3 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw (druki nr 2356 i 3118).

Poseł Sprawozdawca Brygida Kolenda-Łabuś:

    Szanowny Panie Marszałku! Panie Ministrze! Panie i Panowie Posłowie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw (druki nr 2356 i 3118).

    Projekt został skierowany do pierwszego czytania w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka w dniu 6 maja 2014 r. Komisja, rozpatrując projekt na posiedzeniach w dniu 8 lipca 2014 r. i 4 lutego 2015 r., brała pod uwagę wszystkie skutki jego wprowadzenia, które postaram się w sposób syntetyczny przedstawić Wysokiej Izbie.

    Nie budzi żadnych wątpliwości, że poziom przygotowania aplikantów przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury jest przez wszystkie środowiska oceniany bardzo wysoko. Nie powinna również budzić wątpliwości intencja projektodawcy co do dalszego istnienia szkoły. Celem nowelizacji jest zmiana modelu kształcenia osób, które poprzez aplikacje specjalistyczne chciałyby dojść do zawodu sędziego lub prokuratora.

    4 marca mija 6 lat od rozpoczęcia działalności szkoły. Ustawa w tym czasie nowelizowana była 12 razy. Wykładnia jej przepisów i przepisów wykonawczych jest niespójna. Powstała konieczność dostosowania regulacji będących podstawą funkcjonowania szkoły do zmieniających się warunków, w jakich działa wymiar sprawiedliwości, oraz wprowadzenia w tym obszarze zmian systemowych. Projekt usuwa dysfunkcjonalności obecnej regulacji.

    Zmiany deregulacyjne, które wprowadziliśmy w 2014 r., spowodowały obniżenie wymogów stawianych kandydatom na stanowiska asystentów sędziego, co spowodowało utratę uzasadnienia dla aplikacji ogólnej. Zasada racjonalnego wydatkowania środków publicznych uzasadnia rezygnację z tej formy szkolenia, która nie przynosi wymiarowi sprawiedliwości istotnych korzyści. Z tych powodów projekt usuwa z systemu kształcenia kadry sędziowskiej i prokuratorskiej aplikację ogólną, z jednoczesnym przejęciem w niezbędnym zakresie programu tej aplikacji do programu aplikacji specjalistycznych.

    Projektodawca, określając zadania szkoły, odmiennie niż dotychczas rozmieszcza akcenty, podkreślając istotę kształcenia ustawicznego, tj. zadań polegających na szkoleniu i doskonaleniu zawodowym sędziów, asesorów prokuratury, prokuratorów, kuratorów zawodowych oraz innych pracowników sądów i jednostek organizacyjnych prokuratury w celu uzupełnienia ich wiedzy specjalistycznej oraz umiejętności zawodowych.

    Nowelizacja wprowadza zmiany w zakresie powoływania i odwoływania dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury przez ministra sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa oraz Krajowej Rady Prokuratury.

    Najistotniejszą zmianą systemową prezentowanego projektu jest rezygnacja ze stypendiów wypłacanych aplikantom na rzecz wynagrodzeń wypłacanych z tytułu zatrudnienia w sądach i jednostkach organizacyjnych prokuratury. Wynagrodzenia te będą zbliżone do wynagrodzeń wypłacanych aktualnie asystentom sędziów. Etaty aplikanckie przydzielane będą do sądów okręgowych oraz prokuratur okręgowych. Ta zasadnicza zmiana ma na celu umożliwienie aplikantom zdobycia wiedzy i umiejętności praktycznych poprzez wykonywanie pracy. W czasie trwania aplikacji specjalistycznej aplikanci odbywać będą, zgodnie z programem aplikacji, zajęcia w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, tzw. szkolenie teoretyczne, oraz praktyki polegające na wykonywaniu pracy w sądach oraz jednostkach organizacyjnych prokuratury. Stwarza to szerszą niż dotychczas możliwość weryfikacji predyspozycji aplikantów do zajmowania w przyszłości stanowisk sędziowskich i prokuratorskich.

    Skuteczność tego rozwiązania jest stanowczo podkreślana przez środowisko sędziowskie i prokuratorskie. Środki wykorzystywane dotychczas na wypłatę stypendiów zostaną przekierowane do sądów i jednostek prokuratury, w których utworzone zostaną etaty aplikanckie. Nie bez znaczenia jest także spodziewane podniesienie wydajności orzeczniczej i usprawnienie działań powierzonych prokuraturze. Dotychczasowy scentralizowany system kształcenia aplikantów stwarzał realne utrudnienia w dostępie do tej formy kształcenia wielu absolwentom studiów prawniczych, zwłaszcza z województw centralnej i północnej Polski. Przypomnę, że szkoła ma swoją siedzibę w Krakowie i Lublinie.

    Prokurator generalny, ponosząc współodpowiedzialność za sposób i warunki kształcenia obecnych i przyszłych kadr prokuratorskich, uzyskuje mocą tej nowelizacji wiele uprawnień symetrycznych do dotychczasowych uprawnień ministra sprawiedliwości. Nowelizacja przyznaje zarówno ministrowi sprawiedliwości, jak i prokuratorowi generalnemu prawo zgłoszenia wiążącego sprzeciwu wobec kandydatów na wykładowców krajowej szkoły.

    W celu wyeliminowania niespójności wykładni przepisów ustawy z przepisami wykonawczymi, o których już wspomniałam, projekt zawiera zmiany w zakresie procedury naboru na aplikacje specjalistyczne w trybie konkursu, tworzenia list kwalifikacyjnych, a także zmiany zasad zaskarżania decyzji dyrektora szkoły, ograniczając je jedynie do naruszenia warunków lub trybu rekrutacji. Przedłożenie przewiduje także utworzenie nowych stanowisk: starszego asystenta sędziego i starszego asystenta prokuratora.

    Świadczenie pracy podczas odbywania aplikacji stwarza możliwość skreślenia z listy aplikantów z przyczyn dyscyplinarnych, czyli gdy aplikant dopuści się przewinienia uzasadniającego rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Skreślenie z listy aplikantów powiązano także z przywróconą w nowelizacji instytucją kolokwium sprawdzającego, które będzie miało miejsce po pierwszym roku aplikacji. Dla poszanowania praw posiadanych przed wejściem w życie ustawy przez byłych i obecnych aplikantów krajowej szkoły w projekcie przewiduje się stosowanie wobec nich przepisów dotychczasowych.

    W trakcie prac nad projektem w podkomisji nadzwyczajnej przyjęto kolejne zmiany, które wzmacniają pozycję prokuratora generalnego, zabezpieczają uzasadnione uprawnienia aplikantów, upraszczają i przyspieszają procedury naboru oraz eliminują wątpliwości interpretacyjne w celu zapewnienia spójnej wykładni przepisów. Zmiany te znalazły akceptację w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka podczas posiedzenia w dniu 4 lutego. Najważniejsze, najistotniejsze z tych zmian to: rezygnacja z kadencyjności dyrektora krajowej szkoły i ustalania liczby zastępców dyrektora na poziomie ustawy; objęcie obowiązkowymi szkoleniami zawodowymi przewidzianymi dla kuratorów zawodowych wyłącznie kuratorów zawodowych, kuratorów sądowych, co jest spójne z art. 10 ustawy o kuratorach sądowych, w którym to przewiduje się obowiązek szkoleń zawodowych wyłącznie dla kuratorów zawodowych; wyłączenie z kryteriów negatywnych określanych dla kandydatów na aplikantów; wprowadzenie postępowania karnego o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe oraz ograniczenie skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe do przestępstwa popełnionego umyślnie; rezygnacja z patronów koordynatorów; zniesienie ograniczenia co do jednorazowego skorzystania przez aplikanta z urlopu szkoleniowego, co było zawarte w pierwotnym przedłożeniu; przywrócenie możliwości przyznania aplikantom nagrody pieniężnej lub rzeczowej; konieczność uzyskania pozytywnej opinii rady programowej szkoły co do przedstawionych przez dyrektora szkoły ministrowi sprawiedliwości i prokuratorowi generalnemu kandydatów na wykładowców; przyznanie aplikantowi prokuratorskiemu uprawnień do wykonywania czynności określonych w art. 100a ust. 1 i 2 ustawy o prokuraturze, czyli przypisanych obecnie asystentowi prokuratora, a po zaliczeniu kolokwium sprawdzającego - prawa występowania przed sądem rejonowym, w tym w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach, w których postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia; dodanie przepisów przejściowych do ustawy z 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o krajowej szkole oraz ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych dotyczących patronów stażu, ich obowiązków w czasie i po zakończeniu stażu, ustalania ich wynagrodzenia - przypomnę, że w wyniku poprawki senackiej, którą przyjęliśmy, jest luka w prawie dotycząca właśnie tego zakresu, tę lukę uzupełniamy w tym przedłożeniu - i ostatnia zmiana to skrócenie vacatio legis z proponowanych trzech miesięcy do 30 dni, co podyktowane jest ułatwieniem naboru na aplikacje w roku bieżącym.

    Pragnę gorąco podziękować posłom bardzo intensywnie pracującym w podkomisji nadzwyczajnej - większość z nich jest na sali, więc dziękuję bardzo - za głęboką analizę przedmiotu ustawy, za odpowiedzialną postawę w trakcie dyskusji nad różnymi propozycjami legislacyjnymi, zgodną, konstruktywną pracę nad projektem oraz za niesłabnącą w trakcie prac skłonność do wysłuchiwania opinii zainteresowanych środowisk. Dziękuję Ministerstwu Sprawiedliwości, prokuratorowi generalnemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, Krajowej Radzie Prokuratury oraz wszystkim uczestniczącym w pracach stowarzyszeniom za cenny udział w tworzeniu optymalnych rozwiązań przyczyniających się do poprawy sprawności działania wymiaru sprawiedliwości, a jednocześnie przyjaznych dla przyszłych sędziów i prokuratorów.

    Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W imieniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka wnoszę o przyjęcie sprawozdania w brzmieniu zawartym w druku sejmowym nr 3118 i uchwalenie przedmiotowej ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)