4 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o powrocie do Rzeczypospolitej Polskiej osób pochodzenia polskiego deportowanych i zesłanych przez władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (druk nr 22).

Poseł Franciszek Jerzy Stefaniuk:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawicielu Inicjatywy Ustawodawczej! Po raz drugi w tej sprawie zabieram głos. Myślę, że tym razem czas pozwoli na sfinalizowanie projektu będącego wynikiem inicjatywy obywatelskiej i ustawa stanie się rzeczywistością.

    Niniejszy obywatelski projekt ustawy umożliwia powrót do ojczyzny osobom polskiego pochodzenia, którym wichry historii w rezultacie zsyłek, deportacji czy bolesnych zmian granic zamknęły możliwość życia we własnej ojczyźnie. Oczywiście uświadamiamy sobie, że oczekujący na repatriację to już nie są w większości osoby deportowane, to są ich potomkowie. Jeśli była tu wątpliwość co do nabycia obywatelstwa, to rzeczywiście nie są to ci, których wywieziono. Myślę, że nawet nie zawsze byłoby to wskazane dla osób, które tam gdzieś się zakorzeniły, bo muszą one sobie uświadomić, że to często nie jest powrót do utraconego raju, to jest powrót do rzeczywistości, do takiej codziennej rzeczywistości. Uchwalenie ustawy nie jest wprowadzeniem obowiązku przyjazdu osób oczekujących. Powinno się w pełni uświadomić te osoby, jaka jest tutaj sytuacja, bo często w gorszych warunkach, ale tam, gdzie człowiek zapuszczał korzenie przez dziesiątki lat, jest łatwiej funkcjonować, niż po przesadzeniu w obce środowisko. Taka jest po prostu rzeczywistość.

    Wracając do tematu, chcę powiedzieć, że z racji pracy w Komisji Łączności z Polakami za Granicą, jakże często przebywając poza granicami Polski na Wschodzie, spotykamy Polaków, od których można się uczyć prawdziwego patriotyzmu. Z rozmów z nimi bije tęsknota do kraju, do macierzy, do Polski. Są głęboko zainteresowani kultywowaniem polskiej kultury na ziemi, gdzie żyją. Dla mnie np. kobieta czy osoba z różańcem to nie jest wymiar tradycji, to kojarzy mi się raczej z wymiarem wiary po prostu. W ten sposób nie ocenia się przynależności do Polski.

    Zdajemy sobie sprawę, że dzisiaj debata nad przedmiotową ustawą odbywa się po wielu pokoleniach, jak już mówiłem, po utracie ojczyzny przez przodków tych osób. Można jednak powiedzieć, że niniejszy projekt jest symbolicznym aktem sprawiedliwości dziejowej. On ma pewien aspekt otwarcia się, nieizolowania się od tych ludzi. A ważnym wymiarem sprawy jest obywatelskie zaangażowanie się w przyjęcie repatriantów do Polski. Myślę, że w tym miejscu należą się słowa szacunku śp. marszałkowi Maciejowi Płażyńskiemu, prezesowi Stowarzyszenia ˝Wspólnota Polska˝, który zainteresował się tym, w widoczny sposób zajął się tym tematem. Dzisiaj jesteśmy spadkobiercami jego tak jakby testamentu poprzez obecnego tu syna Jakuba.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W załączonych opiniach, jak i w dotychczasowych dyskusjach na ten temat, bo już były dyskusje, zgłoszono i zgłaszano uwagi do niniejszego projektu. Myślę, że jest to zadanie dla komisji, do których ten projekt będzie skierowany. Natomiast problemy w wymiarze rzeczowym z punktu widzenia zapisów ustawy są często prostsze, niż to wynika ze zwykłej rzeczywistości. Mamy przecież już praktykę w przypadkach dokonanej repatriacji, tej, która była. Mieliśmy przykłady, jak już wspominałem, trudnej adaptacji repatriantów w Polsce.

    Ustawa nakłada podstawowy obowiązek w zakresie koordynacji repatriacyjnej na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Niemniej jednak jeśli ustawa otrzyma ostateczny kształt, jest to zadanie dla szeroko rozumianego samorządu, dla organizacji pozarządowych oraz - jak to wynika choćby z faktu inicjatywy obywatelskiej - dla szerokiego kręgu społeczeństwa.

    Tu trzeba powiedzieć o jednej rzeczy. Nie możemy w tym przypadku rozdzielić obowiązku samorządu od obowiązku państwa, bo przede wszystkim jeżeli obywatel repatriant przybędzie do Polski, to on gdzieś zamieszka, tam gdzie rolę gospodarza pełni samorząd, jednak ze strony państwa nie może to być obojętne i nie może być cały ciężar zrzucony tylko na barki samego samorządu. W jakiś sposób wszyscy powinni dzielić między siebie ten problem. A z kolei klimat otwarcia tematu jest bardzo ważny, bo mamy do czynienia z obywatelskim projektem ustawy. To tak jakby Polska się otwarła na nich, zapraszała ich. Nie jest to rządowy projekt ustawy, tylko jest to projekt, można powiedzieć, Rzeczypospolitej, obywatelski, Polski.

    Był tu wspomniany temat Karty Polaka. Nawet ci, którzy nie skorzystali z Karty Polaka, ucieszyli się po prostu, że oto Polska o nich pamięta. I ten wymiar jest. Wiedzcie o jednej rzeczy, szanowni państwo: Jak jesteśmy na Wschodzie, wymiar pamięci kraju, macierzy o nich najbardziej ich satysfakcjonuje, zadowala. W wymiarze materialnym, pieniężnym nie jesteśmy w stanie pomóc w sposób zadowalający, bo nas nawet na to nie stać. Ale chodzi o to, żeby nie zapomnieć, żeby pamiętać, żeby te krzywdy w jakiś sposób możliwy dla nas naprawiać.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tak jak w minionej kadencji, tak i teraz Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego popiera projekt ustawy. Idąc za przykładem posła Tyszkiewicza, jesteśmy za skierowaniem go do trzech komisji, które są najbardziej merytoryczne: komisji spraw wewnętrznych, komisji samorządu terytorialnego i oczywiście Komisji Łączności z Polakami za Granicą, ponieważ to jest kwestia korespondencji tych, którzy są po tamtej stronie, i tych, którzy muszą troszczyć się o to, żeby ta ustawa nie była dla nikogo dolegliwością, a wynikała z rzeczywistej obywatelskiej troski o tych, z którymi jesteśmy złączeni korzeniami polskimi. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)