Poseł Franciszek Jerzy Stefaniuk:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jest to dalszy ciąg oświadczenia, które wczoraj zacząłem wygłaszać z racji tego, że w lipcu mija 117 lat od powstania zorganizowanego polskiego ruchu ludowego. Dlatego też moje wystąpienie zawiera dalszą część historii ruchu ludowego, o której wczoraj mówiłem. Panie marszałku, jestem też świadomy, że dziś również tego nie skończę.

    W okresie międzywojennym ruch ludowy był głównym obrońcą polskiej demokracji oraz praw i wolności ludu. Powstałe w marcu 1931 r. w wyniku zjednoczenia stronnictw chłopskich Stronnictwo Ludowe było jednym z głównych reprezentantów interesów wsi. Było też najliczniejszą opozycyjną partią polityczną, która w sierpniu 1937 r. w wielkim strajku chłopskim wystąpiła przeciwko łamaniu przez rządy sanacji praw obywatelskich i demokratycznych.

    W czasie II wojny światowej ruch ludowy był współtwórcą i jednym z głównych filarów Polskiego Państwa Podziemnego. Ludowcy zdobyli duże wpływy w rządzie emigracyjnym w Londynie, jak i jego delegaturach w kraju. Po tragicznej śmierci generała Władysława Sikorskiego funkcję premiera rządu polskiego pełnił Stanisław Mikołajczyk. W podziemiu ludowcy stworzyli silną partię konspiracyjną - Stronnictwo Ludowe ˝Roch˝ oraz powołali własną organizację zbrojną - Bataliony Chłopskie. Pod względem liczebności BCh były drugą, po Armii Krajowej, siłą zbrojną państwa podziemnego.

    W czynnej walce z okupantem uczestniczyło 157 tys. żołnierzy Batalionów Chłopskich, 70 oddziałów partyzanckich i ok. 400 oddziałów specjalnych. BCh przeprowadziły kilka tysięcy akcji bojowych. W walce zginęło ponad 10 tys. działaczy ludowych i żołnierzy Batalionów Chłopskich. Była to ogromna danina krwi. Jeszcze w latach wojny i okupacji ludowcy podjęli dyskusję nad wypracowaniem założeń programowych ruchu ludowego i własnej wizji powojennej Polski.

    Koncepcje wypracowane przez ludowców w czasie wojny zostały zawarte w uchwalonym w styczniu 1946 r. programie Polskiego Stronnictwa Ludowego Stanisława Mikołajczyka. PSL, opierając się na ideologii agraryzmu, przyjęło koncepcję ˝trzeciej drogi˝ mającej stanowić pośrednią formę ustrojową pomiędzy kapitalizmem i socjalizmem. Stronnictwo to było partią ogólnonarodową liczącą ponad 1 mln członków oraz wielu sympatyków, cieszącą się 85% poparciem społeczeństwa.

    PSL w owym czasie było polską ˝Solidarnością˝ - narodową i patriotyczną, ugrupowaniem politycznym, które podjęło walkę o suwerenność państwa i wprowadzenie ustroju demokratycznego. W wyniku represji komunistycznych PSL Stanisława Mikołajczyka zostało rozbite i w 1947 r. zakończyło samodzielny byt polityczny i organizacyjny. Była to klęska polskiej demokracji i początek totalitaryzmu w Polsce trwającego przez kolejne półwiecze.

    Powołane w 1949 r. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, pomimo braku suwerenności politycznej, przez 40 lat swojego istnienia było jedyną reprezentacją wsi i ruchu ludowego w Polsce.

    W roku 1989 ZSL włączył się aktywnie w przemiany społeczno-ustrojowe, współtworząc nową koalicję z siłami opozycji. W tym miejscu warto byłoby podkreślić wielką rolę Romana Malinowskiego, ówczesnego prezesa jeszcze Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, na etapie przemian, który podjął odważne kroki z szefem Stronnictwa Demokratycznego panem Jóźwiakiem. Nie wiem, czy pamiętacie państwo te ręce podniesione w górę z Lechem Wałęsą. To było to pokojowe współistnienie. Tu na sali w X kadencji ten Sejm odegrał wielką rolę. Pamiętam to, bo byłem uczestnikiem tych zdarzeń. Ludzie z prawej i z lewej strony, ze skrajnie przeciwnych sobie stron podali sobie ręce. Dzięki temu został powołany rząd Tadeusza Mazowieckiego, który był takim rządem konsolidacyjnym. Ten fakt akurat spowodował, że Polska bez większych szkód, bez jakichś strat mogła pokojowo przejść w nową rzeczywistość III Rzeczypospolitej. (Dzwonek) Na dziś to tyle. Dziękuję, panie marszałku. Do następnej części przejdę na kolejnym posiedzeniu.