Poseł Jarosław Rusiecki:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie...

Poseł Jarosław Rusiecki:

    W dniu 30 września 2012 r. mija 70. rocznica bestialskiego mordu popełnionego przez niemieckich hitlerowskich nazistów na 30 obywatelach Ostrowca Świętokrzyskiego 30 września 1942 r. Był to pierwszy w Ostrowcu publiczny akt zemsty niemieckiego okupanta za sabotażową działalność grupy dywersyjnej Związku Odwet Armii Krajowej, która 13 września 1942 r. uszkodziła gazociąg w miejscowości Romanów, w wyniku czego uległ zniszczeniu most kolejowy na rzece Kamiennej, ważny frontowy punkt komunikacyjny z zachodu na wschód.

    W nocy z 15 na 16 września 1942 r. szef miejscowego gestapo podporucznik SS Hans Soltan zarządził aresztowanie 30 mieszkańców Ostrowca, wiedząc, że tym sposobem zniszczy odruchy oporu i upokorzy społeczeństwo, odbierając mu wolę walki. Pomordowani mieszkańcy Ostrowca byli uważani za intelektualną, społeczną i finansową elitę miasta. Byli to przedsiębiorcy, kupcy, nauczyciele, wojskowi i urzędnicy. Najmłodszą ofiarą był 19-letni gimnazjalista Tadeusz Gryglewicz.

    Aresztowanych przetrzymywano w prowizorycznym więzieniu w budynku magistratu. Tam zakładników poddano haniebnym torturom, usiłując wydobyć wiadomości o działalności ruchu oporu. Jednak nikt z męczonych nie ujawnił oprawcom żadnych oczekiwanych informacji.

    Po dwu tygodniach bezskutecznych przesłuchań komendant Sipo i SS na dystrykt radomski Fritz Liphardc zarządził publiczną egzekucję na ostrowieckim rynku, którą zatwierdził dowódca SS na dystrykt radomski Herbert Böttcher.

    W grupie zakładników skazanych na śmierć przez powieszenie straceni zostali: Zbigniew Martin, Józef Gierdalski, Stanisław Łosiński, Zbigniew Madejski, Stanisław Liburski, Józef Duda, Feliks Pieterek, Jan Plaskota, Jan Dzienniak, Stanisław Matyas, Teodor Kosmaciński, Stefan Kosmaciński, Henryk Widmański, Kazimierz Gałka, Tadeusz Gryglewicz, Bronisław Szymczyk, Leon Smoleński, Józef Repczyński, Jan Grunwald, Stanisław Saski, Antoni Grad, Władysław Opala, Franciszek Szpeth, Józef Szymczyk, Jerzy Cywiński, Michał Pakuła, Leon Braziulewicz, Witold Wróblewski, Zygmunt Salmonowicz, Jan Widmański. Po egzekucji zbezczeszczono zwłoki, odzierając je z odzieży, i na platformie zajętej z browaru Saskiego przewieziono za mur cmentarny przy ul. Denkowskiej, gdzie złożono je w zbiorowej mogile. Aby zatrzeć ślady zbrodni, pod koniec wojny do zbiorowej mogiły Niemcy wtłoczyli substancje żrące.

    Dziś w tym miejscu znajduje się obelisk z nazwiskami straconych ostrowczan. W 50. rocznicę tragedii, 30 września 1992 r. na rynku w miejscu egzekucji odsłonięto i poświęcono pomnik w kształcie wychodzącej z brukowego kopca rozerwanej metalowej pętli.

    Mimo tego traumatycznego wydarzenia społeczeństwo Ostrowca Świętokrzyskiego nie uległo okupantowi. Umocniły się struktury Podziemnego Państwa Polskiego - którego 73. rocznicę powstania dziś obchodzimy, a pan marszałek z tej okazji reprezentował na państwowej uroczystości parlament - trwało tajne nauczanie, oddziały bojowe AK podejmowały akcje dywersyjne.

    Co stało się z oprawcami? Po wojnie podporucznik Hans Soltan uniknął kary, komendant Fritz Liphardc popełnił samobójstwo w polskim więzieniu w Szczecinie, zaś dowódca SS dystryktu radomskiego Herbert Böttcher został osądzony i stracony w Warszawie w 1950 r.

    Dziś przypominamy tu w Sejmie, w szczególności społeczeństwu miasta Ostrowca Świętokrzyskiego, o tym bolesnym wydarzeniu, pamiętamy i czcimy pamięć naszych braci. Rada Miasta Ostrowca Świętokrzyskiego w dniu 24 września bieżącego roku podjęła uchwałę - uroczysty apel dla upamiętnienia pomordowanych mieszkańców naszego miasta. Główne uroczystości odbędą się w najbliższą niedzielę, 30 września, kiedy to modlitwą i apelem poległym oddamy cześć 30 obywatelom Ostrowca Świętokrzyskiego zamordowanym przez hitlerowskich oprawców 30 września 1942 r. Cześć ich pamięci! (Oklaski)