3 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (druki nr 2620 i 2758).

Poseł Jacek Czerniak:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej w sprawie rządowego projektu ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (druki sejmowe nr 2620 i 2758).

    Należy stwierdzić, że przepisy projektowanej ustawy stanowią krok ku podniesieniu jakości rejestracji stanu cywilnego oraz poprawie sprawności procesów administracyjnych. W związku z równoczesną przebudową systemu rejestrów państwowych głównym podmiotem zasilającym i aktualizującym centralną ewidencję ludności w zakresie szeroko rozumianego stanu cywilnego będzie kierownik urzędu stanu cywilnego, co spowoduje, że jego pozycja i rola ulegną przewartościowaniu. W stosunku do obecnych rozwiązań w obszarze rejestracji stanu cywilnego i ewidencji ludności nastąpi szereg zmian, w efekcie których ciężar realizowanych w tym zakresie zadań zostanie przeniesiony z komórek ewidencji ludności i dowodów osobistych do urzędów stanu cywilnego.

    Projekt ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego tworzy podstawę prawną do prowadzenia rejestracji stanu cywilnego w postaci elektronicznej przez wszystkie urzędy stanu cywilnego w Polsce, usprawnienia aktualizacji danych w centralnym rejestrze ewidencji ludności oraz uproszczenia postępowań związanych z dokonywaniem zmian w aktach stanu cywilnego. Gruntowne zmiany w rejestracji stanu cywilnego są zdeterminowane nowym modelem jej prowadzenia, przy czym nie ulegnie zmianie istota rejestracji stanu cywilnego, a także moc dowodowa i charakter prawny aktów stanu cywilnego.

    Projekt ustawy dostosowuje przepisy traktujące o rejestracji stanu cywilnego do współczesnych warunków społecznych oraz istniejącego otoczenia prawnego, wychodzi, można powiedzieć, naprzeciw oczekiwaniom obywateli i przewiduje skorzystanie z dostępnych dziś technologii teleinformatycznych, przewiduje bowiem odejście od papierowych aktów stanu cywilnego i informatyzację rejestracji aktów stanu cywilnego, i to już - to bardzo ważna data - od 1 stycznia 2015 r. Nowe zasady prowadzenia rejestracji stanu cywilnego w systemie teleinformatycznym pozwolą również na odmiejscowienie uzyskiwania odpisów aktu stanu cywilnego, co umożliwi wydobycie odpisu aktu stanu cywilnego w dowolnym urzędzie stanu cywilnego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, uzyskiwanie, na wniosek, odpisów aktów stanu cywilnego w postaci dokumentu elektronicznego. Ponadto dostęp kierowników USC do elektronicznych aktów stanu cywilnego zwolni obywateli z obowiązku przedkładania w urzędach stanu cywilnego odpisów aktów stanu cywilnego przy realizacji czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego, a samych urzędników stanu cywilnego od przekazywania pocztą informacji o zmianach związanych ze stanem cywilnym. Informatyzacja rejestracji stanu cywilnego zapewni bowiem zdalną aktualizację rejestru PESEL o zdarzenia z zakresu rejestracji stanu cywilnego przez kierownika USC.

    Projektowana ustawa co do zasady utrzymuje obecny charakter rejestracji stanu cywilnego, istotę oraz moc dowodową aktów stanu cywilnego. Rejestracja stanu cywilnego będzie polegać na dokumentowaniu urodzeń, małżeństw, zgonów w formie odpowiednich rodzajowo aktów stanu cywilnego oraz wszelkich zmian, które występują po sporządzeniu aktów, mających wpływ na ich treść lub ważność. Akt stanu cywilnego będzie oznaczał wpis o urodzeniu, małżeństwie albo zgonie w rejestrze stanu cywilnego wraz z treścią późniejszych wpisów wpływających na treść lub ważność tego aktu. Utrzymana zostanie właściwość kierownika USC do rejestracji urodzenia, małżeństwa - według miejsca urodzenia, zawarcia małżeństwa oraz zgonu - według miejsca zgonu lub znalezienia zwłok.

    Projekt ustawy zakłada również zmiany w zakresie przepisów dotyczących właściwości miejscowej. Przepisy zakładają częściowe rozszerzenie odmiejscowienia niektórych rodzajów czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego. W szczególności w wybranym urzędzie stanu cywilnego można będzie uzyskać dokumenty, np. odpis aktu stanu cywilnego, lub zaświadczenie o zamieszczonych lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących wskazanej osoby, złożyć wniosek, np. o rejestrację zdarzenia, które nastąpiło za granicą i nie zostało tam zarejestrowane, złożyć oświadczenie, np. konieczne do uznania ojcostwa.

    Podstawą sporządzenia aktu stanu cywilnego będzie protokół. Zgłoszenie urodzenia i zgonu, a także zawarcie małżeństwa będzie dokumentowane w formie protokołu, w którym osoby uczestniczące w czynnościach będą składały swoje podpisy. Podstawę do sporządzenia aktu urodzenia i zgonu będzie co do zasady stanowił dokument medyczny, tj. odpowiednio karta urodzenia lub martwego urodzenia bądź karta zgonu, oraz właściwy protokół zgłoszenia zdarzenia (urodzenia bądź zgonu). Akt małżeństwa natomiast, z wyłączeniem małżeństw wyznaniowych wywierających skutki cywilne, sporządzany będzie w oparciu o protokół przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński.

    Nowe przepisy uwzględniają możliwość nadawania dzieciom imion obcych niezależnie od obywatelstwa i narodowości rodziców oraz takiego imienia, które nie wskazuje na płeć dziecka, ale jest powszechnie przypisane do danej płci. Jest to szczególnie ważne dla małżeństw mieszanych i imigrantów uzyskujących obywatelstwo polskie. Nadal jednak nie będzie można nadawać dzieciom więcej niż dwóch imion, imion zdrobniałych, a także ośmieszających lub nieprzyzwoitych.

    Doprecyzowano kwestie związane z procedurą uznania ojcostwa, w szczególności przesądzono, że oświadczenia konieczne do uznania dokumentuje się w formie protokołu, określono dane wpisywane do wyżej wymienionego protokołu i termin przesłania go do właściwego kierownika urzędu stanu cywilnego. Ważnym narzędziem dla kierownika USC do ustalania możliwości przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa będzie tzw. rejestr uznań wyodrębniony w ramach rejestru stanu cywilnego. Rejestracji oświadczenia o uznaniu ojcostwa będzie dokonywał kierownik USC, który przyjął oświadczenie.

    Wprowadzono również możliwość sporządzenia nowego aktu urodzenia dziecka w przypadku obalenia domniemania ojcostwa męża matki, o ile sąd opiekuńczy tak postanowi. Jeżeli zaś zaprzeczenie ojcostwa męża matki nastąpi po śmierci dziecka, umożliwiono sporządzenie nowego aktu zgonu, w sytuacji gdy sąd tak postanowi.

    Obowiązek zgłoszenia zgonu co do zasady będzie spoczywał na podmiotach uprawnionych lub zobowiązanych do pochówku na mocy odrębnych przepisów. Określono sposób postępowania w przypadku znalezienia zwłok w stanie lub okolicznościach uniemożliwiających identyfikację osoby oraz w sytuacji zgonu osoby przebywającej w podmiocie leczniczym lub jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, której tożsamość nie była ustalona.

    Nowe przepisy pozwalają również na aktualizację przez kierownika urzędu stanu cywilnego rejestru PESEL za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest rejestr stanu cywilnego. Przyjęto, że po sporządzeniu aktu urodzenia kierownik urzędu stanu cywilnego, wykorzystując komunikację między rejestrem stanu cywilnego a rejestrem PESEL, wystąpi do ministra spraw wewnętrznych o nadanie numeru PESEL, który zostanie umieszczony w rejestrze przy odpowiednim akcie stanu cywilnego. Takie rozwiązanie zapewni prawidłową identyfikację obywatela.

    Akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego będą prowadzone dwutorowo w sposób nawzajem się uzupełniający, to znaczy ta ich część, która będzie miała postać elektroniczną, będzie przechowywana w rejestrze stanu cywilnego, zaś dokumenty sporządzone na papierze - w postaci tradycyjnej, tj. papierowej. Pomimo informatyzacji nadal będą istniały dokumenty stanowiące akta zbiorowe w postaci papierowej, np. protokoły własnoręcznie podpisane przez osoby składające oświadczenia przed kierownikiem USC lub konsulem w toku czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego, orzeczenia sądowe, zagraniczne dokumenty. Przewiduje się możliwość zamieszczania w systemie teleinformatycznym odwzorowania cyfrowego papierowego dokumentu z akt zbiorowych oraz opisu dokumentów niesporządzonych w postaci dokumentów elektronicznych.

    Szanowni Państwo! Wysoka Izbo! Mając na względzie wszystkie proponowane tutaj rozwiązania, klub Sojusz Lewicy Demokratycznej opowiada się za wyżej wymienionymi zmianami. Dziękuję bardzo za uwagę. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński)