15 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny (druk nr 754).

Poseł Krzysztof Kłosowski:

    Bardzo dziękuję.

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! W imieniu posłów wnioskodawców mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie założenia projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, zawartego w druku sejmowym nr 754.

    Z tego miejsca chciałbym na początku skierować pytanie do pań posłanek i do panów posłów, czy pożądana i uzasadniona z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości jest regulacja, zgodnie z którą sytuacja określonej grupy osób, wyodrębnionej na podstawie posiadania takiej samej cechy i znajdowania się w takiej samej sytuacji faktycznej, jest odmiennie postrzegana na podstawie przepisów jednej ustawy względem uregulowań w innej ustawie. Z taką bowiem sytuacją mamy do czynienia w uregulowaniach rangi ustawowej w przedmiocie odpowiedzialności dorosłych dzieci za zobowiązania czynszowe rodziców lub opiekunów.

    W obecnym brzmieniu art. 688¹ § 1 Kodeksu cywilnego za zapłatę czynszu i innych należnych opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie. Odpowiedzialność wskazanych osób ogranicza się do wysokości czynszu i innych opłat należnych za okres ich stałego zamieszkiwania. Odpowiedzialność solidarna bierna polega na tym, iż wierzyciel może żądać spełnienia całości lub też części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, kilku z nich lub każdego z osobna. Wykonanie zobowiązania przez jednego z dłużników zwalnia pozostałych od długu.

    Obowiązywanie wskazanego przepisu skutkuje tym, że wierzyciele realizują uprawnienia do dochodzenia zapłaty zaległości czynszowych wzglądem osób, które uzyskały pełnoletniość podczas zamieszkiwania z najemcą. Uprawnienie to obejmuje również i te raty czynszu, co do których zaistniała wymagalność w czasie niepełnoletności wskazanych osób. Szczególnie niepokojące jest działanie takiego uregulowania wobec zstępnych najemcy.

    Rozwiązania polskiego systemu prawnego w omawianym zakresie są pozbawione cech spójności. Sytuacja prawna pełnoletnich dzieci pozostających na utrzymaniu opiekunów lub rodziców w zakresie odpowiedzialności za opłaty za mieszkanie jest odmiennie rozstrzygana na gruncie przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych względem uregulowań Kodeksu cywilnego. Stosownie bowiem do art. 4 ust. 6 wskazanej ustawy z solidarnej odpowiedzialności za czynsz oraz inne opłaty wnoszone na rachunek spółdzielni mieszkaniowej zostali wyłączeni pełnoletni zstępni pozostający na utrzymaniu członków spółdzielni, właścicieli lokali niebędących członkami spółdzielni lub osób niebędących członkami spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze prawo własności do lokalu.

    Rozwiązania zawarte w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie nowelizacji Kodeksu cywilnego zmierzają do ujednolicenia regulacji prawnych odnoszących się do omawianej kwestii. Projektowane zmiany polegają na przeniesieniu rozwiązań legislacyjnych zawartych w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych, a dotyczących wyłączenia odpowiedzialności za zadłużenia czynszowe pełnoletnich dzieci pozostających na utrzymaniu rodziców i wspólnie z nimi zamieszkujących, również do przepisów Kodeksu cywilnego poprzez proponowaną nowelizację art. 688¹ § 1. U podstaw przedkładanych zmian leży nie tylko zamierzenie ujednolicenia obowiązujących rozwiązań prawnych. Projekt ten wyrósł bowiem również z wrażliwości społecznej wnioskodawców. Nie stanowią odosobnionych przypadków sytuacje, w których wszczyna się postępowanie egzekucyjne wobec pełnoletnich dzieci zamieszkującymi z rodzicami i pozostających na ich utrzymaniu celem wyegzekwowania zaległości czynszowych. Czy zgodne jest z poczuciem sprawiedliwości obecne rozwiązanie przewidujące, że za długi związane z niespłacaniem należności czynszowych rodziców odpowiadają ich dzieci, w tym również za te zaległości, które powstały przed osiągnięciem przez nie pełnoletniości? Aktualne brzmienie przepisów Kodeksu cywilnego dopuszcza bowiem takie sytuacje i nie czyni w tym zakresie żadnych szczególnych ograniczeń w dochodzeniu przez wierzycieli zaległości płatniczych od zstępnych najemcy.

    Przy przedstawieniu założeń niniejszej nowelizacji niezbędne jest również odniesienie się do faktycznego, wynikającego z życia codziennego i obrotu gospodarczego, charakteru opłat czynszowych. W obliczu braku uregulowania należności wynikających z czynszu za najem mieszkania czy też lokalu mieszkalnego przed najemcą rysuje się perspektywa eksmisji. Pozwala to na przyjęcie wniosku, iż należności czynszowe w razie trudnej sytuacji materialnej rodziny regulowane są w pierwszej kolejności spośród należności z innych tytułów. Czy wobec tego za sprawiedliwe społecznie można uznać przypadki, gdy wierzyciel dochodzi należności z tytułu umowy najmu od dziecka najemcy, które pozostaje na utrzymaniu rodziców z takich przyczyn, że uczy się bądź też studiuje? Czy dziecko to, w myśl obowiązujących przepisów, powinno być w swoisty sposób karane za to, że chcąc polepszyć swoją sytuację materialną względem sytuacji rodziców, kontynuuje naukę w myśl zasady, że podstawę sukcesu stanowi odpowiednie wykształcenie? Przy obowiązujących obecnie przepisach taki oto młody człowiek, wchodząc w dorosłe życie, niesie na swoim karku kilku- albo kilkudziesięciotysięczne zobowiązanie, na którego spłatę nie ma środków na początku swojej dorosłości. Chyba że powinien, w myśl dotychczasowych przepisów, podjąć pracę zarobkową po osiągnięciu pełnoletniości, a może nawet przed ukończeniem 18 roku życia. Problem tkwi w tym, że tym bardziej w obecnej sytuacji na rynku pracy brak jest ofert dla osób bez odpowiednich umiejętności, stąd na pochwałę zasługuje chęć kontynuowania nauki. Prawnicy mogą stwierdzić, iż po spłaceniu należności ten oto młody człowiek może dochodzić zwrotu części spłaconego świadczenia od rodziców na podstawie tzw. roszczenia regresowego. Jednakże proszę sobie wyobrazić z czysto ludzkiego punktu widzenia, przy pominięciu aspektu skuteczności efektów takiego roszczenia, fakt wystąpienia przez dziecko do sądu przeciw własnym rodzicom.

    Warte odnotowania jest to, iż w ramach konsultacji społecznych w przedmiocie niniejszej nowelizacji projektu wpłynęła pozytywna opinia Krajowej Rady Komorniczej. Jest to o tyle istotne, że uchwalenie niniejszej ustawy może spowodować obniżenie wpływów z tytułu opłat pobieranych przez komorników w ramach egzekucji należności czynszowych, a mimo to przedłożony projekt został zaopiniowany pozytywnie przez ogólnopolski organ samorządu komorników sądowych. Odnosząc się do opinii Krajowej Rady Radców Prawnych, należy co do zasady zgodzić się z wyartykułowanymi subtelnymi różnicami podmiotowymi i przedmiotowymi w poddanych analizie stosunkach prawnych. Jednakże nie zmienia to faktu, że obecne uregulowanie sytuacji pełnoletnich zstępnych zamieszkujących w lokalach podlegających przepisom Kodeksu cywilnego względem zawartej w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych regulacji sytuacji prawnej tychże osób pozostających na utrzymaniu rodziców narusza zasadę równości. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że formuła konstytucyjnej równości wobec prawa mieści się w pojęciu równości jako przynależności określonych podmiotów do tej samej klasy, której wyróżnienia dokonujemy z punktu widzenia cech uznanych za istotne, i nie jest tożsama z pojęciem identyczności.

    Trybunał Konstytucyjny wskazuje, iż sprawą podstawową dla oceny dochowania zasady równości jest ustalenie cechy istotnej, z uwagi na którą przepisy prawa dokonały zróżnicowania sytuacji prawnej swoich adresatów. Odmienny rodzaj tytułu prawnego do lokalu nie powinien zatem stanowić z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości uzasadnionego kryterium różnicującego dla odmiennej regulacji w omawianych sytuacjach prawnych.

    Tematykę wiążącą się z przedmiotem niniejszej ustawy poruszyła w ubiegłym roku również rzecznik praw obywatelskich pani profesor Irena Lipowicz w wystąpieniu kierowanym do ministra sprawiedliwości, zwracając uwagę nie tylko na naruszenie zasad równości, ale także na brak spójności obowiązujących obecnie przepisów z uregulowaniami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na tle obowiązku alimentacyjnego rodziców na rzecz dzieci. Cytuję za rzecznikiem: ˝W ocenie rzecznika praw obywatelskich rodzaj tytułu prawnego do lokalu - najem, spółdzielcze prawo czy własność, nie ma żadnego znaczenia z punktu widzenia zakresu solidarnej odpowiedzialności osób mieszkających razem z rodzicami. Zakres tej odpowiedzialności powinien być zatem określony w sposób analogiczny˝. Zadość temu postulatowi czyni niniejszy projekt ustawy, przedłożony Wysokiej Izbie przez wnioskodawców. Bardzo liczę na wspólną pracę w komisjach nad tym projektem. Bardzo dziękuję za poparcie. Dziękuję bardzo. (Oklaski)