6 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy Prawo restrukturyzacyjne (druk nr 2824).

Poseł Krzysztof Kłosowski:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej mam zaszczyt przedstawić stanowisko wobec rządowego projektu ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

    Potrzeba przyjęcia nowej ustawy została zakwestionowana przez Krajową Radę Sądownictwa i Komisję Nadzoru Finansowego. Zdaniem tych dwóch opiniodawców rozdzielenie w dwóch aktach normatywnych, Prawie upadłościowym i naprawczym oraz Prawie restrukturyzacyjnym, pokrewnych kwestii może przyczynić się do zmniejszenia przejrzystości prawa.

    Część postulowanych zmian można dokonać poprzez nowelę prawa upadłościowego, co ograniczyłoby liczbę aktów normatywnych. Z perspektywy zasad prawidłowej legislacji pogląd opiniodawców może i jest trafny. Jednakże ze zrozumieniem należy przyjąć ratio legis proponowanego uregulowania omawianej materii. Projektodawcy zwracają uwagę na fakt, że w celu umożliwienia przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji przedsiębiorstwa istotne znaczenie ma społeczny odbiór określonej regulacji prawnej i postępowania, w którym restrukturyzacja ma nastąpić. Jest to główny argument przemawiający za tym, że kwestie restrukturyzacyjne powinno się uregulować w osobnym akcie normatywnym.

    W praktyce fakt ogłoszenia upadłości, niezależnie od jej formy, uniemożliwia dokonanie skutecznej restrukturyzacji. Upadłość jest wyrażeniem o negatywnym zabarwieniu, wiąże się bowiem z bankructwem, zakończeniem działalności i niemożnością odzyskania wierzytelności. Właśnie te powody legły u podstaw opracowania odrębnej ustawy i oddzielenia postępowania restrukturyzacyjnego od stygmatyzujących postępowań upadłościowych. Ponadto wskaźniki postępowania upadłościowego, zgodnie z rankingiem Doing Business, nie należą do najlepszych. Polska zajmuje 32. miejsce, a średni czas postępowania upadłościowego wynosi trzy lata, koszt - 15% majątku, a odzyskać udaje się 57 centów z każdego dolara.

    Założenia omawianego projektu koncentrują się na zapobieżeniu likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika w wyniku zastosowania efektywnych instrumentów pozwalających na przeprowadzenie restrukturyzacji. Zachowanie przedsiębiorstwa z wielu przyczyn jest korzystniejsze od jego likwidacji, umożliwia bowiem dalsze, ciągłe realizowanie kontraktów oraz zachowanie miejsc pracy. Nie można przeprowadzić restrukturyzacji bez zapewnienia odpowiedniego finansowania. Wiele przedsiębiorstw zostało zlikwidowanych w wyniku wadliwej interpretacji przepisów w zakresie pomocy publicznej. Omawiany projekt zmierza do rozwiązania tego problemu.

    Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy zakłada wprowadzenie czterech rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych: postępowania o zatwierdzenie układu, przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego oraz postępowania sanacyjnego. Wybór formy restrukturyzacji ma być dostosowany do potrzeb określonego przedsiębiorstwa, znajdującego się w danej sytuacji finansowej.

    Projekt przewiduje wprowadzenie instytucji, które mają na celu zwiększenie wpływów wierzycieli na przebieg postępowania oraz ograniczenie roli sądu i sędziego komisarza. Jednym z takich rozwiązań jest możliwość żądania powołania rady wierzycieli. Złożenie przedmiotowego wniosku będzie obligowało sędziego do powołania tej instytucji. Rada wierzycieli będzie mogła żądać zmiany osoby nadzorcy sądowego lub zarządcy, choć niestety nie będzie miała uprawnień do żądania zmiany osoby sędziego komisarza.

    Istotne są również mechanizmy mające na celu zapobieżenie możliwości wykorzystywania postępowania restrukturyzacyjnego do pokrzywdzenia wierzycieli. Przykładem takiego rozwiązania jest odmowa otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w sytuacji, gdy działania dłużnika wskazują, że jedynym jego celem jest uniemożliwienie wierzycielom prowadzenia skutecznej egzekucji. Proponuje się również utworzenie Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości. Rejestr będzie udostępniany przez ministra sprawiedliwości i prowadzony w systemie teleinformatycznym.

    Przedmiot regulacji Prawa restrukturyzacyjnego koncentruje się wokół zasad zawierania układu z wierzycielami przez dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością, skutków zawartego układu oraz zasad przeprowadzania działań sanacyjnych zmierzających do przywrócenia dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań. Zdolność restrukturyzacyjna będzie przysługiwała wszystkim przedsiębiorcom, lecz wniosek będzie miał prawo złożyć wyłącznie dłużnik. Postępowaniami restrukturyzacyjnymi mogą być objęci przedsiębiorcy już niewypłacalni, ale i tylko zagrożeni niewypłacalnością. Projekt ma godzić dwie podstawowe zasady: z jednej strony zasadę ochrony słusznych praw dłużnika, a z drugiej zasadę dominacji grupowego interesu wierzycieli.

    Wśród wskazanych przez projektodawców celów regulacji na uwagę zasługują trzy zasadnicze. Po pierwsze, ustawa ma na celu zapewnić przedsiębiorcom skuteczne narzędzia do przeprowadzenia restrukturyzacji. Po drugie, postępowanie upadłościowe ma mieć charakter subsydiarny - ogłoszenie upadłości ma stanowić konsekwencję niepowodzenia postępowania restrukturyzacyjnego. Ekonomiczne autorytety i trendy światowe już od wielu lat wskazują na zasadność prymatu restrukturyzacji nad likwidacją (trendy Second Chance, Turnaround, Fresh Start). Ostatnim elementem, który warto podkreślić, jest realizacja polityki ˝nowej szansy˝. Jej celem jest zapewnienie możliwości nowego startu przedsiębiorcom, w których przypadku fiasko przedsięwzięcia wynika z niekorzystnych zmian warunków gospodarczych.

    Przedstawiony projekt kompleksowo reguluje kwestie restrukturyzacji przedsiębiorstw, nie jest jednak pozbawiony wad. Na przykład w sprawach restrukturyzacyjnych właściwym rzeczowo sądem ma być nadal sąd rejonowy. Materia prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego jest nader skomplikowana i multidyscyplinarna, bowiem to nie tylko prawo, ale i ekonomia, zarządzanie i rachunkowość. Materia ta dotyczy ważnych spraw nie tylko dla przedsiębiorców, ale i dla pracowników i ich rodzin, dla dostawców i dla odbiorców, dla całych społeczności lokalnych, ale i gospodarki w skali kraju. W tak ważnym przedmiocie o wartości czasem wieluset milionów złotych orzekać powinni sędziowie z pokaźnym dorobkiem zawodowym i wieloletnim doświadczeniem życiowym, zasadne byłoby więc umiejscowienie sądów upadłościowych i restrukturyzacyjnych w strukturze sądów okręgowych.

    Innym przykładem słabości projektu jest fakt, iż w projekcie znajduje się niewiele regulacji nakładających obowiązki i terminy na organy wymiaru sprawiedliwości. Analizy postępowań wskazują, iż opieszałość sądów jest najczęstszym czynnikiem długotrwałości postępowań. Należy więc wprowadzić efektywne środki dyscyplinujące zapobiegające prowadzeniu postępowań w sposób przewlekły. Powinno się wprowadzić np. terminy rozpoznawania poszczególnych wniosków i spraw wraz z kontrolą administracyjną prezesów sądów w zakresie ich przestrzegania. Brakuje również nadania priorytetu rozpatrywaniu spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych - powinny być rozpatrywane przed upadłościami konsumenckimi, bo w natłoku spraw konsumenckich może to spowodować wymierne szkody dla restrukturyzowanych przedsiębiorstw. Opieszałość organów sprawiedliwości niejednokrotnie powodowała nieodwracalne skutki w gospodarce i biznesie. Ważne jest również zapewnienie przestrzegania zasady uwzględniania ogólnego, a nie indywidualnego interesu poszczególnych wierzycieli czy ich grup. W obecnym stanie prawnym niektóre grupy wierzycieli, na przykład banki, osiągnęły nader dominującą pozycję sprowadzającą się wręcz do samodzielnego decydowania o losach przedsiębiorstw dłużników. Tego rodzaju uprzywilejowaniu należałoby stanowczo zapobiegać.

    Klub Poselski SLD stoi na stanowisku, iż zachowanie istnienia przedsiębiorstwa, utrzymanie jego wartości ekonomicznej, miejsc pracy i potencjału gospodarczego to godne poparcia cele, które legły u podstaw przedłożonej Wysokiej Izbie regulacji. Jednakże projekt wymaga dopracowania i wyeliminowania wskazanych wad. Nasz klub opowiada się za skierowaniem rządowego projektu ustawy do dalszych prac w komisjach. (Oklaski)