1 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o pilnym rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1312 i 1377).

Poseł Sprawozdawca Marek Rząsa:

    Pani Marszałek! Pani Minister! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (druki nr 1312 i 1377).

    Projekt wpłynął do Sejmu 30 kwietnia, a 2 maja został skierowany do pierwszego czytania do obu komisji. Odbyło się ono 14 maja. Porządek posiedzenia przewidywał zapoznanie się z uzasadnieniem wnioskodawcy projektu, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy.

    Na wniosek prezydiów komisji obradujących wspólnie projekt ustawy skierowano do prac istniejącej podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk nr 21) oraz poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 172). Podkomisja pracowała nad projektem 15 maja bieżącego roku, złożyła komisjom swoje sprawozdanie, które zostało rozpatrzone 21 maja bieżącego roku.

    Głównym celem projektu jest upowszechnienie edukacji przedszkolnej i doprowadzenie do sytuacji, w której każde dziecko w wieku od 3 do 5 lat, jeśli rodzice wyrażą taką wolę, będzie mogło korzystać z edukacji przedszkolnej, która jest kluczowa ze względu na rozwój małego dziecka. Projekt stanowi również konsekwencję zapowiedzi premiera Donalda Tuska dotyczącej konieczności wsparcia finansowego jednostek samorządu terytorialnego w realizacji zadań z zakresu edukacji przedszkolnej poprzez dotowanie tej działalności z budżetu państwa. Projekt ten został przygotowany w taki sposób, aby możliwe było usunięcie dwóch głównych barier w dostępie do edukacji przedszkolnej.

    Pierwszą stanowi wysokość opłat wnoszonych przez rodziców. Dlatego też w proponowanym projekcie ustawy wprowadza się ustawowe ograniczenia w zakresie wysokości opłat pobieranych od rodziców za świadczenia udzielane przez placówki przedszkolne w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki. Zgodnie z projektem za każdą godzinę dodatkową, ponad ten gwarantowany bezpłatny czas pobytu dziecka w przedszkolu, rodzic od 1 września 2013 r. będzie płacił maksymalnie złotówkę. To zapewnia projekt ustawy. Oczywiście spowoduje to pewne skutki finansowe dla samorządów terytorialnych, dlatego też poza ustawowym ograniczeniem wysokości opłat dla rodziców ustawa gwarantuje jednostkom samorządu terytorialnego dotację z budżetu państwa, którą będą otrzymywały od 1 września 2013 r. Będzie ona przysługiwała samorządom i będzie przyznawana w odniesieniu do każdego dziecka korzystającego z edukacji przedszkolnej, bez względu na to, czy znajduje się ono w placówce publicznej czy też niepublicznej. Jej wysokość została skalkulowana tak, aby pokryć ubytek dochodów samorządu terytorialnego związany z obniżeniem wysokości opłat ponoszonych przez rodziców. Dotacja na jedno dziecko w roku 2013 będzie wynosiła 414 zł (okres od września do grudnia), natomiast w roku 2014 - 1242 zł. W ramach budżetu państwa limit wydatków na ten cel w 2013 r. będzie wynosił 504 mln zł, natomiast w następnych latach - 1567 mln zł. Kwota limitu wydatków z budżetu państwa na edukację przedszkolną będzie corocznie waloryzowana o wskaźnik inflacji.

    Wysoki Sejmie! Drugą ze wspomnianych barier stanowi brak dostępności edukacji przedszkolnej spowodowany ograniczoną liczbą miejsc wychowania przedszkolnego. Dlatego też dotacja przekazywana samorządom terytorialnym została tak skalkulowana, żeby można było pokryć ubytek w dochodach związany z obniżeniem opłat dla rodziców - o tym już mówiłem - ale również tak, aby każdy samorząd mógł uzyskać w ramach tej dotacji środki na rozwój edukacji przedszkolnej.

    W projekcie zakłada się także, że od 1 września 2015 r. dzieci 4-letnie będą miały prawo do wychowania przedszkolnego. Oznacza to tyle, że rodzice, którzy będą chcieli, aby ich dziecko uczęszczało do przedszkola w wieku 4 lat, zgłaszając to dziecko do wychowania przedszkolnego, będą mieli gwarancję, że miejsce dla niego zostanie wskazane. Nie oznacza to jednak obowiązku edukacji przedszkolnej dla dzieci 4-letnich. Decyzję o tym, czy takie dziecko rozpocznie edukację przedszkolną, zawsze będą podejmowali jego rodzice.

    W projekcie wprowadza się również prawo dziecka 3-letniego do edukacji przedszkolnej od 1 września 2017 r. na tych samych zasadach jak prawo dziecka 4-letniego. Ponownie, decyzja o tym, czy 3-letnie dziecko będzie korzystało z edukacji przedszkolnej, zawsze będzie pozostawała po stronie rodziców.

    W celu zapewnienia odpowiedniej liczby miejsc wychowania przedszkolnego oprócz wsparcia samorządów dotacją z budżetu państwa, czyli tymi środkami, które pozostaną w budżecie samorządu po zrekompensowaniu ubytku związanego z obniżeniem opłat, w projekcie proponuje się również wprowadzenie rozwiązania, które pozwoli samorządom terytorialnym bardziej elastycznie podchodzić do tworzenia nowych miejsc. Polega ono na tym, że przedszkola niepubliczne, które w tej chwili funkcjonują w systemie oświaty, bądź te przedszkola niepubliczne, które powstaną w najbliższym czasie, będą mogły podjąć decyzję o tym, czy chcą być placówką podporządkowującą się tym zasadom, które obowiązują przedszkola publiczne, czyli czy będą prowadziły nabór zgodnie z zasadami rekrutacji, zatrudniały wykwalifikowaną kadrę i, co najważniejsze, pobierały taką opłatę jak w przypadku przedszkoli publicznych. Będzie to stanowiło samodzielną decyzję organów prowadzących te placówki, które mogą wpisać się w ten sposób w system tak zwanego przedszkola za złotówkę, czyli mogą przyjąć zasady obowiązujące w przedszkolach publicznych.

    Rekompensatę dla przedszkoli niepublicznych wpisujących się w zasady obowiązujące w odniesieniu do dostępnych przedszkoli publicznych pobierających od rodziców obniżoną opłatę stanowi to, że przedszkola takie będą otrzymywały z budżetu samorządu terytorialnego dotację w wysokości 100% kosztów utrzymania dziecka w przedszkolu publicznym, a nie, tak jak dotychczas, w wysokości 75%. To pozwoli również przedszkolom niepublicznym zrekompensować ubytek związany z obniżeniem opłat.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W trakcie dyskusji podczas posiedzeń komisji i podkomisji główne uwagi do projektu dotyczyły: konstytucyjności niektórych zapisów proponowanej ustawy, pilnego trybu uchwalania tej ustawy i obaw co do poprawności projektu ustawy, zamiany propozycji dotacji na subwencję oświatową jako według zgłaszających posłów opozycji, przedstawicieli Związku Nauczycielstwa Polskiego, bardziej stabilne i stałe źródło finansowania, wcześniejszego prawa do wychowania przedszkolnego, tj. od 1 września 2013 r., zasadności niektórych proponowanych rozwiązań skierowanych do placówek niepublicznych, uwzględnienia w zapisach projektu ustawy niepublicznej innej formy wychowania przedszkolnego, pojęcia wydatków bieżących, na podstawie których wylicza się dotacje dla niepublicznej placówki przedszkolnej, zasad ogłaszania przez samorządy konkursu dla placówek niepublicznych, wątpliwości i obaw, że suma maksymalnej wysokości opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego i dotacji nie pokryje kosztów zapewnienia przez gminy dodatkowych godzin wychowania przedszkolnego, wątpliwości dotyczących zasad dowożenia dzieci przez gminę.

    Dwie ostatnie kwestie zostały wyjaśnione w opinii prawnej z dnia 21 maja, przedstawionej posłom przez Biuro Analiz Sejmowych. W trakcie wspólnego posiedzenia Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej w dniu 21 maja złożono i przyjęto szereg poprawek. Większość z nich miała charakter redakcyjny i legislacyjny. Odrzucono te dotyczące zastąpienia dotacji celowych subwencją, wcześniejszego prawa do wychowania przedszkolnego, tj. od 1 września 2013 r., oraz przyspieszenia o rok możliwości składania aplikacji przez przedszkola niepubliczne w odniesieniu do całości programów. Przyjęto zaś poprawkę dotyczącą wpisania do projektu ustawy niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego.

    Pani Marszałek! Pani Minister! Wysoka Izbo! Pragnę poinformować, że projekt ustawy, zawarty w druku nr 1312, wraz ze zgłoszonymi i przyjętymi przez komisje poprawkami został przyjęty przez połączone komisje stosunkiem głosów 21 za, przy braku głosów sprzeciwiających się i 8 głosach wstrzymujących się. Przedkładając Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o pilnym rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, zawarte w druku nr 1377, wnoszę, by Wysoki Sejm raczył uchwalić załączony projekt ustawy. Dziękuję za uwagę, dziękuję uprzejmie. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Cezary Grabarczyk)