9 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie przedstawionego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2299).

Poseł Brygida Kolenda-Łabuś:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Panie i Panowie Posłowie! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska wobec przedstawionego przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2299).

    Projekt dotyczy ponownego wprowadzenia do systemu prawa, z zachowaniem standardów ustrojowych, asesorów sądowych. Mój klub z pełną aprobatą przyjmuje inicjatywę ustawodawczą prezydenta RP jako rozwiązanie od dawna oczekiwane przez środowisko sędziowskie. Przepraszam, że pewne fragmenty mojego wystąpienia będą powtórzeniem bardzo szczegółowego wyjaśnienia pana ministra, ale mówimy w końcu o tym samym projekcie ustawy, więc trudno znaleźć inne argumenty.

    Przepisy o asesorach sądowych uchylone zostały 4 marca 2009 r. Była to konsekwencja wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007 r. Trybunał stwierdził wówczas niezgodność z konstytucyjną zasadą trójpodziału władzy przepisu, zgodnie z którym asesorów powoływał minister sprawiedliwości, reprezentant władzy wykonawczej, a możliwość odwołania asesora stanowiła, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, istotne ograniczenie jego niezależności i niezawisłości.

    Od 2009 r. korpus sędziowski zasilany jest głównie przez absolwentów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Gremia sędziowskie wskazują, że asesura jest najlepszym sposobem weryfikacji, czy kandydat na sędziego sprawdza się w tej roli. Ich zdaniem nawet najlepsze zajęcia w ramach aplikacji ogólnej w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury nie zastąpią tej formy praktyki zawodowej, jaką była asesura. Projekt zakłada, że nowa asesura ma być we wszystkich aspektach jak najbardziej zbliżona do zawodu sędziowskiego, tak aby uniknąć zarzutu niekonstytucyjności. Według projektu asesorów ma powoływać prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, tak więc projektodawca zadbał o jej wpływ na karierę zawodową sędziego. Zasadnicza różnica między asesurą a stanem sędziowskim ma polegać na czasowym charakterze asesury, podczas gdy sędziego powołuje się dożywotnio. Wszystkie przywileje sędziów, które są gwarancją niezawisłości i niezależności, mają również przysługiwać asesorom, z immunitetem sędziowskim włącznie. Dla wypełnienia ustrojowych standardów funkcjonowania asesorów ważkie znaczenie ma projektowany art. 133d § 1 zakładający, że w zakresie orzekania asesorzy sądowi są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji i ustawom.

    Asesor sądowy będzie powoływany na 5 lat i będzie mógł być odwołany wyłącznie w trybie postępowania dyscyplinarnego, tak jak sędziowie, co pozwoli uniknąć zarzutu, że na orzeczenia asesora można wpływać z zewnątrz. Po dwóch latach asesury, tak jak pan minister przed chwilą tu mówił, po raz pierwszy kontrolowano by orzecznictwo asesora. Jeżeli wyniki jego działalności orzeczniczej będą pozytywne, będzie mógł stawać do konkursów na stanowisko sędziego sądu rejonowego. Asesor sądowy nie będzie orzekał, to także pan minister mówił, w sprawach tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym i w sprawach z zakresu prawa upadłościowego, co uzasadnione jest ciężarem gatunkowym tych spraw i koniecznością posiadania odpowiedniego doświadczenia zawodowego, którym asesor nie będzie się jeszcze legitymował.

    Projekt przewiduje również przywrócenie instytucji asesora w postępowaniu sądowoadministracyjnym, analogicznie jak w sądach powszechnych, mimo że - co także było powiedziane - orzeczenie dotyczy unormowań kształtujących instytucję asesora sądu powszechnego. Przedłożenie wprowadza przepisy przejściowe, zgodnie z którymi do absolwentów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, referendarzy sądowych i asystentów sędziów, ubiegających się o nominację na stanowisko sędziego sądu rejonowego zastosowanie mieć będą przez określony czas: rok, 5 i 6 lat od czasu wejścia w życie ustawy przepisy dotychczasowe.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mimo że Sąd Najwyższy ma wątpliwości co do konstytucyjności rozwiązań zawartych w projekcie, Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska uważa kierunek zmian za ze wszech miar (Dzwonek) uzasadniony jako tworzący warunki do oceny predyspozycji i cech charakteru sędziego przed wyposażeniem go w atrybut nieusuwalności, dlatego wnosimy o skierowanie projektu do dalszych prac legislacyjnych, w trakcie których mają szansę być rozstrzygnięte wszelkie wątpliwości. Dziękuję bardzo.