7 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy o kuratorach sądowych (druki nr 3409 i 3513).

Poseł Sprawozdawca Elżbieta Achinger:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie z prac Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka dotyczących rozpatrzenia komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy o kuratorach sądowych, druki nr 3409 i 3513.

    Procedowany projekt ustawy został opracowany w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2014 r., w którym Trybunał Konstytucyjny uznał w kilku punktach rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2013 r. w sprawie sposobu wykonywania obowiązków i uprawnień przez kuratorów sądowych w sprawach karnych wykonawczych za niezgodne z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych oraz z art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

    Zakwestionowane przepisy rozporządzenia dotyczą obowiązków zawodowego kuratora sądowego wobec kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej oraz uprawnień przyznanych kierownikowi zespołu wobec zawodowego kuratora sądowego.

    Zespoły kuratorskiej służby sądowej tworzone są w sądach rejonowych w celu wykonywania orzeczeń w sprawach karnych oraz w sprawach rodzinnych i nieletnich.

    Aby pozostawić ustawodawcy czas na przygotowanie koniecznych zmian legislacyjnych, a jednocześnie zapobiec luce w prawie uniemożliwiającej efektywne sprawowanie dozoru przez kuratorów sądowych, trybunał odroczył do dnia 30 czerwca 2015 r. utratę mocy obowiązującej przepisów uznanych za niekonstytucyjne. W związku z powyższym celowe stało się uregulowanie tych zagadnień przewidzianych w zakwestionowanym rozporządzeniu na poziomie ustawowym.

    Projektowane rozwiązanie ukierunkowane jest na wzmocnienie pozycji ustrojowej kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej, jest też konieczne do poprawy jakości i sprawności pracy kuratorów sądowych. W dotychczasowym modelu ustrojowym kierownik w praktyce wypełniał głównie funkcje administracyjno-biurowe, a jego kompetencje w zakresie merytorycznego oddziaływania, czyli korygowania prac podległych kuratorów, były powszechnie kwestionowane.

    Obecna zmiana nowelizacyjna tworzy czytelną i hierarchiczną strukturę kurateli sądowej, w której kurator okręgowy zarządza kuratorską służbą sądową w okręgu i jest za to odpowiedzialny przed prezesem sądu okręgowego. Z kolei kierownik zarządza kuratorską służbą sądową w zespole i jest za to odpowiedzialny przed kuratorem okręgowym, a zawodowi kuratorzy sądowi za należyte wykonywanie zadań i obowiązków ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność przed kierownikiem zespołu.

    Należy dodać, że kierownik zespołu nie jest podmiotem z zewnątrz, przeciwnie - jest kuratorem zawodowym, członkiem kierowanego przez siebie zespołu, świetnie znającym lokalne realia oraz specyfikę pracy podległych mu kolegów kuratorów. Jego odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie zespołu jako całości bezwzględnie wymaga nie tylko kompetencji administracyjnych i organizacyjnych, ale również narzędzi realnego wpływu na sposób wykonywania przez kuratorów ich obowiązków służbowych. Ustawa w obecnym brzmieniu, art. 41 ust. 1, stanowi, że do obowiązków kierownika zespołu należy wykonywanie działań niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej w zakresie działań zespołu. Niejasność obowiązujących przepisów stała się podstawą do powszechnego podważania merytorycznych kompetencji kierownika, uniemożliwiającego mu efektywne zarządzanie zespołem.

    W toku prac podkomisji, której miałam zaszczyt przewodniczyć, a następnie prac komisji, po zapoznaniu się ze stanowiskami Ministerstwa Sprawiedliwości oraz przedstawicieli Krajowej Rady Kuratorów, wprowadzono do projektu kilka poprawek, dotyczących, po pierwsze, ustanowienia zastępcy kierownika zespołu i osoby powołującej go na to stanowisko, po drugie, poszerzenia zakresu kompetencji kierownika zespołu o nadzorowanie obsługi biurowej zespołu, i po trzecie, zmiany w art. 42 ust. 2, która była może największą kontrowersją w czasie prac zarówno podkomisji, jak i komisji, a dotyczyła wprowadzenia możliwości utworzenia dla zespołów sekretariatów. Ostateczna wersja przepisu przyjęta przez komisję brzmi następująco: ˝Prezes sądu rejonowego może utworzyć sekretariat zespołu, a jeśli w skład zespołu wchodzi więcej niż dziesięciu kuratorów sądowych, prezes sądu rejonowego tworzy sekretariat zespołu˝, czyli jest to wtedy obligatoryjne. Przyjęliśmy tę wersję po długiej debacie, oczywiście zgodnie z tym, co zaproponowało Ministerstwo Sprawiedliwości, tłumacząc się niemożnością zapisania w ustawie obligatoryjnego utworzenia sekretariatów dla wszystkich zespołów, przynajmniej na tym etapie legislacyjnym.

    Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem tego punktu, który dotyczy utworzenia sekretariatu zespołu - w tym zakresie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka wnoszę o przyjęcie projektu ustawy z druku nr 3513. Dziękuję.