14 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o obywatelskim projekcie ustawy o okręgach sądowych sądów powszechnych oraz o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (druki nr 804 i 1129).

Poseł Sprawozdawca Piotr Zgorzelski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panowie Ministrowie! Jako sprawozdawca Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka mam zaszczyt przedstawić stanowisko komisji wobec obywatelskiego projektu ustawy o okręgach sądowych sądów powszechnych oraz o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (druki nr 804 i 1129).

    Komisja po wytężonej pracy na siedmiu posiedzeniach rekomenduje Wysokiemu Sejmowi uchwalenie projektu ustawy. Projektowana ustawa dokonuje podziału terytorialnego państwa na okręgi sądowe sądów powszechnych, ustala siedziby tych sądów i obszary ich właściwości. Okręgi sądowe obejmują obszary właściwości miejscowej wszystkich sądów powszechnych: apelacyjnych, okręgowych, rejonowych, a nie, tak jak obecnie, tylko sądów okręgowych.

    Przy dokonywaniu podziału państwa na okręgi sądowe przyjęto za podstawę stan obecny przed wejściem w życie rozporządzenia ministra Jarosława Gowina, ukształtowany przez praktykę prawodawczą. Przeciwko zmianie tego stanu protestowały... (Gwar na sali)

    Wicemarszałek Eugeniusz Tomasz Grzeszczak:

    Przepraszam, panie pośle.

    Panie i panowie posłowie, proszę przenieść rozmowy do kuluarów. Rozpoczęliśmy realizację porządku obrad.

    Głos ma sprawozdawca komisji pan poseł Piotr Zgorzelski.

    Bardzo proszę.

    Poseł Sprawozdawca Piotr Zgorzelski:

    Dziękuję bardzo.

    Przeciwko zmianie tego stanu protestowały liczne społeczności lokalne, składając do ministra sprawiedliwości petycje przeciwko projektowi rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie zniesienia niektórych sądów i ustalenia ich siedzib oraz obszarów właściwości. Zdaniem tych społeczności oraz środowiska prawniczego poprzednia sytuacja zasługiwała na ustawowe utrwalenie. Projektowana ustawa pozostawia ministrowi sprawiedliwości monitorowanie tego stanu, przedkładanie Sejmowi co 5 lat informacji o funkcjonowaniu podziału terytorialnego i sygnalizowanie potrzeby zmian.

    Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka na swoim posiedzeniu przyjęła zmiany polegające na ustaleniu, iż minister sprawiedliwości przedstawia Sejmowi co 3 lata, a nie co 5 lat, informację o funkcjonowaniu sądów w związku z podziałem na okręgi sądowe. Utrzymane zostały rozwiązania zawarte w art. 16 § 5 Prawa o ustroju sądów powszechnych oraz - po modyfikacji art. 20 Prawa o ustroju sądów powszechnych - wyjątkowe rozwiązania zawarte w art. 12 § 1b, art. 16 § 4b i art. 16 § 6 tego prawa, z tym że w ostatnim przepisie wprowadza się zmianę formy decyzji ministra sprawiedliwości z zarządzenia na rozporządzenie. Wyjątki te podyktowane są potrzebą działania wyspecjalizowanych wydziałów sądów powszechnych obejmujących swą właściwością miejscową obszar całego państwa.

    Potrzeba specjalizacji występuje przy rozpatrywaniu spraw pracy i ubezpieczeń społecznych, wieczystoksięgowych, gospodarczych, rejestrowych, a także rodzinnych i nieletnich, które zresztą powinny funkcjonować wszędzie. W tym zakresie projektowana ustawa pozostawia swobodę w kształtowaniu organizacji sądownictwa powszechnego bez naruszania zasadniczego podziału państwa na okręgi sądowe.

    W projektowanej ustawie określone zostaje pojęcie okręgu sądowego, przesądzona zasada ustalania właściwości miejscowej sądów powszechnych i pozbawienie ministra sprawiedliwości władztwa organizacyjnego w odniesieniu do sądów powszechnych. Zmiany te powodują konieczność zmian w Prawie o ustroju sądów powszechnych. Zmiany te dotyczą art. 10 i art. 20 Prawa o ustroju sądów powszechnych.

    W proponowanej wersji minister sprawiedliwości nie będzie miał prawa do tworzenia i znoszenia sądów bez ustalania ich siedzib, a jedynie w określonym zakresie będzie mógł wpływać na właściwość miejscową sądów po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa.

    Projekt generalnie nie wprowadza zmian w istniejącym podziale Polski, jeśli chodzi o właściwość sądów. W zakresie właściwości miejscowej sądów wprowadzonych zostaje 11 niewielkich zmian. Zmiany te mają charakter korekcyjny i polegają na przesunięciu konkretnych gmin z obszaru jednego sądu do drugiego. Zmiany zostały dokonane w sytuacjach, gdy spełnione zostały jednocześnie warunki: gmina należy do określonego powiatu, ale jednocześnie należy do właściwości sądu rejonowego położonego w innym mieście powiatowym, a także sąd, do którego właściwości przypisano dodatkową gminę z obcego powiatu, jest większy, w związku z czym bardziej obciążony niż ten sąd, do którego właściwości gmina powinna należeć zgodnie z podziałem na powiaty.

    Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka rekomenduje uwzględnienie rozwiązania, zgodnie z którym sądy tworzy się i znosi oraz ustala właściwość miejscową sądów w drodze ustawy. Projekt pierwotny stanowił, iż reguła ta ma zastosowanie także do ośrodków zamiejscowych i wydziałów zamiejscowych. Te uprawnienia pozostawiono ministrowi.

    Ponadto przyjęto przepisy przejściowe stanowiące, iż w sprawach, które wpłynęły do sądów przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli po wejściu w życie ustawy właściwy jest sąd, który został zniesiony rozporządzeniem ministra sprawiedliwości z dnia 5 października 2012 r. w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych i utworzony na nowo niniejszą ustawą, orzeka sąd właściwy według niniejszej ustawy, a w pozostałych przypadkach orzeka sąd dotychczas właściwy. Dzięki temu żadna sprawa nie zostanie przekazana z wydziału do wydziału - wszystkie będą prowadzone tam, gdzie obecnie się toczą. Dziękuję bardzo. (Oklaski)