40 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (druk nr 3644).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Izabela Leszczyna:

    Dziękuję.

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie nową kompleksową regulację dotyczącą działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Przyjęcie tej ustawy w miejsce dotychczasowej ustawy z 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej wynika przede wszystkim z konieczności implementowania do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej z 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej Wypłacalność II. Państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny dokonać implementacji tej dyrektywy, tak żeby co do zasady weszła w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.

    Projekt ustawy, zgodnie z dyrektywą Wypłacalność II, proponuje nowe podejście do wypłacalności zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, w którym odchodzi się od ujmowania wypłacalności zakładów jedynie w aspekcie ilościowo określanych wymogów kapitałowych, a kładzie się nacisk na powiązanie wymogów kapitałowych z rzeczywistym ryzykiem, na jakie narażony jest zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji. Nowy system wypłacalności jest skonstruowany w taki sposób, aby przez powiązanie wymogów kapitałowych z ryzykiem zachęcać nadzorowane podmioty do jak najlepszej, najbardziej skutecznej oceny pomiaru ryzyka, jakie wiąże się z wykonywaną przez nie działalnością ubezpieczeniową i reasekuracyjną, a także do jak najbardziej efektywnego zarządzania tym ryzykiem.

    Nowy system wypłacalności zbudowany jest na trzech filarach. Celem tego systemu jest uzupełnienie ilościowych elementów nadzoru o kryteria jakościowe. Struktura ta zaczerpnięta została z rozwiązań zastosowanych w sektorze bankowym, wypracowanych przez Komitet Bazylejski i znanych jako Nowa Umowa Kapitałowa Bazylea II. Filar I tego systemu dotyczy wymogów ilościowych, wymogów kapitałowych. Filar II określa zasady sprawowania nadzoru nad zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji, wprowadza regulacje dotyczące systemu zarządzania, a także zobowiązuje zakłady do lokowania aktywów zgodnie z tzw. zasadą ostrożnego inwestora. Filar III nowego systemu wypłacalności dotyczy obowiązków informacyjnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji oraz obowiązków dotyczących udostępniania określonych informacji do publicznej wiadomości. Dyrektywa zmierza do harmonizacji tych obowiązków informacyjnych na poziomie Unii Europejskiej.

    System wypłacalności opiera się na dwóch wymogach kapitałowych, które różnią się pod względem celu i sposobu wyliczania. Pierwszy z nich to kapitałowy wymóg wypłacalności, SCR, a drugi to minimalny wymóg kapitałowy, MCR. Kapitałowy wymóg wypłacalności odpowiada wielkości dopuszczonych środków własnych, która umożliwia zakładowi pokrycie znacznych, nieprzewidzianych strat, a także zapewnia dostateczne zabezpieczenie interesu ubezpieczających, ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia oraz cedentów z umów reasekuracji. Minimalny wymóg kapitałowy z kolei odpowiada wielkości dopuszczonych podstawowych środków własnych, poniżej której zakład ubezpieczeń czy zakład reasekuracji powinien utracić zezwolenie na wykonywanie działalności, jeśli nie jest w stanie w krótkim terminie przywrócić poziomu dopuszczonych podstawowych środków własnych pokrywających minimalny wymóg kapitałowy.

    Projekt ustawy określa także zasady tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów wypłacalności, a także podstawowe obowiązki zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji w zakresie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów rachunkowości.

    Wprowadzenie nowego systemu wypłacalności powiązanego z ryzykiem oznacza również nowe podejście do nadzoru. Proces ten stanie się dużo bardziej złożony i będzie obejmował więcej aspektów związanych z działalnością zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. Dyrektywa reguluje proces nadzoru w taki sposób, aby organ nadzoru miał możliwość wykrycia nieprawidłowości we wszystkich możliwych obszarach wykonywanej przez zakład działalności.

    W projekcie ustawy proponuje się także zwiększenie uprawnień Komisji Nadzoru Finansowego. Proponuje się m.in. umożliwienie wydawania rekomendacji w zakresie niezbędnym do realizacji wytycznych i zaleceń Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych, a także w celu zapewnienia zgodności działalności zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji z przepisami prawa, ograniczenia ryzyka występującego w działalności tych zakładów oraz zapobieżenia naruszaniu interesów ubezpieczających, ubezpieczonych lub uprawnionych. Proponuje się także umożliwienie KNF kontroli działalności oddziału zagranicznego zakładu ubezpieczeń i zagranicznego zakładu reasekuracji z siedzibą w państwie członkowskim Unii Europejskiej.

    Projekt założeń proponuje wprowadzenie szeregu dodatkowych rozwiązań o charakterze prokonsumenckim. Zaproponowane w projekcie rozwiązania są odpowiedzią na niekorzystne, a czasem wręcz nieuczciwe praktyki instytucji finansowych stosowane przy sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, polegające np. na stosowaniu niedozwolonych klauzul umownych, wprowadzaniu klientów w błąd, braku właściwej informacji o opłatach i nadmiernej wysokości opłat, pozbawieniu praktycznej możliwości odstąpienia od umowy. Na praktyki te zwracano uwagę w raportach np. rzecznika ubezpieczonych, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a także Najwyższej Izby Kontroli. Problemy dotyczące sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, tzw. misselling, wystąpiły również w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej: w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Niemczech i we Włoszech. Tam także zdecydowano się na interwencję ustawodawcy i wprowadzenie nowych istotnych rozwiązań prokonsumenckich.

    Projekt ustawy, który mam zaszczyt Wysokiej Izbie prezentować, proponuje w tym zakresie, czyli wzmocnienia sytuacji klienta zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, m.in. wzmocnienie praw osób ubezpieczonych w ubezpieczeniach na cudzy rachunek, w szczególności w ubezpieczeniach grupowych, poprzez wprowadzenie zakazu pobierania przez ubezpieczającego wynagrodzenia, zapewnienie ubezpieczonemu informacji o warunkach umowy oraz obowiązku zakładu ubezpieczeń do przekazania ubezpieczonemu, a także jego spadkobiercom, informacji związanych z przebiegiem likwidacji szkody. To po pierwsze. Po drugie, chodzi o obowiązek przeprowadzenia przez zakład ubezpieczeń analizy potrzeb klienta przed zawarciem umowy ubezpieczenia na życie o charakterze inwestycyjnym, po to żeby ocenić, jaka umowa ubezpieczenia jest odpowiednia dla klienta zakładu ubezpieczeń. Po trzecie, jest to wprowadzenie obowiązków informacyjnych przed zawarciem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

    Po czwarte wreszcie, chodzi o umożliwienie Komisji Nadzoru Finansowego monitorowania rynku ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych, a także o umożliwienie KNF interwencji produktowej, która polegać może na zakazie lub ograniczeniu wprowadzania do obrotu, dystrybucji czy sprzedaży niektórych ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych albo prowadzenia określonej działalności finansowej lub określonych praktyk zakładu ubezpieczeń. Wprowadzamy także w tym projekcie prawo ubezpieczonego do odstąpienia od umowy ubezpieczenia na życie o charakterze inwestycyjnym zawartej po dniu wejścia w życie ustawy. Zapewniamy także możliwość pozasądowego rozstrzygania przez rzecznika ubezpieczonych sporów między konsumentami a zakładami ubezpieczeń, które dotyczą umów ubezpieczenia o charakterze inwestycyjnym.

    Proponowane zmiany wprowadzają także szereg nowych obowiązków i wymogów dla zakładów ubezpieczeń, np. nowe wymogi kapitałowe, o których mówiłam. Wynika to w zdecydowanej większości z regulacji europejskich. Zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji będą ponosiły koszty implementacji i dostosowania się do nowego prawa, a także dodatkowe koszty w związku z koniecznością stosowania nowych regulacji. Zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji wiedzą o tym od kilku lat i przygotowują się do wdrożenia nowego systemu wypłacalności. Generalnie szacuje się, że projekt Wypłacalność II przyniesie długoterminowe korzyści społeczno-gospodarcze, zarówno dla ubezpieczających, ubezpieczonych i uprawnionych, jak i dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. Korzyści te przejawiają się głównie w zmniejszeniu prawdopodobieństwa niewypłacalności zakładów, zwiększeniu ich konkurencyjności, co przekłada się na podniesienie jakości świadczonych usług i obniżenie opłat, a także większą transparentność i lepszą kwantyfikację ryzyka. Z kolei wprowadzenie dodatkowych rozwiązań o charakterze prokonsumenckim powinno poprawić i wzmocnić sytuację osób ubezpieczonych w obszarach, w których rzecznik ubezpieczonych, UOKiK, KNF identyfikują największe zagrożenia dla konsumentów.

    Z uwagi na potrzebę poprawy sytuacji osób ubezpieczonych oraz konieczność pilnej implementacji prawa Unii Europejskiej proszę Wysoką Izbę o konstruktywną i pilną pracę nad przedłożonym projektem ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Dziękuję bardzo.