10 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (druki nr 1996 i 2422).

Poseł Sprawozdawca Elżbieta Achinger:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Chciałabym przedstawić sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (druki nr 1996 i 2422).

    Wyżej wymieniony projekt został skierowany do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka do pierwszego czytania w dniu 19 lutego i był rozpatrywany na posiedzeniach podkomisji i komisji w dniach 7 i 28 maja.

    Celem nowelizacji wniesionej przez grupę posłów jest zniesienie stażu referendarskiego w ramach aplikacji sędziowskiej podyktowane brakiem możliwości zagwarantowania wszystkim egzaminowanym aplikantom sędziowskim kończącym ten staż zatrudnienia na stanowiskach referendarskich. Ta sytuacja spowodowana jest, jak wiemy, niedostateczną liczbą zwalnianych stanowisk referendarskich na skutek naturalnego ruchu kadrowego. Było to podnoszone w stanowisku rządowym, a także w stanowisku Krajowej Rady Sądownictwa, podczas posiedzeń zarówno podkomisji, jak i komisji. Ewentualne zatrudnienie wszystkich aplikantów aplikacji sędziowskiej na stanowiskach referendarzy sądowych może spowodować problemy o charakterze organizacyjnym, ale przede wszystkim kadrowym. Ponadto likwidacja stażu referendarskiego wynika z braku możliwości pozyskania środków finansowych na utworzenie nowych etatów, więc praktyczne możliwości zapewnienia wszystkim aplikantom stażu będą bardzo ograniczone.

    Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów aplikacja sędziowska trwa 48 miesięcy. W ramach niej jest 30 miesięcy zajęć w krajowej szkole, a staż wynosi 18 miesięcy. W okresie stażu aplikant aplikacji sędziowskiej zostaje zatrudniony na stanowisku referendarza sądowego na czas nieokreślony. Konstrukcja tego 18-miesięcznego stażu na stanowisku referendarza komplikuje status aplikanta, który jednocześnie staje się pracownikiem sądu. Powstają pewne trudności przy próbach opracowania programu takiego stażu, gdyż mamy niejednolitą strukturę organizacyjną i te staże będą odbywane przez poszczególnych aplikantów w sądach.

    Zgodnie z obecnymi przepisami aplikanci sędziowscy powinni odbyć staż na stanowisku referendarza sądowego zgodnie z programem aplikacji uchwalonym przez radę programową. Trudno też ustalić założenia tego programu, skoro o miejscu wykonywania pracy w danym sądzie rejonowym będzie decydował prezes tego sądu. W związku z planowanym zniesieniem stażu w ramach aplikacji sędziowskiej należy również dokonać zmian w Prawie o ustroju sądów powszechnych, w związku z tym w projekcie oczywiście proponowano zmiany art. 61 § 1 pkt 7 P.u.s.p., tak aby na stanowisko sędziego sądu rejonowego mógł być powołany ten, kto ukończył aplikację sędziowską, zdał egzamin w krajowej szkole oraz przez okres co najmniej 18 miesięcy był zatrudniony na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego w pełnym wymiarze czasu pracy albo pracował w charakterze asesora prokuratorskiego przez co najmniej 3 lata przed wystąpieniem o powołanie go na stanowisko sędziego. Po ukończeniu aplikacji i złożeniu egzaminu sędziowskiego z wynikiem pozytywnym absolwent aplikacji sędziowskiej będzie mógł ubiegać się o zatrudnienie na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego. Czas zatrudnienia będzie jednocześnie stanowić okres niezbędnej praktyki koniecznej do ubiegania się o stanowisko sędziowskie. W projekcie oczywiście mocno podkreślono, że osobom, które ukończyły aplikację sędziowską, będzie przysługiwać pierwszeństwo w zatrudnieniu na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego przed innymi osobami, które będą ubiegać się o to stanowisko w ramach konkursu.

    Zmiana art. 61 § 1 pkt 7 P.u.s.p. wywołuje też potrzebę modyfikacji art. 61 § 7, który powinien stanowić, iż w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy okres, o którym mowa, po prostu podlega proporcjonalnemu wydłużeniu.

    Konsekwencją likwidacji stażu referendarskiego będzie też uchylenie art. 153a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych normującego zatrudnienie na stanowisku referendarza sądowego w ramach aplikacji sędziowskiej. Przewiduje się wprowadzenie przepisu przejściowego, zgodnie z którym wobec aplikantów, którzy ukończyli aplikację sędziowską w 2013 r. i w tym roku powinni rozpocząć staż referendarski, stosuje się przepisy dotychczasowe.

    Zniesienie stażu referendarskiego odbywającego się w ramach aplikacji sędziowskiej wymusi też nowelizację aktów wykonawczych. Wejście w życie zmiany przepisów związanych ze zniesieniem tego stażu w ramach aplikacji sędziowskiej nie będzie angażowało dodatkowych środków finansowych budżetu państwa, a pozwoli na uniknięcie wydatków z budżetu w związku z zagwarantowaniem wszystkim egzaminowanym aplikantom zatrudnienia.

    Podczas prac zarówno podkomisji, jak i komisji wysłuchano wystąpień wszystkich zainteresowanych stron. W czasie burzliwych obrad, mogę tak powiedzieć, szczególnie komisji, zgłoszono sześć poprawek do tego procedowanego projektu, z których przyjęto trzy dotyczące ustalania zasad ubiegania się o wolne stanowisko referendarza sądowego lub asystenta sędziego osób umieszczonych na różnych listach kwalifikacyjnych, zniesienia obowiązku zwrotu pobranego stypendium przez aplikanta w sytuacji niepodjęcia zatrudnienia na stanowisku, o którym mowa w art. 44 ust. 1 pkt 2 ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, po udokumentowaniu podjęcia zatrudnienia i bezskutecznego podjęcia tego zatrudnienia, oraz zgłoszono jedną poprawkę legislacyjną.

    Obszerna dyskusja dotyczyła problemu ochrony praw nabytych tych osób, które zdecydowały się na rozpoczęcie szkolenia prowadzonego według zasad z 2009 r. - wejścia w życie ustawy - czyli tak zwanej ekspektatywy prawnej maksymalnie ukształtowanej. Zastanawialiśmy się, które aspekty można przyjąć bądź odrzucić. Stawiano też zarzuty, iż projektowane zmiany mają w ogóle służyć likwidacji szkoły i zaprzepaszczenia jej dotychczasowego dorobku. Komisja uczestniczyła w posiedzeniu wyjazdowym w ramach kontroli nadzoru nad tą szkołą w Krakowie i stwierdziła, że tak powiem, bardzo wysoki poziom zarówno szkolenia, jak i osób, które są zaangażowane w szkolenie. Myślę, że z dyskusji w trakcie prac komisji absolutnie nie wynikała wola jakiegokolwiek destruktywnego działania w stosunku do samego projektu i bardzo dobrze funkcjonującego projektu szkoleniowego w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Stanowisko zaprezentowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości i posłów wnioskodawców także całkowicie przeczyło tym tezom.

    Na posiedzeniu komisji w dniu 28 maja przyjęto ostateczną wersję projektu ustawy i komisja wnosi do Wysokiego Sejmu o jej uchwalenie. Dziękuję bardzo.