14 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (druki nr 2957 i 3043).

Poseł Sprawozdawca Katarzyna Hall:

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Projekt zmiany ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym trybunał stwierdził niezgodność z konstytucją upoważnienia dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do określenia, w drodze rozporządzenia, warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów. Projekt zawiera nie tylko zmiany ustawy o systemie oświaty i ustaw ją zmieniających, ale też ustawy Karta nauczyciela, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o systemie informacji oświatowej.

    Trybunał stwierdził, że istota zagadnień związanych z konstytucyjnym prawem do nauki, a taka jest w ocenie Trybunału Konstytucyjnego materia zawarta w zakwestionowanym upoważnieniu, powinna zostać określona bezpośrednio w ustawie, a kwestie, które mają być regulowane w rozporządzeniach, wymagają szczegółowych wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego. Dlatego obecnie obowiązujące rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych utraci moc z dniem 9 kwietnia 2015 r. Omawiana ustawa daje podstawę do oceniania według dotychczasowych zasad jeszcze do końca roku szkolnego, a od nowego roku szkolnego - już zgodnie z ustawą.

    W trakcie prac nad tym projektem ustawy wprowadzono szereg poprawek. Proponowane ustawowe zapisy dotyczące oceniania i egzaminowania stanowią na ogół przeniesienie do ustawy dotychczasowych zapisów rozporządzenia. Wprowadzono jednak do nich poprawki wychodzące naprzeciw oczekiwaniom zgłaszanym m.in. przez koalicję ˝Dziecko bez stopni˝, rzecznika praw dziecka, podkreślające możliwość i potrzebę śródrocznego oceniania opisowego na pierwszym i kolejnym etapach edukacyjnych oraz potrzebę przekazywania uczniom informacji pomagających się uczyć.

    Istotna grupa zmian dotyczy zadań i struktury organizacyjnej centralnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych. Podporządkowanie komisji okręgowych komisji centralnej z pewnością wpłynie na lepszą organizację ich pracy i bardziej efektywne działanie. W projekcie zaproponowano również zmiany dotyczące sprawowania i organizacji nadzoru pedagogicznego. W dyskusji zwrócono uwagę na potrzebę informowania lokalnej społeczności o wynikach nadzoru pedagogicznego, aby postrzegać szkoły nie jedynie przez wyniki egzaminów zewnętrznych, ale także przez inne wskaźniki dotyczące jakości ich pracy, oraz na potrzebę określenia w wypadku stwierdzonego w wyniku nadzoru nieprzestrzegania prawa konkretnych konsekwencji dla szkoły i dyrektora szkoły.

    Cała grupa poprawek dotyczy uczniów z niepełnosprawnościami. Wprowadzono sformułowanie sygnalizujące potrzebę odejścia w przyszłości wszędzie i konsekwentnie od określenia ˝upośledzenie umysłowe˝ i zastępowania go mniej stygmatyzującymi określeniami. Celem kolejnych poprawek jest uszczelnienie sposobu wydatkowania środków naliczanych z budżetu państwa dla samorządów z tytułu niepełnosprawności konkretnych dzieci poprzez przypisanie jednoznacznie odpowiedzialności za realizację określonych zadań zarówno organom prowadzącym szkoły i placówki, jednostkom samorządu terytorialnego, jak i dyrektorom szkół.

    Jedna z proponowanych poprawek jednoznacznie określa zadanie oświatowe organów prowadzących szkoły i placówki, jakim jest zapewnienie warunków umożliwiających stosowanie specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym. Druga poprawka dookreśla, że zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym kształcenia specjalnego i profilaktyki społecznej, jest zadaniem oświatowym jednostek samorządu terytorialnego odpowiedniego szczebla. Trzecia poprawka wprowadza jednoznaczne ustawowe wskazanie dyrektora szkoły lub placówki jako podmiotu odpowiedzialnego za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia.

    Proponowane zmiany przepisów ustawy precyzyjnie wskazują odpowiedzialność za realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Będzie to sprzyjać eliminowaniu negatywnych praktyk niezapewniania przez przedszkola i szkoły odpowiedniego wsparcia dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami. Problem dotyczy w szczególności uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, którzy wymagają najczęściej indywidualnej, stałej asysty osoby dorosłej, a także generalnie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych. Wprowadzono także zmiany dotyczące zwiększenia kwot dotacji celowej na sfinansowanie odpowiednio dostosowanych podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla uczniów niepełnosprawnych. W trakcie prac dyskusję jeszcze wzbudziło finansowanie zajęć realizowanych przez nauczycieli w ramach projektów i programów finansowanych z udziałem środków europejskich.

    Innego uregulowania tego zagadnienia w sposób wychodzący naprzeciw oczekiwaniom działaczy związkowych dotyczy zgłoszona poprawka mniejszości. Wprowadzono natomiast inną zmianę spełniającą oczekiwania związkowców, zakazującą prowadzenia szkół i placówek oświatowych przez związki komunalne, która nakazuje dostosowanie się do tego wymogu od września 2017 r. Zaniechano wprowadzenia proponowanych zmian dotyczących rad rodziców, uznając w dyskusji, że pilniejsze i bardziej potrzebne byłoby przygotowanie innych zmian w tej kwestii.

    Wzmocniono natomiast rolę rodziców w sytuacji dojścia jednego lub dwóch uczniów do klas początkowych, w których znajduje się maksymalna liczba uczniów, czyli 25 uczniów. W takim wypadku przyjęte w wyniku dyskusji rozwiązanie nakazuje dyrektorowi szkoły podzielić klasę po uprzednim poinformowaniu przedstawicieli rodziców, którzy mają prawo wnioskować o zaniechanie takiego podziału, jeżeli uważają, że taka decyzja byłaby niekorzystna dla dzieci. W wyniku przyjętych zmian klasa może być liczniejsza tylko na wniosek rodziców i dodatkowo przy zatrudnieniu asystenta nauczyciela.

    Wprowadzono też szereg zapisów dotyczących uporządkowania zasad ustalania wysokości i rozliczania dotacji dla publicznych szkół, przedszkoli, publicznych innych form wychowania przedszkolnego prowadzonych przez podmioty inne niż jednostki samorządu terytorialnego oraz dla niepublicznych szkół, przedszkoli i niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego.

    W projekcie ustawy jeszcze są zapisy dotyczące funkcjonowania szkół prowadzących kształcenie zawodowe, m.in. w zakresie postępowania rekrutacyjnego, prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych, zasad w zakresie postępowania rekrutacyjnego do szkół sportowych oraz szkół dwujęzycznych, a także w zakresie przechodzenia uczniów do szkół różnych typów, zadań publicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, niepublicznych szkół artystycznych, uznawania świadectw szkolnych wydanych za granicą, zadań z zakresu międzynarodowej współpracy dzieci i młodzieży. Te zapisy w trakcie prac nad ustawą już nie wzbudzały istotnych kontrowersji.

    Wysoka Izbo! Poczucie odpowiedzialności powinno nas skłonić do przyjęcia tego projektu ustawy pomimo wielu dyskutowanych uwag co do jego struktury oraz innych proponowanych zmian. Chciałabym tu szczególnie podziękować przedstawicielom partii opozycyjnych aktywnym w czasie prac nad obecnie przedkładanym Wysokiemu Sejmowi projektem ustawy za konstruktywny wkład w niektóre jego zapisy. Ewentualne czy sugerowane w dyskusji potrzebne prace nad dzieleniem ustawy lub lepszym uporządkowaniem jej struktury i terminologii najpewniej spowodowałyby takie przedłużenie prac nad projektem, że w związku z nim nie byłoby podstawy prawnej do oceniania i egzaminowania w szkołach po 9 kwietnia. Kierowana przeze mnie podkomisja, która prowadziła prace nad tym projektem ustawy, zamierza kontynuować dyskusję i proponować konstruktywne rekomendacje na temat struktury prawa oświatowego i na temat potrzeb jego lepszego porządkowania. Dyskutowaliśmy nad potrzebą m.in. porządkowania terminologii dotyczącej uczniów z niepełnosprawnościami. Już po uchwaleniu tej ustawy będziemy starać się podejmować inicjatywy zmierzające do takiego uporządkowania. Dziękuję serdecznie za uwagę. (Oklaski)