14 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec byłych posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej skazanych w procesie brzeskim za działalność na rzecz demokratycznego Państwa Polskiego (druk nr 363).

Poseł Piotr Tomański:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie projektu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec byłych posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej skazanych w procesie brzeskim za działalność na rzecz demokratycznego Państwa Polskiego, druk nr 363.

    W uzasadnieniu czytamy, że celem ustawy jest pełne przywrócenie czci i godności dziesięciu posłom na Sejm II Rzeczypospolitej represjonowanym za działalność na rzecz demokratycznej Polski przez obóz sanacyjny, odmiennie pojmujących dobro Polski, skazanym na kary od 1,5 roku do 3 lat więzienia, po ich uprzednim aresztowaniu w nocy z 9 na 10 września 1930 r.

    Projektodawcy podkreślają, że projekt ustawy jest wykonaniem historycznego, moralnego i prawnego obowiązku demokratycznej III Rzeczypospolitej wobec tych posłów.

    Podstawą oceny przedmiotowego projektu powinno być stwierdzenie, że filarem ustroju Rzeczypospolitej Polskiej jest zasada podziału władzy, określona w art. 10 Konstytucji RP. Wynika z niej, że stanowienie prawa jest bezwzględnie zastrzeżone dla władzy ustawodawczej, a wyjątki mogą wynikać tylko z przepisów konstytucyjnych. Odpowiednio wykonywanie władzy sądowniczej jest zastrzeżone dla sądów i trybunałów, a wyjątki mogą wynikać tylko z przepisów konstytucyjnych, na przykład art. 144 ust. 3 pkt 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który przyznaje prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej prerogatywę stosowania prawa łaski.

    Artykuł 1 projektu ma unieważnić wyrok sądowy. Tak skonstruowany przepis wchodzi bez wątpienia w obszar należący do władzy sądowniczej, to jest wymierzania sprawiedliwości w konkretnych sprawach karnych przez stosowanie obowiązujących norm prawnych. Władza ustawodawcza uchylająca przedłożony projekt wkroczyłaby na obszar zastrzeżony wyłącznie dla sądów, które w postępowaniu odwoławczym lub w postępowaniu szczególnym mogą stwierdzić nieważność wyroku po ustaleniu istnienia przesłanek. Podstawowe znaczenie dla oceny przedstawionego zagadnienia ma jednak przepis szczególny, art. 175 Konstytucji RP. Stanowi on, że wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe i w ust. 2, że sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny. Przepis ten rozstrzyga jednoznacznie, że tylko Sąd Najwyższy i sądy powszechne, administracyjne, wojskowe mogą sprawować wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten ma charakter gwarancyjny i nie dopuszcza żadnych odstępstw, chyba że przepis o randze konstytucyjnej stanowi inaczej. Wyjątek od reguły określony jest bezpośrednio w cytowanym art. 175 ust. 2 Konstytucji RP, sądy wyjątkowe, oraz w przepisie art. 144 ust. 3 pkt 18 Konstytucji RP, przyznającym prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej prerogatywę stosowania prawa łaski. Podobną wyjątkową prerogatywę przyznawał prezydentowi RP art. 69 ustawy konstytucyjnej z dnia 23 kwietnia 1935 r., który umożliwił prezydentowi RP Władysławowi Raczkiewiczowi ogłoszenie amnestii, na którą powołują się autorzy.

    W uzasadnieniu do projektu ustawy stwierdzono, że nie jest on precedensem w najnowszej historii Rzeczypospolitej Polskiej, albowiem obowiązuje także ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Ustawa z 1991 r. nie uznaje bezpośrednio za nieważne konkretnych wyroków, a jedynie określa podstawę, jak i Kodeks postępowania karnego, stwierdzenia nieważności orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych. Ustawodawca skonstruował w tej ustawie normę ogólnoabstrakcyjną, podlegającą zastosowaniu przez sąd powszechny, sąd wojskowy albo Sąd Najwyższy, który w konkretnej sprawie ocenia spełnienie przesłanek ustawowych. Nie można mieć zatem wątpliwości, że w ustawie z 1991 r. zastosowano zupełnie inną metodę osiągnięcia słusznego celu niż w przedłożonym projekcie ustawy. Różnicy tej w żaden sposób nie można bagatelizować czy sprowadzać do czysto pojęciowego rozróżnienia, gdyż umożliwienie niezawisłym sądom zbadania podstaw stwierdzenia nieważności i dokonania samodzielnie ustaleń faktycznych oznacza właśnie, że respektowana jest zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada podziału władzy i zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości. Innymi słowy, opinia nie kwestionuje celu projektu (Dzwonek), lecz wyłącznie sposób jego realizacji. Projekt powinien określać szczególną, dodatkową podstawę stwierdzenia nieważności prawomocnego wyroku sądu karnego.

    Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że projekt ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz demokratycznej Polski byłych posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej więźniów brzeskich jest niezgodny z przepisem art. 2, 10 i 175 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że wkracza w istotę kompetencji zastrzeżonych przez konstytucję dla organów władzy sądowniczej. Zaakceptowanie przedmiotowego projektu ustawy byłoby ryzykowne dla demokratycznego państwa polskiego, pozwalałoby większości parlamentarnej zmieniać czy unieważniać prawomocne wyroki sądu.

    Mając powyższe na uwadze, biorąc pod uwagę opinie prawne Biura Analiz Sejmowych i orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, wnoszę o odrzucenie poselskiego projektu ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec byłych posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej skazanych w procesie brzeskim za działalność na rzecz demokratycznego Państwa Polskiego. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Marek Kuchciński)