprzednim roku, jednak jej udział nie przekroczył 1% ogólnej wartości pomocy. To też jest ciekawe i symptomatyczne.

    Ten raport informuje nas również o pomocy w sektorze transportu, aczkolwiek z punktu widzenia Unii Europejskiej akurat to nie było wymagane, mamy jednak też krótką informację na ten temat, i to jest ważne, jeśli weźmiemy pod uwagę chociażby to, co stało się niedawno na kolei. W 2010 r. udzielono 2851 mln zł pomocy publicznej podmiotom działającym w sektorze transportu, co stanowiło 11,9% ogólnej wartości udzielonej pomocy. Z tej kwoty aż 1989 mln przyznano podmiotom działającym w sektorze transportu kolejowego. To jest 70% ogólnej wartości pomocy udzielonej w sektorze transportu.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wpływ pomocy na konkurencję jest tu kluczowym zagadnieniem. Jak pomagać, żeby nie zdusić konkurencji? Niewątpliwie taką główną składową, czynnikiem wymienionym przez urząd jest kwestia przeznaczenia pomocy. Największe zagrożenie naruszenia konkurencji niesie pomoc sektorowa i pomoc na restrukturyzację, mniej niekorzystny wpływ na konkurencję ma pomoc horyzontalna, o której mówiliśmy. Następnym czynnikiem jest wielkość beneficjenta - im większy beneficjent tej pomocy, tym bardziej w momencie, kiedy udzielamy mu pomocy, wzmacnia się jego rola największego przedsiębiorstwa w danej gałęzi czy branży. Kolejna kwestia to wartość pomocy - to też jest wprost proporcjonalne do jej wielkości. Wymieniony jest tu także problem sektora, bowiem są sektory bardziej doinwestowane, bardziej konkurencyjne, są też mniej konkurencyjne, czyli tam, gdzie wkładamy więcej pomocy publicznej w sektor, który jest mniej konkurencyjny, tym bardziej wzmacniamy jego sztywność.

    W 2010 r. w Polsce pomoc horyzontalna - bez pomocy na ratowanie i restrukturyzację - wraz z pomocą regionalną stanowiły 78,7%, co możemy uznać za zjawisko ze wszech miar pozytywne. Wartość udzielonej w 2010 r. pomocy horyzontalnej na ratowanie i restrukturyzację stanowiła jedynie 1,1% ogólnej wartości udzielonej pomocy publicznej, zatem miała ograniczony wpływ na konkurencję. Udział pomocy sektorowej wyniósł 16% - był constans - niemal tyle samo, co w 2009 r. To może świadczyć, że jej negatywny wpływ na konkurencję jest na niezmienionym poziomie, czyli nie było tam wzrostu.

    W 2010 r. około 55% wartości pomocy udzielono przedsiębiorstwom dużym, co - zgodnie z tym, co wcześniej powiedziałem - nie jest sytuacją korzystną, ale część tych firm korzystała z pomocy regionalnej, a tu z kolei ewentualny negatywny wpływ jest równoważony przez przyspieszenie rozwoju oraz eliminowanie dysproporcji regionów.

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Na posiedzeniu komisji odbyła się dyskusja nad przedstawionym raportem, w trakcie której pytano przedstawicieli UOKiK, jaka część pomocy publicznej udzielonej w 2010 r. należała się przedsiębiorcom automatycznie, na podstawie stanowionego przez nas prawa, a jaka była przyznana uznaniowo w ramach władzy dyskrecjonalnej. UOKiK - i tu chciałbym bardzo podziękować, bowiem UOKiK na wszystkie pytania, które zadawaliśmy, odpowiadał pisemnie i w sposób bardzo wyczerpujący - przeprowadził analizę, z której wynika, że pomoc dyskrecjonalna, tj. na podstawie umów lub decyzji zawieranych z beneficjentami, stanowiła 70,7% całej pomocy i udzielano jej na podstawie specjalnych programów operacyjnych. Pozostała część, 29,3%, to pomoc automatyczna wynikająca z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustawy o podatku akcyzowym, ustaw o kadetach, promocji zatrudnienia czy uprawnieniach do ulgowych przejazdów.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Gospodarki jednogłośnie prosi Wysoką Izbę o przyjęcie tego raportu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Eugeniusz Tomasz Grzeszczak)