12 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks wyborczy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 1438).

Poseł Piotr Zgorzelski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt przedstawić nasze stanowisko w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks wyborczy (druk nr 1438).

    Wprowadzanie zmian ustrojowych musi odbywać się z rozwagą i świadomością zasad konstrukcyjnych dotyczących struktury administracji publicznej. Niestety, projekt przedłożony w druku sejmowym nr 1438 warunku tego nie spełnia. Wręcz przeciwnie, jego lektura nieodparcie skłania do refleksji, że jest to populistyczna inicjatywa, niepoparta choćby elementarną refleksją nad proponowanymi mechanizmami.

    Zacznijmy od kwestii ogólnych. Projektodawcy motywują konieczność uchwalenia projektu faktem, że pośredni wybór nie gwarantuje demokratycznego sposobu sprawowania władzy. Traktując to stwierdzenie poważnie, należy zauważyć, że ich zdaniem najwyraźniej wbrew temu, co głosi konstytucja, nie żyjemy w państwie demokratycznym. Wszakże prezes Rady Ministrów nie jest wybierany w wyborach bezpośrednich. Dziwić się zatem należy, że w przedłożonym projekcie zmian Kodeksu wyborczego nie znalazła się za jednym zamachem propozycja odpowiednich zmian w procedurze wyboru premiera. Jest to oczywiście pomysł irracjonalny, lecz przykład ten najlepiej pokazuje, że bezkrytyczne posługiwanie się nawet najbardziej szczytnymi hasłami nie jest właściwą drogą do celu, którym jest sprawnie działające państwo.

    Co proponują projektodawcy? Oto bez żadnych zmian kompetencyjnych i przy zachowaniu kolektywnego charakteru organu wykonawczego w powiecie i w województwie w bezpośrednich wyborach mają być wybierani przewodniczący tego właśnie organu. Pozostali członkowie mają być wybierani przez organy stanowiące na wniosek owych przewodniczących. Projektodawcy wskazują co prawda w uzasadnieniu, że przewiduje się obligatoryjność wyboru spośród kandydatów wskazanych odpowiednio przez starostę lub marszałka województwa, lecz z projektu jasno to nie wynika. Wybory bezpośrednie faktycznie zwiększają demokratyczną legitymację wybranej w nich osoby, oznacza to jednak konieczność jej silniejszego umocowania ustrojowego. Stąd co do zasady nie stosuje się wyborów bezpośrednich w zakresie wyboru samego przewodniczącego organu.

    W roku 2002, gdy wprowadzone były bezpośrednie wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, zniesiono jednocześnie zarządy gmin. W obecnym projekcie mamy dziwaczne rozwiązanie polegające na utrzymaniu zarządów powiatów i województw przy wprowadzeniu bezpośrednich wyborów starostów i marszałków. Wiążą się z tym istotne problemy praktyczne. Co się stanie, gdy sejmik województwa będzie konsekwentnie odmawiał powołania kandydatów na członków zarządu wskazanych przez marszałka? Co się stanie, gdy rada powiatu nie będzie chciała odwołać członka zarządu, do którego starosta utracił zaufanie? Czy zarządy nadal mają działać kolegialnie i tym samym wybrani przez organ stanowiący członkowie będą mieli możliwość przegłosowywania wybranego bezpośrednio starostę czy marszałka? Należy też pamiętać, że wybrany w wyborach bezpośrednich organ musi mieć zakres uprawnień umożliwiający mu zrealizowanie własnego programu wyborczego. W sposób oczywisty jest to niemożliwe, gdy wybory bezpośrednie nie wiążą się z jakimikolwiek zmianami kompetencyjnymi. Oznacza to, że najwyraźniej w wyobrażeniach projektodawców wybory to po prostu igrzyska, które należy dać społeczeństwu. Nie zgadzamy się z taką filozofią.

    Jeśli mielibyśmy wprowadzić bezpośrednie wybory starosty czy marszałka województwa, musi to być zmiana konsekwentna i spójna, przeprowadzona z troską o sprawne funkcjonowanie mechanizmów zarządzania publicznego. Przedłożony projekt ustawy nie spełnia żadnego z tych warunków. Nie ma również możliwości jego poprawienia w toku prac w komisjach, gdyż wymagałoby to w praktyce pisania od podstaw obszernych zmian w ustawach ustrojowych. W tej sytuacji projekt powinien zostać odrzucony w pierwszym czytaniu. Dziękuję.