31 punkt porządku dziennego:

Przedstawiony przez Radę Ministrów dokument: Sprawozdanie z realizacji ˝Programu ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce w 2011 roku˝ (druk nr 665) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 694).

Poseł Marek Gos:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Inspektorze! Mam zaszczyt i przyjemność przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko wobec sprawozdania z realizacji ˝Programu ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce w 2011 roku˝ i chcę to uczynić w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego.

    Nie chcę wracać do danych, które były szeroko prezentowane przez głównego inspektora, posła sprawozdawcę i moich przedmówców. Tych danych, kiedy analizujemy to sprawozdanie, jest bardzo dużo, m.in. dzięki temu, że pokuszono się o nowe badania, nowe analizy. Nie jestem absolutnie za tym - i myślę, że klub, który reprezentuję, również nie jest - żeby prowadzić takie badania, analizy, jednak mimo że kosztują one nawet 120 tys. zł, to są to żadne pieniądze, biorąc pod uwagę skalę problemu i efekty związane z dalszym wyciąganiem wniosków na podstawie tego materiału i tych badań. Dzisiaj praktycznie cała nasza dyskusja, debata, opiera się głównie na danych, które zostały w sposób analityczny zebrane i uporządkowane, jak również znalazły się w podsumowaniu dzięki przeprowadzonym w sposób profesjonalny, rok temu, badaniom.

    Natomiast oczywiście można też powiedzieć, że tego typu tendencje, tego typu trendy znane były już wcześniej, bo tego typu badania były prowadzone. Musimy jednak śledzić, co się dzieje, czy rzeczywiście te trendy się utrzymują, czy one się zmieniają, i to nie jest wysoka cena za tego typu wiarygodne badania.

    Tak że, szanowni państwo, zacznę może od aspektów edukacyjnych, aspektów informacyjnych. Faktem jest, że rzeczywiście jest to dzisiaj najtańszy nośnik przekazu i najtańszy sposób na efekty, które w ten sposób powinniśmy uzyskać. One są nieporównywalne z sankcjami, z ograniczeniami, do których za chwilkę przejdę.

    Natomiast też mnie dziwi, że rzeczywiście tak mało działań jest prowadzonych na poziomie przedszkoli i szkół podstawowych. To są najtańsze, najbardziej efektywne działania, których w tym programie brakło. To jest tylko taka namiastka tego, co można by zrobić. Wiemy o tym, że dzieci są najbardziej podatne na jakiekolwiek nowości, informacje przekazywane przez autorytety, a bądź co bądź nauczyciel w przedszkolu, wychowawca jest dla dziecka największym po rodzicach autorytetem i nie wolno szczędzić tych środków, a one nie byłyby wcale wielkie, żeby wspierać te działania profilaktyczne właśnie w przedszkolach.

    Skoro koordynuje to główny inspektor i inspektorzy wojewódzcy, można by pewnie bez większego uszczerbku dla budżetu programu zlecić to w sposób szczególny również nauczycielom, wychowawcom w przedszkolach i rozliczyć ich z tego, żeby prowadzili te działania informacyjne również podczas zabawy czy innych gier i w ogóle podczas opieki nad tymi małymi dziećmi, żeby można było te wartości, te informacje w różny sposób przekazywać. Zapewne mielibyśmy wtedy znacznie lepsze efekty w układzie długofalowym, niż mamy dzisiaj.

    Dotyczy to też oczywiście kolejnych poziomów szkół, mianowicie i szkoły podstawowej, i gimnazjum. Oczywiście tam już jest trudniej, ale te działania trzeba prowadzić, tylko w sposób, powiedziałbym, kompleksowy, systematyczny. Oczywiście dzisiaj nic albo prawie nic nie da się zrobić za darmo. Przy niewielkich nakładach finansowych te działania edukacyjne i informacyjne pewnie dałoby się przeprowadzić na większą skalę i mielibyśmy większe efekty tego.

    Też nie jestem przeciwko kampaniom medialnym, szczególnie telewizyjnym, zwłaszcza dobrze zrobionym, bo to również jest duży nośnik, bardzo silnie przemawiający do wyobraźni, nośnik informacji i tych wszystkich wartości, które chcemy w tym przekazie zawrzeć.

    Kolejna rzecz, związana również z takim wizualnym podejściem do problemu, pewnego rodzaju odstraszania i jakiegoś takiego, powiedziałbym, oddziaływania na wyobraźnię, to zakaz absolutny i przestrzeganie tego zakazu związanego z promocjami i reklamami, z którymi w dalszym ciągu mamy do czynienia, a zgodnie z prawem tego typu działania powinny być dzisiaj już zabronione, wykluczone i nie powinniśmy mieć z nimi problemu. A więc tu jest kwestia egzekwowania zakazu pokazywania tych pseudoreklam przez organy, które są do tego upoważnione.

    Szanowni Państwo! Jeżeli chodzi o dalsze aspekty finansowe, to jak zestawi się dwie liczby, dwie wielkości: związane z wpływami z tytułu akcyzy i związane z wydatkowaniem środków na realizację tego typu programu, to rzeczywiście to zbicie jest bardzo, powiedziałbym, niekorzystne, jeżeli chodzi o poziom finansowania naszego programu. Bo jak ma się 18 mld zł do niecałego 1 mln zł? Tak że myślę, że gdyby były dobre pomysły i dobre zapisy programowe, to minister zdrowia absolutnie byłby w stanie zabezpieczyć w takim budżecie znacznie większe pieniądze przy naszej wspólnej aprobacie, przy aprobacie i komisji, i parlamentu, bo warto te pieniądze wydać na działania, o których ja mówię i o których mówili moi przedmówcy.

    Kolejna kwestia to jest dostępność. O tej dostępności też już była mowa. Wydaje się, że rzeczywiście ograniczenie tej dostępności z jednej strony skutkuje pozytywnie, bo jest to utrudnienie - mówię również o dostępności finansowej, ekonomicznej, ale i takiej bardzo faktycznej - ale z drugiej strony otwiera inne możliwości, a więc nielegalnego handlu, przemytu, nielegalnej produkcji. Oczywiście to trzeba wypośrodkować.

    Faktem jest, że dzisiaj obciążenia z tytułu palenia wcale nie są małe, szczególnie jeżeli chodzi o rodziny o niskich dochodach, i one w pewien sposób rzeczywiście, co też znalazło miejsce w sprawozdaniu, pogłębiają, utrwalają biedę w tych rodzinach, bo ten nałóg jest tak silny, że przy wyborze zakupu środków spożywczych niejednokrotnie na pierwszym miejscu mimo wszystko stawia się papierosy. W związku z tym trzeba też wyważyć te działania, one nie mogą być zbyt mocno nakierowane ani w jedną stronę, ani w drugą stronę, żeby rzeczywiście nie przekroczyć jakiejś wąskiej granicy. Z jednej strony wydaje się - zresztą takie są doniesienia w raporcie, w sprawozdaniu - że podniesienie cen powoduje ograniczenie zużycia papierosów, czyli palenia, ale z drugiej strony wiemy o tym, że w tym samym momencie rośnie szara strefa, jak też była o tym mowa, nawet do 10%.

    A więc te działania muszą być kompleksowe, komplementarne, ktoś musi je koordynować, również działania organów ścigania, wszystkich służb powołanych do tego. To też było już podnoszone w państwa wypowiedziach. Na tym zakończę ten wątek.

    Kolejna rzecz. Ograniczenia, które udało się wprowadzić w 2010 r., przynoszą określone i pozytywne, jak się wydaje, skutki, a więc ograniczenie palenia czy eliminowanie palenia z miejsc publicznych. Tak do końca jest to oczywiście niemożliwe. Są przypadki, również w szpitalach - byłem świadkiem takich przypadków - że nałogowi palacze, trafiając do szpitala, trafiając na sale chorych, niejednokrotnie nawet intensywnej terapii czy intensywnego nadzoru, przerywając palenie, po dwóch dniach po prostu dostawali pewnej zapaści, puchli itd. A więc takie gwałtowne zerwanie nałogowców z paleniem też nie zawsze może być pozytywne. Takie przypadki też musimy brać pod uwagę, żeby systematyczne eliminować papierosy z miejsc publicznych. Dzisiaj mamy świadomość, że radykalnie nie da się tego zabronić, bo nawet pod groźbą dużych kar nałogowcy gdzieś tam pokątnie jednak palą te papierosy.

    Zmiana kultury palenia. To też jest efekt pewnych działań i kampanii, nieładnie mówiąc, propagandowych czy promocyjnych, bo rzeczywiście w ostatnich latach obserwujemy pozytywne zjawiska związane ze zmianą kultury palenia. W domu wśród domowników, wśród gości najczęściej już się nie pali, nie mówiąc o tym, żeby pójść do kogoś i w jego mieszkaniu czy w jego biurze palić papierosy. To jest bardzo ważny element, bardzo pozytywny i myślę, że kształtowanie pewnej kultury, pewnej obyczajowości jest bardzo istotne, jeżeli chodzi o ograniczenie używania tytoniu.

    Kolejna rzecz, która pojawia się w ostatnim czasie, to jest właśnie sprzedaż liści tytoniowych. Zabronione są obrót i sprzedaż niektórych wyrobów roślinnych, produktów roślinnych i myślę, że przyszedł czas, żeby uregulować również ten problem. Wydaje się, że on dzisiaj jest może marginalny, ale podnosząc ceny tytoniu, za chwilę może się okazać, że jest to poważny problem, dlatego należy w najbliższym czasie kontrolować również produkcję i sprzedaż tych liści tytoniowych. (Dzwonek)

    Tak że mimo uwag, które oczywiście tutaj trafiają, chcę wyrazić opinię Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego, że będziemy głosować za przyjęciem tego sprawozdania. Ono jest logicznie ułożone, wnosi dużo danych, pokazuje wiele kwestii. Natomiast o tych mankamentach ja też mówiłem, ale oczywiście również panie i panowie posłowie podnosili te problemy. Cieszę się z obietnicy, że od 2014 r. będziemy mieli nową jakość. Miejmy nadzieję, że również tego programu profilaktycznego. Dziękuję uprzejmie.

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński)