8 punkt porządku dziennego:

Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z wykonania ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w okresie 1 stycznia - 31 grudnia 2010 r. (druk nr 1998) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 2105).

Poseł Jacek Czerniak:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej wobec sprawozdania z wykonania ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w okresie 1 stycznia - 31 grudnia 2010 r.

    Ustawa o wychowaniu w trzeźwości określa zadania organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego zobowiązanych do podejmowania działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz zmiany struktury ich spożywania. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi są uwzględniane w założeniach polityki społeczno-gospodarczej. Jest to sprecyzowane w postaci ˝Narodowego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych˝.

    Jak w 2010 r. samorządy gmin wykonywały te zadania? Jak wynika z przedstawionego sprawozdania, samorządy gmin wydały na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ok. 586 mln zł, co stanowiło prawie 87% wszystkich środków uzyskanych z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych. Jak to się ma w porównaniu z 2009 r.? Otóż zanotowano wzrost środków finansowych uzyskanych przez gminy z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, natomiast na podobnym poziomie pozostał odsetek środków wykorzystanych na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

    W jakim kierunku zostały przeznaczone te środki? Otóż środki uzyskane z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczono między innymi na - są określone kwoty zawarte w sprawozdaniu, ale warto powiedzieć o działaniach, które są finansowane z tego tytułu - dofinansowanie placówek lecznictwa odwykowego, funkcjonowanie punktów informacyjno-konsultacyjnych dla osób z problemem alkoholowym. Część pieniędzy przeznaczano na działania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, część na realizację szkolnych programów profilaktycznych, część na realizację pozaszkolnych programów profilaktycznych, a część na realizację pozalekcyjnych zajęć sportowych. Ponadto część środków skierowano na działalność świetlic socjoterapeutycznych, świetlic opiekuńczo-wychowawczych, działania z zakresu dożywiania dzieci, kolonie i obozy z programem zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym oraz kolonie i obozy z programem zajęć profilaktycznych dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym.

    Jak w 2010 r., który obejmuje okres sprawozdania, zostały zrealizowane działania przez samorządy województw? Otóż na realizację wojewódzkich programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych samorządy województw wydały ok. 24 mln zł - to o ponad 17% mniej niż w 2009 r.

    Ustawa o wychowaniu w trzeźwości jako jedno z zadań własnych samorządów lokalnych wskazuje prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży. Mimo że w 2010 r. wzrosła łączna wysokość środków finansowych przeznaczonych w budżetach gmin w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na realizację szkolnych programów profilaktycznych, niepokoi fakt, że niestety w kolejnych latach zmniejsza się liczba młodzieży zaangażowanej w działania profilaktyczne skierowane do młodych ludzi. Ważnym zadaniem wykonywanym przez samorządy lokalne jest realizacja programów interwencyjno-profilaktycznych dla tzw. upijającej się młodzieży. W 2010 r. niestety tylko 139 gmin realizowało takie programy, a uczestniczyło w nich, co warto podkreślić, 19 tys. uczniów. W 2010 r. w pozalekcyjnych zajęciach sportowych organizowanych przez samorządy lokalne brało udział niestety o 20% mniej osób niż rok wcześniej, chociaż na to zadanie gminy wydały ponad 40 mln zł.

    W 2010 r. jedynie 497 gmin - to niewiele ponad 20% tych gmin, które nadesłały sprawozdania - jak wynika z informacji, przeprowadziło spotkania edukacyjne dla sprzedawców napojów alkoholowych.

    Rok 2010 w polityce rozwiązywania problemów alkoholowych był ważny ze względu na zatrzymanie negatywnego zjawiska wzrastania spożycia alkoholu w przeliczeniu na mieszkańca - te dane już były wielokrotnie dzisiaj prezentowane - to spożycie się wówczas zmniejszyło. Jak wynika ze sprawozdania, istotnym elementem dalszych działań jest prowadzenie bieżącego monitoringu, jak również wykorzystanie polityki akcyzowej jako instrumentu, który bezpośrednio przekłada się na poziom spożycia alkoholu. W sprawozdaniu przedstawiono taki argument, że jeżeli wzrasta akcyza - i tak to właśnie ujęto, a w 2009 r. podwyższono akcyzę - to według rządu owo podniesienie akcyzy powoduje zmniejszenie spożycia alkoholu. Wtedy jednak wpływy z akcyzy są mniejsze, więc tutaj istnieje pewnego rodzaju sprzeczność. Być może nie ograniczenie ekonomiczne jest tym czynnikiem, który powoduje zmniejszenie poziomu spożycia alkoholu, ale inne działania.

    Idąc dalej, chcę powiedzieć, że niezbędnym elementem polityki zdrowotnej państwa w odniesieniu do dzieci i młodzieży powinno być zapobieganie szkodom powstającym na skutek używania przez nich alkoholu i innych substancji psychoaktywnych i zmniejszanie tych szkód, a także zapobieganie przyszłym szkodom, w tym uzależnieniu, które mogą pojawić się po dłuższym okresie picia. Ale niestety w sprawozdaniu również napisano, że dostęp dzieci i młodzieży do alkoholu jest dość łatwy, więc to zadanie nie do końca zostało wykonane.

    I kolejna kwestia - na pierwszy plan wysuwa się jednak nie tyle problem uzależnienia od alkoholu, ile straty bieżące, takie jak wynikające z wypadków, w tym śmiertelnych - były przedstawiane statystyki dotyczące wypadków samochodowych - z konfliktów z prawem, przedwczesnej inicjacji seksualnej, konfliktów z rówieśnikami, w rodzinie, problemów z nauką, sięgania po inne substancje psychoaktywne. Jeżeli chodzi o kwestie związane z problemami zdrowotnymi, to niestety jako jeden z elementów dotyczących właśnie tych kwestii podnoszona jest sprawa śmiertelności osób, które nadużywają alkoholu. Ten wskaźnik niestety nie zmienia się. Można powiedzieć, że jest stały.

    Wysoka Izbo! Biorąc pod uwagę dane zawarte w sprawozdaniu, dalsze działania powinny skupić się na zapewnieniu kompleksowej opieki terapeutycznej - być może to jest ten właściwy kierunek - w leczeniu uzależnienia od alkoholu i rozpowszechnianiu i rozwijaniu programów profilaktycznych o naukowo sprawdzonej skuteczności, jak również podnoszeniu jakości gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz pełnym wydatkowaniu środków finansowych w tym zakresie. Była też mowa o tym, że należałoby skoordynować działania samorządu gminnego, wojewódzkiego, jak i innych podmiotów, które uczestniczą w realizacji polityki antyalkoholowej. Być może kampania społeczna dotycząca szerokiej profilaktyki byłaby tu dość dobrym rozwiązaniem.

    Pan minister podnosił kwestię tego, że ograniczenia fizyczne czy ekonomiczne to są podstawowe kierunki działania zarówno w Polsce, jak i w Europie, ale jeżeli chodzi o te ograniczenia fizyczne, to w sprawozdaniu są zawarte informacje, że w 2010 r. środki z tytułu zezwoleń na sprzedaż alkoholu wzrosły, więc są ograniczenia fizyczne, a te środki się zwiększyły. Mówiłem też o akcyzie, czyli o kwestiach ekonomicznych, o tym, że zwiększenie akcyzy, na co wskazuje statystyka, obniża poziom spożycia na jednego mieszkańca, ale też wpływy z akcyzy są mniejsze, a o kwestii przemytu alkoholu już tu nie powiedziano.

    Czy instytucje i podmioty fizyczne, które uczestniczą w realizacji polityki antyalkoholowej, spełniają swoje zadania do końca - to jest pytanie otwarte. Czy efektywność tych programów jest dobra - to również jest pytanie otwarte. I na koniec kwestia podnoszona przez wielu posłów to znaczenie historyczne sprawozdania z 2010 r. Mamy 2014 r., uprzejmie przypominam.

    Z przyczyn, które omówiłem, Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej nie poprze wniosku o przyjęcie tego sprawozdania. Dziękuję bardzo za uwagę. (Oklaski)