6 punkt porządku dziennego:

Informacja Rady Ministrów o działaniach podejmowanych w 2010 roku na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (druk nr 46) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 163).

Poseł Sławomir Jan Piechota:

    Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Wysoki Sejmie! Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, że jestem tu dzisiaj w zastępstwie. Sprawozdawcą komisji pierwotnie ustalonym przez komisję jest pan poseł Marek Plura. Niestety problemy zdrowotne stanęły na przeszkodzie, by pan poseł Marek Plura mógł tu dzisiaj z nami być i przedstawić to sprawozdanie. Jesteśmy tym zmartwieni, dlatego również z tego miejsca chcielibyśmy życzyć panu posłowi Plurze szybkiego powrotu do zdrowia, powrotu do sił i powrotu do nas, czyli powrotu do pracy.

    Komisja rozpatrywała informację rządu na posiedzeniu 26 stycznia. Tak jak wskazał już pan minister, przede wszystkim podniesiono dylemat, na ile istnieje racjonalny powód, by z takim opóźnieniem analizować sytuację, która jest już bardziej sytuacją historyczną niż rzeczywistością, w której realnie rozwiązujemy problemy. Z jednej strony to przesunięcie jest naturalne. Z drugiej strony można się zastanowić, na ile ten dystans pozwala właściwie ocenić ówczesne rozwiązanie.

    W tym konkretnym przypadku mamy ten zasadniczy dylemat, że przepisy, które obowiązywały w roku 2010, regulacje, które wówczas obowiązywały, w istotnym stopniu uległy zmianie. Właśnie wtedy, w roku 2010, dokonaliśmy tych zmian i one zaczęły obowiązywać od I kwartału roku 2011. Kolejne etapy wchodzenia tych zmian będą od połowy tego roku i od 1 stycznia następnego roku.

    Dlatego rzeczywiście należałoby rozważyć zmianę perspektywy oceny tych rozwiązań z takiej jednorocznej, będącej już coraz bardziej odległą przeszłością, na być może dłuższy dystans, w którym widać pewne procesy, pewne zjawiska, które się dokonują. W naszym przekonaniu taka zmiana w naturalny sposób pewnie dokona się wraz z ratyfikacją przez Polskę Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych. Wtedy bowiem Karta Praw Osób Niepełnosprawnych straci rację bytu. W jej miejsce wejdzie regulacja dużo szersza, dużo bardziej uniwersalna, zawarta właśnie w konwencji Narodów Zjednoczonych z grudnia 2006 r.

    Pan minister na posiedzeniu komisji mówił głównie o problemach, które czekają na skuteczne rozwiązania. Nie tyle więc mówiliśmy o tym, co dobrego się dzieje, bo to przyjmujemy jako oczekiwane efekty wprowadzanych rozwiązań i podejmowanych działań, ile właśnie dyskusja koncentrowała się na tych problemach.

    Pan minister w szczególny sposób odniósł się do kwestii poziomu wykształcenia wśród osób niepełnosprawnych, poziomu aktywności zawodowej. Wskazywano również w dyskusji, że ta aktywność zawodowa rośnie, wyraźnie rośnie, ale wciąż jest dalece niewystarczająca wobec oczekiwań, a w szczególnym stopniu niewystarczająca wśród pracodawców publicznych. Cieszy nas to, że są przykłady pracodawców publicznych wyraźnie zaangażowanych w zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Jednak obserwujemy też sytuacje, w których ci pracodawcy publiczni wciąż pozostają obojętni czy wręcz niechętni, jeśli chodzi o zatrudnianie osób niepełnosprawnych. W tym kontekście duże nadzieje wiązano z uchwaloną w ubiegłym roku ustawą zmieniającą ustawę o służbie cywilnej, ustawę o pracownikach samorządowych oraz ustawę o pracownikach urzędów państwowych, która wprowadza dzisiaj dla pracodawców, którzy nie osiągnęli owego poziomu 6%, systemowe zobowiązanie do jasnego deklarowania tego w ogłaszanych konkursach oraz poszukiwania potencjalnych pracowników, kandydatów do pracy, którzy mogliby podjąć zatrudnienie u tych pracodawców publicznych.

    W dyskusji, będącej również efektem prezentacji poczynionej przez pana ministra, wskazywano na orzecznictwo nieprzystające do wymogów współczesności, zwłaszcza na równoległe systemy orzekania o niepełnosprawności, nie do końca ze sobą spójne, a niekiedy nawet rażąco rozbieżne.

    Wreszcie zarówno w wystąpieniu pana ministra, jak i w dyskusji wielokrotnie powracała kwestia uznania za priorytet ratyfikacji konwencji Narodów Zjednoczonych z 13 grudnia 2006 r. Pan minister wskazywał, że kwestia decyzji o ratyfikacji jest przesądzona, natomiast wymagają jeszcze wyjaśnienia ostatnie wątpliwe kwestie, zwłaszcza dotyczące realnych skutków finansowych, jakie wystąpią w wyniku ratyfikacji, a więc na ile zobowiązania wynikające z tej konwencji spowodują zobowiązania finansowe. Wskazywano tu, że nie powinno być obaw dotyczących jakiegoś skokowego wzrostu tych wydatków, gdyż obowiązujące w Polsce przepisy, poczynając właśnie od karty praw czy ustawy o zatrudnianiu z początku lat 90., poprzez ustawy, które mają fundamentalne znaczenie, czyli ustawę Prawo budowlane i ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym, zobowiązują do takiego tworzenia infrastruktury, by była ona w pełni dostępna również dla osób niepełnosprawnych. Chodzi więc nie tyle o jakieś koszty ekstra, zwłaszcza budżetowe, co o konsekwentną realizację już obowiązujących rozwiązań.

    Obok kwestii finansowej drugą kwestią, która pozostaje kontrowersyjna, jest funkcjonowanie w Polsce uregulowań dotyczących ubezwłasnowolnienia, a więc ograniczenia zdolności do czynności prawnych ze względu na niepełnosprawność. Przesłanką wprowadzenia tych rozwiązań była ochrona interesu osoby niepełnosprawnej, tak by ustrzec ją przed decyzjami, które byłyby dla niej niekorzystne, a sposób ich podjęcia mógłby być wynikiem owej niepełnosprawności. Dzisiaj widzimy, że polskie rozwiązania są jednak coraz bardziej anachroniczne i coraz częściej odbierane jako nieuzasadnione, a nawet niedopuszczalne ograniczanie podstawowych wolności i praw obywatelskich.

    W dyskusji uczestniczyło 11 posłów i 4 gości. Wielokrotnie podnoszono kwestię konieczności ratyfikacji przez Polskę konwencji. Skądinąd warto zauważyć, że ta konwencja została uchwalona w 25. rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. Można powiedzieć, że dzisiejsze rozwiązania o fundamentalnym znaczeniu dla praw człowieka przyszły w rocznicę najbrutalniejszego w naszej współczesnej historii ograniczenia praw i wolności obywatelskich.

    Wiele głosów w tej dyskusji dotyczyło kwestii zatrudnienia i właściwego wykorzystania środków gromadzonych w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Podnoszono również potrzebę lepszego, szerszego wykorzystania nowych technologii, które mogą skutecznie pomagać w pokonywaniu barier i przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu, wykluczeniu osób niepełnosprawnych z głównego nurtu życia społecznego.

    Wreszcie podnoszono bardzo dotkliwy dylemat znalezienia skutecznego sposobu na pułapkę rentową. Wiemy bowiem, że dzisiejszy bardzo niski poziom aktywności osób niepełnosprawnych, zwłaszcza aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych nie wynika tylko z barier leżących wokół osób niepełnosprawnych, ale również tkwiących w samych osobach niepełnosprawnych. Jednym z takich szczególnych przypadków mechanizmu ograniczającego tę aktywność jest właśnie owa pułapka rentowa i niechęć do podejmowania większej aktywności zawodowej z obawy o utratę części czy całości renty. To jest wciąż kwestia, która wymaga dalszych szczegółowych prac.

    Na koniec posiedzenia wyrażono panu ministrowi podziękowanie, wskazując, że jest to jednak wyjątkowy pełnomocnik w ponaddwudziestoletniej historii funkcjonowania tego urzędu w oparciu o ustawę o zatrudnianiu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, albowiem jest to chyba pierwszy pełnomocnik, który pełnił tę funkcję przez całą kadencję i kontynuuje jej pełnienie w kolejnej kadencji, co wreszcie wprowadza sytuację, o której od dawna marzyliśmy, a więc ciągłości, kontynuacji pomysłów i kontynuacji odpowiedzialności. Komisja na koniec złożyła podziękowanie panu ministrowi i za zaangażowanie, i za konsekwentne realizowanie przyjętych i zadeklarowanych na początku celów i zobowiązań.

    Komisja w konkluzji przyjęła informację rządu i rekomenduje Wysokiej Izbie jej przyjęcie. Dziękuję bardzo. (Oklaski)