25 punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Sądu Najwyższego w roku 2014 (druk nr 3389) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 3538).

Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:

    Szanowny Panie Marszałku! Pani Prezes! Panie i Panowie Posłowie! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka poinformować Wysoką Izbę, że w dniu 23 czerwca 2015 r. komisja zapoznała się z przedstawioną przez panią pierwszą prezes Sądu Najwyższego prof. Małgorzatę Gersdorf informacją z działalności Sądu Najwyższego w 2014 r. zawartą w druku sejmowym nr 3389. Przedstawiam sprawozdanie komisji dotyczące zapoznania się z informacją i przyjęcia jej do wiadomości, druk nr 3538.

    Ustrojową funkcją Sądu Najwyższego jest przede wszystkim zapewnienie w ramach nadzoru judykacyjnego, o czym przed chwilą mówiła pani prezes, zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych. Nadzór ten wyraża się w rozpoznawaniu kasacji i skarg kasacyjnych oraz podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Nowe regulacje prawne generują zarówno po stronie sądów powszechnych, jak i po stronie organów ścigania oraz profesjonalnych pełnomocników potrzebę odpowiedzi przez Sąd Najwyższy na pytania prawne. Sąd Najwyższy, dokonując wykładni obowiązującego prawa, odwołuje się do prawa międzynarodowego, orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Na tym polu szczególną rolę odgrywa Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego, co jest dostrzegane i doceniane zarówno przez panią pierwszą prezes, jak i komisję. Cennym rezultatem działalności biura jest analiza bieżących zagadnień z zakresu prawa sądowego związanych z koniecznością zapewnienia jednolitości orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.

    Pierwsza prezes Sądu Najwyższego zarówno w obszernym, bardzo skrupulatnie przygotowanym sprawozdaniu pisemnym, jak i w sposób syntetyczny podczas obrad Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka rzetelnie i wnikliwie przedstawiła podstawowe dane dotyczące działalności Sądu Najwyższego w 2014 r., koncentrując się na najistotniejszych kwestiach dotyczących jego funkcjonowania.

    Rok 2014 jest kolejnym rokiem, w którym wzrosła liczba wpływających spraw - o 437. Większość, ponad 71% stanowiły kasacje i skargi kasacyjne. Największy przyrost spraw, a także największy udział kasacji i skarg kasacyjnych odnotowano w Izbie Cywilnej. Wpłynęło 166 zagadnień prawnych i 1121 zażaleń. Znacząco wzrosła liczba spraw dyscyplinarnych sędziów - z 43 spraw w roku 2013 do 70 w roku 2014. Łącznie w sprawach dyscyplinarnych Sąd Najwyższy rozpoznał 121 spraw, dotyczyły one także odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokatów, radców prawnych, notariuszy, prokuratorów oraz lekarzy.

    Pierwsza prezes Sądu Najwyższego, przedstawiając informację o liczbie spraw wpływających i rozpatrywanych w okresie sprawozdawczym, podkreśliła, że to od jakości orzecznictwa pierwszoinstancyjnego uzależniony jest dalszy tok sprawy. Liczba spraw rozpatrywanych przez jednego sędziego w sądownictwie powszechnym jest zbyt duża. Sędzia rodzinny rozpatruje rocznie 700 albo więcej spraw, nie jest w stanie we wszystkich sprawach w satysfakcjonującym strony czasie wydać i przekonująco uzasadnić rozstrzygnięcia, tak by minimalizować liczbę apelacji. W znacznej mierze wpływ na tę sytuację ma bardzo poszerzona po roku 1989 kognicja sądów, co wynikało wówczas z ograniczonego zaufania do instytucji pozasądowego rozstrzygania sporów. Problem ten podnoszony był także w przedstawianej niedawno Wysokiej Izbie informacji przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa. Zapotrzebowanie na rozwiązanie tego problemu adresowane jest wprost do parlamentu. Na poprzednim posiedzeniu Sejmu uchwaliliśmy ustawę dotyczącą wspierania polubownych metod rozwiązywania sporów. Regulacja ta ma na celu zwiększenie liczby postępowań mediacyjnych podejmowanych na skutek umowy stron lub prowadzonych z wniosku o mediację przed wytoczeniem powództwa. Po stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pozostaje edukacja społeczeństwa w tym zakresie i upowszechnianie postępowań mediacyjnych w środowisku wymiaru sprawiedliwości. Zapewne nie rozwiązuje to zupełnie problemu przeciążenia sądów, ale jest to jedna z szans na odciążenie, zwłaszcza sądów rejonowych.

    Mimo że w 2014 r. Sąd Najwyższy rozpoznał o 270 skarg kasacyjnych i kasacji więcej niż w roku poprzednim, nie wpłynęło to na zmniejszenie zaległości, bowiem wpływ tych spraw wzrósł o 617. Te liczby są jednak na niekorzyść wpływu. Mimo wzrostu liczby spraw nie nastąpiło wydłużenie okresu ich rozpoznania, co komisja przyjęła z dużą satysfakcją jako uwzględnienie standardów europejskich Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Jest to wyraz dbałości sędziów Sądu Najwyższego o zapewnienie obywatelom możliwie najskuteczniejszej ochrony sądowej.

    Informacja złożona przez pierwszą prezes Sądu Najwyższego na posiedzeniu komisji zawierała charakterystykę orzecznictwa, konkretnych uchwał i zagadnień prawnych rozstrzyganych przez poszczególne izby Sądu Najwyższego o największym znaczeniu, także ustrojowym. Sprawozdanie pisemne zawiera natomiast pełną problemową charakterystykę orzecznictwa Sądu Najwyższego w 2014 r. w podziale na poszczególne izby. Sąd Najwyższy w 2014 r. prowadził również ożywioną współpracę międzynarodową, którą szczegółowo omówiono w informacji.

    Istotnym elementem działalności Sądu Najwyższego jest upowszechnianie informacji o jego orzecznictwie, m.in. w postaci internetowej bazy orzeczeń i urzędowych zbiorów orzeczeń przygotowywanych przez kolegia poszczególnych izb. Publikowanie zaktualizowanych zbiorów orzeczeń, analiz i studiów w związku z licznymi problemami interpretacyjnymi dobrze służy identyfikacji istniejących rozbieżności dotyczących wykładni prawa w orzecznictwie oraz upowszechnianiu utrwalonych linii orzeczniczych.

    Jednym z problemów podkreślanych w informacji jest duża liczba wadliwie sformułowanych i uzasadnionych kasacji, skarg kasacyjnych i skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, co wobec wadliwie powołanych podstaw środka zaskarżenia często uniemożliwia pożądane rozstrzygnięcie sprawy.

    Jako sposób na zapewnienie odpowiednich walorów zaskarżenia pierwsza prezes Sądu Najwyższego po raz kolejny, a przed chwilą jeszcze po raz kolejny, wysuwa postulat, aby czynności pełnomocnika procesowego przed Sądem Najwyższym mogła wykonywać tylko ograniczona liczba profesjonalnych pełnomocników. Byłoby to z korzyścią dla stron postępowania i sprawności działania Sądu Najwyższego.

    Pierwsza prezes Sądu Najwyższego przyczynę znacznego stopnia skomplikowania rozpoznawanych przez Sąd Najwyższy spraw upatruje w niskiej jakości tworzonego prawa, co prowadzi do sukcesywnej utraty jego czytelności i spójności, przez co staje się ono narzędziem coraz bardziej skomplikowanym.

    Na tle rozstrzygnięć, jakie podejmował Sąd Najwyższy w 2014 r., w informacji zawarto 6 postulatów de lege ferenda oraz ujęto w odrębne opracowanie, o czym przed chwilą pani prezes mówiła, 42 uwagi o stwierdzonych nieprawidłowościach i lukach w prawie zasygnalizowanych wprost w orzecznictwie Sądu Najwyższego przez prezesów sądów apelacyjnych oraz przez Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.

    Informacja o działalności Sądu Najwyższego została przyjęta przez Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka z wielkim uznaniem dla szczególnej, trudnej roli sędziów, wymagającej największych umiejętności i odpowiedniego doświadczenia orzeczniczego, a przedstawione na posiedzeniu przez jednego z posłów wątpliwości co do rozwiązań prawnych niesłużących transparentności wymiaru sprawiedliwości, w tym sprawowaniu funkcji sędziego Sądu Najwyższego, a także niepomyślnych sondaży opinii społecznej dotyczących wymiaru sprawiedliwości tak daleko odbiegały od przedmiotu informacji, że pozwolę sobie je pominąć, nie przytaczając szczegółów tej wypowiedzi. Odpowiedzią na te wątpliwości jest należyta dbałość o ochronę wartości o podstawowym znaczeniu dla demokratycznego państwa prawa, tj. stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Dbałość ta charakteryzować powinna w szczególności parlamentarzystów.

    Panie Marszałku! Pani Prezes! Wysoka Izbo! Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka pozytywnie oceniła bardzo rzetelnie przygotowaną i przedstawioną przez pierwszą prezes Sądu Najwyższego informację z działalności w 2014 r., która potwierdza wysoką sprawność Sądu Najwyższego przy stałym wzroście liczby spraw. Ocena działalności Sądu Najwyższego w 2014 r. prowadzi do wniosku, że efektywnie spełnił on konstytucyjną rolę organu sprawującego nadzór nad działalnością orzeczniczą sądów powszechnych.

    W imieniu komisji składam na ręce pani pierwszej prezes Sądu Najwyższego wyrazy uznania i podziękowania za zaangażowanie wszystkich pracowników Sądu Najwyższego, a w szczególności sędziów, wpływających na prawidłowe stosowanie prawa i rozstrzygających społecznie doniosłe problemy prawne.

    Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka rekomenduje Wysokiej Izbie przyjęcie informacji o działalności Sądu Najwyższego w 2014 r. do wiadomości. Dziękuję bardzo. (Oklaski)