31 punkt porządku dziennego:

Przedstawiona przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ˝Informacja o działalności sądów administracyjnych w 2014 roku˝ (druk nr 3394) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 3447).

Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:

    Szanowna Pani Marszałek! Panie Prezesie! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska przedstawić stanowisko w sprawie przedstawionej przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego informacji o działalności sądów administracyjnych w 2014 r., zawartej w druku sejmowym nr 3394, a także sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, zawartego w druku nr 3447.

    Informacja zdaniem naszego klubu obrazuje w sposób szczegółowy i rzetelny wszelkie aspekty orzecznictwa administracyjnego. Przytoczone zostały pełne dane statystyczne i szczegółowo omówione najważniejsze zagadnienia wynikające z orzecznictwa poszczególnych izb.

    Sądownictwo administracyjne ma istotny wpływ na funkcjonowanie administracji publicznej zawsze w procesie stosowania prawa zajmującej pozycję dominującą. Działalność sądów administracyjnych jest skoncentrowana na ochronie obywateli przed arbitralnym działaniem władzy publicznej poprzez eliminację władczych aktów i czynności administracji publicznej, wydawanych albo bez podstawy prawnej, albo z naruszeniem prawa.

    Zarówno pan prezes, jak i pani poseł sprawozdawca w swoich wystąpieniach zapoznali Wysoką Izbę ze szczegółowymi danymi statystycznymi uwzględniającymi strukturę skarg i sposób ich rozpatrzenia, skupię się więc tylko na tych danych sprawozdawczych, które naszym zdaniem charakteryzują najistotniejsze problemy sądownictwa administracyjnego.

    W 2014 r. odnotowano wzrost liczby skarg do wojewódzkich sądów administracyjnych oraz skarg kasacyjnych do NSA o 2528 spraw, co stanowi wzrost o 3,1% w stosunku do 2013 r. Łącznie ze sprawami pozostałymi z poprzedniego okresu do rozpatrzenia w 2014 r. było 112 231 spraw. Na okres następny pozostało łącznie 30 991 skarg, czyli o 2921 skarg więcej niż w 2013 r., co oznacza, że w 2014 r. wojewódzkie sądy administracyjne rozpatrzyły 72,4% ogółu skarg. Skuteczność skarg wnoszonych do WSA wynosiła 22,2% - mówiła o tym tutaj przed chwilą już pani poseł sprawozdawca - czyli co piąta skarga wniesiona do WSA była skuteczna i sąd wyrokiem eliminował z obrotu prawnego takie rozstrzygnięcie. Wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły w terminie do trzech miesięcy średnio 42,5% skarg na akty i inne czynności oraz bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania. W terminie do sześciu miesięcy załatwiono zaś 76,7% wskazanych skarg.

    W ocenie klubu Platforma Obywatelska powyższe dane świadczą o dużej sprawności postępowań przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi.

    Od wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych wniesiono 20 051 skarg kasacyjnych. Z liczby tej 1374 skargi zostały odrzucone, a 18 103 przekazano do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zarówno liczba spraw wniesionych, jak i przekazanych do NSA z roku na rok wzrasta.

    Zdaniem mojego klubu niedostatecznie wykorzystywana jest instytucja postępowania mediacyjnego przed sądami administracyjnymi, która z założenia miała mieć pozytywny wpływ na sprawność orzeczniczą i ekonomikę procesową. W latach 2012-2013 łącznie w tym trybie załatwiono jedynie dziewięć spraw, a w 2014 r. wszczęto 10 postępowań mediacyjnych, załatwiono zaś w tym trybie cztery sprawy.

    Nieco lepiej należy ocenić udział postępowań uproszczonych w postępowaniach sądowoadministracyjnych. Począwszy od 2010 r., obserwuje się stopniowy wzrost liczby spraw rozpoznawanych w tym trybie. W 2014 r. wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły w postępowaniu uproszczonym 331 skarg, z czego uwzględniły 190 skarg.

    Do Naczelnego Sądu Administracyjnego w 2014 r. wpłynęło 17 787 skarg kasacyjnych. Wraz z pozostałymi z poprzedniego okresu sprawami NSA miał do rozpatrzenia 37 058 skarg kasacyjnych, tj. o ponad 13% więcej niż w 2013 r. i o ponad 31% więcej niż w 2012 r. W ubiegłym roku NSA załatwił 14 994 skargi kasacyjne, co stanowi 40,46% ogółu skarg kasacyjnych do rozpatrzenia. Na następny okres pozostało ponad 22 tys. skarg. W roku sprawozdawczym NSA załatwił 54% ogółu spraw w terminie do 12 miesięcy, w roku 2013 wskaźnik ten wynosił 57%, a w 2012 r. - 63%. Dane te wyraźnie pokazują spadającą sprawność orzeczniczą Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dodatkowe 10 etatów sędziowskich w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, o których pan prezes mówił przed chwilą, zapewne będzie miało pozytywny wpływ na kształtowanie się wskaźników sprawności orzeczniczej.

    Dokonując oceny działania organów administracji publicznej przez pryzmat wzrastającej z roku na rok liczby spraw wpływających do sądów administracyjnych, trudno oprzeć się przekonaniu, że jest to zjawisko negatywne. Naszym zdaniem wzrastająca liczba spraw może być także interpretowana jako wyraz zaufania obywateli do sądownictwa administracyjnego, w którego wysokiej jakości orzeczniczej widzą realną szansę ochrony swoich praw.

    Pozostaje jednak problem wykonalności wyroków administracyjnych. Niestety nie nastąpiła poprawa w zakresie wykonalności wyroków sądów administracyjnych. Sprawy wielokrotnie wędrują między sądem a organem administracji publicznej, co w nieusprawiedliwiony sposób przedłuża czas oczekiwania na rozstrzygnięcie. W 2014 r. nałożono o 10% więcej grzywien na organy administracji publicznej, które nie wykonały wyroków sądów administracyjnych lub ignorowały wskazania zawarte w uzasadnieniach orzeczeń.

    Dnia 14 sierpnia, o czym tutaj także była już mowa, weszła w życie długo oczekiwana nowelizacja ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zasadniczym celem zmiany ustawy jest przyspieszenie i uproszczenie postępowania przed sądami administracyjnymi obu instancji. Zwiększa się zakres reformatoryjnego orzekania przez Naczelny Sąd Administracyjny. Zasadą jest dokonywanie zmiany zaskarżonego wyroku bez konieczności odsyłania sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji. Wojewódzkie sądy administracyjne uzyskały możliwość merytorycznego orzekania w sprawach kontroli decyzji administracyjnych i postanowień, co oznacza, że w przypadku uwzględnienia skargi na decyzję lub postanowienie sąd będzie mógł zobowiązać organ administracji publicznej do wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia ze wskazaniem sposobu załatwienia sprawy. Wprowadzone zostały także uprawnienia, które pozwolą wojewódzkim sądom administracyjnym na dokonanie autokontroli swoich orzeczeń bez konieczności przekazywania sprawy do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ustawa zwiększa także uprawnienia orzecznicze referendarzy sądowych.

    Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska wyraża nadzieję, że zmiany te będą miały realny wpływ na sprawne załatwienie sprawy i skrócenie czasu oczekiwania na finalne rozstrzygnięcie, a także przyczynią się do zmniejszenia liczby lub eliminacji skarg na przewlekłość postępowania.

    Działalność orzecznicza sądów administracyjnych zasługuje na pozytywną ocenę. Sądy administracyjne wykazują dbałość o wszechstronne wyjaśnienie sprawy, spełnienie wymagań w zakresie rzetelnej procedury sądowo-administracyjnej. Korzystają ze standardów konstytucyjnych, z prawa europejskiego i międzynarodowego oraz z możliwości zapewnienia pełnej ochrony prawnej jednostki, stosując prokonstytucyjną wykładnię przepisów prawa.

    Z informacji prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i z dyskusji podczas obrad komisji wyłania się obraz niezbyt częstego korzystania z możliwości wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Pan prezes wyjaśnił przyczynę tego stanu rzeczy. Mówił również o tym, że Naczelny Sąd Administracyjny w sytuacjach kiedy zagadnienie prawne budzi poważne wątpliwości, korzysta z możliwości wystąpienia o podjęcie uchwały przez poszerzony skład Naczelnego Sądu Administracyjnego, było 19 takich uchwał.

    Instytucja uchwał powiększonych składów ma ten walor, że pozwala na ujednolicenie orzecznictwa sądowoadministracyjnego. Organy administracji publicznej oczekują od sądu administracyjnego jasnych wskazówek co do tego, jak w konkretnych sprawach należy rozstrzygać, i posługują się w tym względzie orzecznictwem NSA i WSA. (Dzwonek)

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska i swoim własnym wyrażam uznanie dla wysokiego poziomu sprawności i utrzymującej się od lat wysokiej jakości orzeczniczej sądów administracyjnych, dbałości o to, aby zarówno dobro publiczne, jak i dobro jednostki korzystały z konstytucyjnie gwarantowanej skutecznej ochrony prawnej. Sądownictwo administracyjne, zdaniem naszego klubu, dobrze wypełnia swoją funkcję ochrony porządku prawnego, dbając o to, by działania organów w postępowaniu administracyjnym mające charakter władczy nie zmniejszały gwarancji wolności i praw obywatelskich. Przepraszam, że przedłużyłam wystąpienie. Dziękuję bardzo. (Oklaski)